Так сталася, што творчы шлях Лі Лянміня (1919 — 1991) — аднаго з самых уплывовых кітайскіх перакладчыкаў замежнай літарутуры, які пазнаёміў кітайскіх чытачоў з культавымі раманамі «Авадзень» (Э.Л.Войніч) і «Спартак» (Р.Джаваньолі), мае дачыненне да Беларусі і беларускай літаратуры. Менавіта дзякуючы яго намаганням у 1950-1970-я гады былі пераўвасоблены на кітайскую мову аповесці «Дрыгва» Якуба Коласа і «Трэцяя ракета» Васіля Быкава.
Лі Лянмінь нарадзіўся ў Чжэньхай, правінцыя Чжэцзян (цяпер раён Бэйлун, горад Нінбо) (Кітай). Падчас навучання ў сярэдняй школе ў 1937 годзе, разам са сваім братам Лі Сямінам браў удзел у «Групе антыяпонскага нацыянальнага выратавання мястэчка Хэнхэсян», дзе яны выконвалі антыяпонскія драмы і песні. Пасля заканчэння сярэдняй школы працаваў дырэктарам пачатковай школы, загадчыкам па вучэбнай рабоце і інш. У маі 1942 года далучыўся да антыяпонскай базы ў памежным раёне Хуайбэйсувань для ўдзелу ў рэвалюцыйных дзеяннях. У 1946 годзе ён вярнуўся ў Шанхай і быў прыняты на факультэт замежных моў Універсітэта Хуцзян, праз два гады кінуў вучобу і пачаў перакладаць савецкую дзіцячую літаратуру. У межах руху за супраціў амерыканскай агрэсіі і за аказанне дапамогі карэйскаму народу Лі Лянмін нават стаў перакладчыкам пры маршалу Пэн Дэхуаі ў Карэі. З 1953 па 1986 гг. ён працаваў у выдавецтве «Шанхай шаонянь эртун чубаньшэ», Шанхайскім бюро перакладу і рэдагавання, аддзеле перакладу і рэдагавання «Шанхай івянь чубань» і іншых установах. Лі Лянмінь пераклаў на кітайскую мову «Авадзень» Э.Л.Войніч, «Спартак» Р.Джаваньолі, «Белы раб» Р.Хільдрэта, «Роб Рой» В.Скота, «Качубей» і «Валодзька — партызанскі сын» А.Первянцава, «Малахітавая шкатулка», і «Зялёная кабылка» П.Бажова, «Школу» А.Гайдара, «Запіскі партызана» П.Ігнатава, «Аленяня» М.К.Ролінгс, «Снег ідзе» Л.Варанковай, «Знакамітае качаня Цім» Э.Блайтана; «На моры» «Гвардыі радавой», «Ночка», «Галоўны інжынер» Л.Панцялеева, «Хата пад бярозамі» В.Васілеўскай, «Ягорка» П.Гаўрылава, «Цудоўнае падарожжа Нільса з дзікімі гусакамі» С. Лагерлеф і інш.
Лі Лянмінь пачынаў з перакладаў дзіцячай літаратуры, але ў памяці чытачоў ён застаўся «рэвалюцыйным» перакладчыкам. З 1952 года, калі ён зрабіў пераклад рамана Э. Л. Войніч «Авадзень», Лі Лянмінь выбірае творы пра гераічныя постаці ў сусветнай гісторыі: «Спартак» Р.Джаваньолі, «Белы раб» Р.Хільдрэта, «Качубей» А.Первянцава. У артыкуле «У пошуку слядоў гераічных постацяў — размова пра мой выбар тэмы для літаратурных перакладаў» сам Лі Лянмінь дае такое тлумачэнне: «Галоўныя героі гэтых твораў — мучанікі, гераічныя асобы, якія сфарміраваліся ва ўмовах Вялікай Айчыннай вайны, народна-вызваленчай і класавай барацьбы. Таму выбіраючы тэматыку для маіх мастацкіх перакладаў, я кіраваўся прынцыпам „жыццяпіс гераічнай постаці“... Жыццёвы час абмежаваны, а прастор для навучання бязмежны. Я думаў тады так: сярод вялізнага мора замежных літаратурных твораў трэба ў першую чаргу выбіраць тыя творы, што маюць рэвалюцыйны змест і прынясуць найбольш карысці кітайскаму чытачу. У 1950-я гады адзін за адным выходзілі замежныя мастацкія творы рэвалюцыйнага зместу, якія можна было ахарактарызаваць як „жалезныя характары і кровапралітныя бітвы“, іх выданне выклікала чарговую хвалю цікавасці да чытання.»
Коласаўская аповесць пра подзвігі Дзеда Талаша «Дрыгва», па меркаванні Лі Лянміня, была адным з такіх твораў, — пра «жалезныя характары і кровапралітныя бітвы». У Кітаі яе пад назвай «Стары герой-партызан» выдавалі двойчы — у 1958 і 1959 гг. у выдавецтве «Шанхай вэньі чубаньшэ» (ранейшая назва —"Сінь вэньі чубаньшэ«). Упершыню арыгінальны твор быў надрукаваны ў часопісе «Полымя рэвалюцыі» (нумары 5-9, 11, 12) ў 1933 годзе. Асобнай кнігай аповесць выйшла ў 1934 г. «Дрыгва» прысвечана падзеям польска-савецкай вайны 1919–1921 гг. і партызанскай барацьбе на тэрыторыі Беларусі, на Палессі. Аповесць заснавана на рэальнай гісторыі Васіля Талаша, які стаў прататыпам літаратурнага героя — Дзеда Талаша. Сам Я. Колас так пісаў пра гэтую гісторыю: «Чым падкупляў мяне гэты расказ? Цікава была сама ідэалагічная эвалюцыя старога жыхара глухога Палесся, як ён з чалавека непісьменнага, адсталага фармаваўся ў свядомага старонніка савецкай улады і актыўнага барацьбіта за яе, а значыць і за свае класавыя інтарэсы. Вось гэтае фармаванне новага чалавека пад уплывам розных акалічнасцей, як навала белапольскай акупацыі, жорсткая расправа акупантаў з бядняцкім сялянствам, асабліва з тым, што спачувала бальшавікам, з аднаго боку, а з другога — уплыў бальшавізму, прадстаўнікоў Чырвонай Арміі і падпольных камуністычных арганізацый — я і палажыў у аснову сваёй аповесці «Дрыгва». Але і ў гэтай партызанскай, гераічнай па сваёй сутнасці аповесці Колас не забыўся на ўлюбёныя яму тэмы — жыццё беларускага сялянства, хараство прыроды роднага края.
У 1965 годзе ў перакладзе Лі Лянміня выйшла ўжо «жоўтая кніга» беларускага паходжання — «Трэцяя ракета» Васіля Быкава (Шанхайская рэдакцыя выдавецтва «Цзоцзя чубаньшэ»). Аповесць распавядае пра падзеі Вялікай Айчыннай вайны на Беларусі. Артылерыйскі разлік застаецца адрэзаны ад сваіх на трое сутак. У адным акопе аказаліся розныя людзі, і ім трэба адбіць першую танкавую атаку фашыстаў. В.Быкаў разважае, як смяротная небяспека выяўляе сапраўдныя чалавечыя характары. Упершыню аповесць надрукавана ў часопісе «Маладосць» № 2 у 1962 годзе, асобным выданнем «Трэцяя ракета» выйшла таксама ў 1962 г.
«Жоўтымі кнігамі» ў Кітаі называлі выданні для «ўнутранага карыстання», прызначаныя для азнаямлення дзеячаў літаратуры і мастацтва з творамі замежнай літаратуры ў якасці адваротнага прыкладу. Такая практыка адбывалася ва ўлонні барацьбы супраць савецкага рэвізіянізму. «Жоўтыя кнігі» пачалі выпускаць ў 1950-я гг., але іх пік — 1960-70-я гг. Сваю назву з’ява атрымала за светла-жоўты колер вокладак, пазней такія кнігі сталі выпускаць у светла-шэрай ці белай вокладцы. Акрамя колеру адметнай вокладку рабіў і надпіс «Для ўнутранага карыстання». «Жоўтыя кнігі» распаўсюджвалі па спісках, асобнікі забаранялася перадаваць староннім людзям.
Аўтар кнігі «Даследванні рускай літаратуры і перакладу» Цзэн Сыі называе Лі Лянміня таксама перакладчыкам на кітайскую мову яшчэ адной «жоўтай кнігі» беларускага паходжання — аповесці Івана Шамякіна «Снежныя зімы» (выд. «Шанхай жэньмінь чубаньшэ», 1972-1973) . Але ў самім кітайскім выданні ёсць толькі пазнака, што пераклад выкананы групай перакладчыкаў Школы кадравых працаўнікоў «7-га мая» пры сістэме перыядычнага друку і кнігавыдання Шанхая. Кітайскае выданне аповесці «Снежныя зімы» падрыхтавана і выдадзена ў гады Вялікай культурнай рэвалюцыі ў Кітаі, калі калектыўнае аўтарства, а значыць і калектыўная адказнасць за пераклад, — даволі зразумелая з’ява.
Відавочна, што Лі Лянмінь успрымаў перакладчыцкую творчасць як пэўны грамадскі акт, які патрабуе дакладнага асэнсавання мэты перакладу. Змест, а ў выпадку Лі Лянміня абавязкова пра «пра жалезныя характары», — галоўны складнік падчас выбару твора для перакладу. І дзякуючы намаганням гэтага знакамітага перакладчыка, гераічныя аповесці «Дрыгва» і «Трэцяя ракета» знайшлі свой шлях да кітайскага чытача.
Вераніка КАРЛЮКЕВIЧ
Фіналістка праекта «Акадэмія талентаў» на АНТ — пра творчасць і жыццё.
На гэтым тыдні Цяльцы будуць проста незаменныя ўсюды, дзе іх ведаюць.
Аляксандр Курэц – самы малады народны выбраннік у сваім сельсавеце і адзіны дэпутат сярод сваіх калег па службе.
