Алёну Беланожка ведаюць нават тыя, хто яе кніжак не чытаў. Яна аўтар сцэнарыяў культурна-відовішчных мерапрыемстваў, тэатралізаваных канцэртаў. Песні на яе тэксты спяваюць вядомыя беларускія артысты, а дзеці глядзяць забаўляльныя прадстаўленні, пастаўленыя па Алёніных творах. Гэта яе работа як вядучага рэдактара Магілёўскай абласной філармоніі. А вось літаратура — захапленне. Алёна — адна з найцікавейшых маладых пісьменніц нашага часу. Напрыканцы мінулага года ў выдавецтве «Звязда» выйшаў зборнік яе фантастычных апавяданняў пад назвай «Дзіця Зямлі». Падчас нядаўняй прэзентацыі кнігі ў Магілёўскай абласной бібліятэцы імя У. Леніна аўтар падзялілася разважаннямі, як нараджаюцца сюжэты і дзе яна чэрпае натхненне для сваёй творчасці.
Яе канёк — сацыяльная фантастыка. Як, напрыклад, у Рэя Брэдберы, які ёй вельмі падабаецца. Прызнаецца, што любіць гэты жанр і вельмі камфортна сябе ў ім адчувае. А новая кніга, па яе словах, — гэта тое, ва што ўкладзена ўсё яе сэрца.
— Тут 15 апавяданняў, якія выходзілі ў розных выданнях, у тым ліку часопісах «Бярозка», «Маладосць», зборніках «Мастацкай літаратуры» на працягу апошніх 10 гадоў, — расказвае яна. — Я паслухалася парады рэдактара часопіса «Маладосць», якая на пачатку маёй актыўнай літаратурнай дзейнасці параіла: «Не спяшайцеся напісаць адразу вялікі зборнік і яго выдаць. Лепш, калі будзеце друкавацца ў розных выданнях, і потым, калі набярэцца нейкая крытычная маса, зробіце зборнік. У вас ужо будзе імя, вы папрацуеце з рознымі рэдактарамі». І я ёй вельмі ўдзячная за параду. За 10 гадоў у мяне назбіралася нават болей, чым на адну кнігу. Некаторыя апавяданні ўвайшлі сюды, яшчэ частка засталася — берагу на наступны зборнік.
— У кнігі цікавая вокладка — гэтакая маленькая, але вельмі ўпэўненая ў сабе жанчына на фоне ракеты, што ўзлятае ў космас...
— Ілюстратар Дар’я Камейша трапіла ў самае яблычка (усміхаецца). Мне падабаецца працаваць з выдавецтвам «Звязда», таму што тут заўсёды прапануюць варыянты афармлення кнігі. Мне прыслалі на ўзгадненне адразу тры варыянты вокладкі. І малюнак, які я выбрала, — абсалютна тое, што трэба. Два іншыя таксама былі выдатныя, але гэты — бляск. Тут і колер, і атмасфера...
— Алёна, а што часцей за ўсё становіцца прадметам вашых літаратурных даследаванняў?
— Я не пішу пра жыццё на іншых планетах — я звяртаюся да магчымых варыянтаў развіцця цывілізацыі тут, на нашай планеце. Што можа адбыцца, да чаго прыводзяць сацыяльныя і навуковыя эксперыменты? Напрыклад, генетычныя. Генетыка мяне наогул вельмі цікавіць. «Дзіця Зямлі» — апавяданне якраз пра гэта. Яно і дало назву ўсяму зборніку. Усе апавяданні — мая рэфлексія наконт нашага прызначэння, таго, што можа адбыцца, калі мы яго не выканаем.
— І што можа адбыцца?
— Я той аўтар, у якога не абыходзіцца без ахвяр. Нават калі фінал светлы, ахвяры там усё роўна будуць. Гэта як свяшчэнная ахвяра. Не бывае цывілізацыйных або ваенных дасягненняў без ахвяр, а іх памеры залежаць ад таго, чаго мы хочам дасягнуць. Ёсць у мяне апавяданне «Словы пра жыццё», дзе два цяжка параненыя на вайне салдаты ляжаць у коме, а анёлы-ахоўнікі ўспамінаюць іх жыццё, якія яны добрыя справы здзейснілі, чым жылі. І — чакаюць сігналу, каму з гэтых маладых людзей будзе дазволена застацца на зямлі, а каму прыйдзецца сысці ў небыццё.
Або ўзяць, напрыклад, апавяданне «Белы дом». Яно пра тое, як творчыя людзі стварылі ідэальнае грамадства. Але ўсё разбурылася з-за аднаго вельмі дапытлівага журналіста, які тайна трапіў туды і зрабіў рэпартаж. Асабіста мне падабаецца аповед «Місія "Сонца"» — класічная фантастыка пра тое, як навукоўцы ляцяць да іншых планет для таго, каб праводзіць навуковыя эксперыменты і запальваць штучныя сонцы, зоркі, планеты. Місія аказваецца пад пагрозай, але яе ўсё ж такі атрымліваецца выратаваць.
Алёна Беланожка па адукацыі рэжысёр абрадаў і свят, у сферы культуры працуе больш чым 18 гадоў. Большасць літаратурных тэкстаў, сцэнарыяў, вершаў выходзіць з-пад яе пяра менавіта на беларускай мове. А літаратурныя творы наогул спрэс беларускамоўныя.
— Гэта натуральна, калі беларускі пісьменнік піша на роднай мове, — разважае яна. — Я сябе вельмі камфортна ў ёй адчуваю. Мне падабаецца беларускі гукапіс. Кожная мова сваім гукапісам на людзей па-свойму ўплывае. Для мяне беларуская мова — мова замоў. Вось як на мяне бабуля шаптала ў дзяцінстве. Усе пісьменнікі — крыху магі, чараўнікі — усё, што намі напісана на такой чароўнай мове, спраўджваецца.
— А казкі вы часам пішаце?
— Казкі не пішу. Гэта вельмі складаны жанр. Каб напісаць казку, трэба быць вельмі добрым майстрам, таму што казка працуе з архетыпамі. І вельмі добра трэба разумець псіхалогію адраснай аўдыторыі, гістарычны, культурны падмурак, які свой у кожнага народа. Беларуская фантастыка таксама мае асаблівасці, бо ў нас свае культурныя карані, сваё светаўспрыманне. На чым мы выраслі? На нашай беларускай міфалогіі, фальклоры, культуры... Мы бачым будучыню праз прызму свайго светапогляду. Гэта вельмі цікава перажываць і асэнсоўваць.
Большасць маіх песень, а іх у мяне зарэгістравана ў аўтарскім таварыстве каля 200, таксама на роднай мове. Іх спяваюць нашы артысты, напрыклад, Вольга Гарнічар, ансамблі «Медуніца», «Церніца», «Весялуха», шоу-група «Тып-Топ», Узорная дзіцячая студыя «Вясёлыя ноткі» — спіс можна працягваць.
Суразмоўніца прызнаецца, што калі б яна не аддала перавагу культуры, то абавязкова стала б генетыкам. Гэта тая сфера, якая ёй падабаецца не менш, чым літаратура. Яна шмат увагі аддае навуковым перадачам, якія потым даюць ёй пажытак для літаратурных сюжэтаў.
— Я вельмі люблю слухаць лекцыі, напрыклад, Вячаслава Дубыніна. Вывучаю, як працуюць нейрамедыятары, каб ведаць, як наш мозг рэагуе на тое ці іншае, якія працэсы ў арганізме адказваюць за радасць, голад, пачуцці... Мне гэта трэба, каб з разуменнем напісаць пра той жа мозг і мяне потым не засмяялі. З вялікім задавальненнем гляджу лекцыі па астраноміі. Мне цікавыя зоркі, неба. Удзельнічаю ў валанцёрскіх праектах SETІ, якія датычацца пошуку іншаземных цывілізацый, і Eіnsteіn@Home па праверцы гіпотэзы Эйнштэйна аб існаванні гравітацыйных хваляў. Спадзяюся, што калісьці і я адкрыю сваю зорку. Кожны ахвотны можа далучыцца да гэтых праграм і дапамагаць развіваць нашу цывілізацыю. Вельмі добрая магчымасць з карысцю задзейнічаць нашы камп’ютары і смартфоны, а не абмяжоўвацца пошукам прыгожых малюнкаў і перапіскамі ў сацыяльных сетках.
— Незразумела толькі, як пры такой любові да генетыкі і розных цывілізацый культура перамагла.
— Напэўна, ёсць нейкае наканаванне. Спрабуеш звярнуць са сваёй каляіны, а цябе, як кацяня, нехта за шкірку — і назад.
— Здаецца, што мы ўсе прыйшлі ў гэты свет з нейкай задумай, якую не зможам зразумець, пакуль не дойдзем да канца зямнога шляху.
Потым абернемся і зразумеем, для чаго ўсё гэта было. Ёсць такі выраз: «Рабі тое, што табе даецца лепш за ўсё, але рабі гэта з усіх сіл». Напэўна, калі нешта атрымліваецца, трэба гэта і рабіць.
— Як толькі навучылася чытаць, адразу ж пачала пісаць. Пра зайца-выхваляку пачытала, трэба ж і сваю версію напісаць. А мае сачыненні ў школе былі такія вялікія, што настаўнікі стамляліся іх чытаць. Больш прафесійная літаратурная дзейнасць пачалася ў 2008–2009 гадах, калі я прыйшла са сваімі вершамі ў «Маладосць». Трапіла ў рукі да прафесійных рэдактараў, якія мне паказалі, як усё павінна адбывацца. Гэта вельмі загартоўвае аўтара, развівае стыль, дапамагае працаваць над сабой.
— Так. Друкавалася і ў «Алесі», і ў газеце «Звязда», і ў «Бярозцы», шмат чаго майго выходзіла ў часопісе «Маладосць». Аповесць «Зорка Ракхігархі» спачатку выйшла ў «Маладосці», а потым у фармаце кнігі — у выдавецтве «Звязда». Два гады таму Саюз пісьменнікаў прапанаваў паўдзельнічаць у «звяздоўскім» праекце і перакласці вершы сучасных рускіх паэтаў на беларускую мову. Мне дастаўся Аляксей Купракоў. Яго вершы ў маім перакладзе ўвайшлі ў зборнік «Сучасная руская паэзія».
— Алёна, вы і пісьменніца, і паэтэса, і сцэнарыст культурна-масавых мерапрыемстваў. У чым яшчэ хацелі б сябе паспрабаваць?
— У маёй скарбонцы ёсць два дыпломы конкурсаў «Беларусьфільма»: за сцэнарый мультфільма, прысвечаны нацыянальнай тэматыцы,
— другое месца, і за сцэнарый стужкі ў конкурсе «Маладосць. Сям’я. Грамадства» — прэмія «Шанц». Было б цікава паспрабаваць сябе ў якасці кінасцэнарыста. Такога вопыту ў маёй практыцы раней не было.
Нэлі ЗІГУЛЯ
Фота аўтара
Летась зафіксавана зніжэнне колькасці выпадкаў гібелі на вытворчасці.
Карэспандэнты «Звязды» пабачылі, як праходзяць рэпетыцыі.
Аляксандр Курэц – самы малады народны выбраннік у сваім сельсавеце і адзіны дэпутат сярод сваіх калег па службе.
