Фільм пра падзеі, што папярэднічалі аперацыі «Баграціён», прадставілі ў Мінску

«Час вяртацца» — новы беларускі фільм, прэм’ера якога адбудзецца на пачатку мая. Якраз напярэдадні святкавання Перамогі, у год, калі адзначаецца 80-годзе вызвалення Беларусі. Зразумела, што ў стужцы, якую зняў рэжысёр Іван Паўлаў па сцэнарыі Таццяны Команавай, адлюстраваныя падзеі таго часу. 1944 год, чэрвень. На Аршаншчыне лютуюць карнікі, палююць на партызан, у якіх асаблівыя заданні ад камандавання. Гэта цяпер мы ведаем, што аперацыя «Баграціён» прывяла да разгрому нямецкай групіроўкі арміі «Цэнтр» і адкрыла шлях да вызвалення Беларусі. Але напярэдадні яе пачатку людзі, якія жылі ў акупацыі, маглі толькі спадзявацца на цуд — бо вораг умацоўваў абарону і імкнуўся зачысціць тэрыторыю ад сіл супраціву. І гэты цуд рыхтавалі ў тым ліку партызаны, забяспечваючы ўдар па праціўніку з нечаканага боку --- беларускіх балот... 

Праца над фільмам пачалася акурат у дзень пачатку аперацыі «Баграціён» — летась, 23 чэрвеня. І ў гэтым рэжысёр бачыў вялікі сімвалізм. Скончылі здымаць ужо да верасня (наступальная аперацыя савецкіх войскаў на беларускім напрамку скончылася 29 жніўня). Закладваючы такія даты, трэба было быць вельмі ўпэўненым у поспеху... Ці поспех прадугледжваўся ўжо ў залежнасці ад тэмы і звароту да аперацыі «Баграціён». Але сутнасць у тым, што нам ніяк не забыць пра падзеі вайны — і кіно ў гэтым робіць сваю справу. Рэжысёр падкрэсліў, што арыентаваўся на моладзь, каб яна паглядзела, што такое вайна, і як здабывалася перамога. 

Пра моладзь як асноўную частку глядацкай аўдыторыі фільма «Час вяртацца» і пра неабходнасць набліжэння да гістарычнай праўды ў такіх фільмах казаў Ігар Марзалюк, старшыня Пастаяннай камісіі па адукацыі, культуры і навуцы Палаты прадстаўнікоў:

— Што тычыцца Беларусі і беларускага народа, я хачу нагадаць, што мы асэнсавана ўжываем тэрмін «беларуская партызанская вайна». Беларускі партызанскі рух у гады Другой сусветнай вайны быў масавы. У Беларусі ў актыўнай фазе партызанскай вайны бралі ўдзел 374 тысячы чалавек. І з гэтых 374 тысяч — 70 працэнтаў удзельнікаў складалі этнічныя беларусы і беларускі ( а з іх 16 працэнтаў — жанчыны, і 50 — моладзь ад 15 да 25). Меў рацыю Алесь Адамовіч, калі называў партызанскую вайну ў Беларусі «вялікім паходам дзяцей». Самая вялікая страта — дэмаграфічны патэнцыял, людскі патэнцыял. Наша найвялікшая трагедыя, якая прайшла па сем’ях.— сумны антырэкорд. Гэта рэчы, пра якія мы павінны памятаць... Многія не разумеюць, у чым геніяльнасць аперацыі «Баграціён». Самае геніяльнае — гэта дзейнасць нашай разведкі. Немцы былі ўпэўненыя, што ў 44-годзе ў Беларусі наступлення не будзе. Меркавалі, што Чырвоная армія будзе наступаць на поўдні. Многія нямецкія камандзіры летам 1944 года сышлі ў адпачынак за дзень-два да наступлення. Аперацыя рыхтавалася ў строгай сакрэтнасці. Але фільм — гэта мастацкі твор. Казаць, што у ім ёсць гіпербалізацыя паказу знішчэння мірнага насельніцтва не выпадае — гэта было насамрэч. І было яшчэ горш. Але я разумею, што ёсць абмежаванне «12+». Адлюстравана баявая садружнасць народаў Савецкага Саюза — такія прыклады можна прыводзіць бясконца. Але найбольш важна адлюстраванне таго, што нягледзячы ні на што нашы людзі заставаліся людзьмі. Яшчэ важны момант: беларускі народ ва ўмовах акупацыі. У што ён верыў, тое ён і спавядаў. Колькасць здраднікаў сярод нас была мінімальная. Колькасць людзей, якія ратавалі чужых дзяцей, у тым ліку яўрэйскіх, была каласальная. Мы засталіся людзьмі. Ніводнага факта спантаннага самасуду суседзяў суседзямі гісторыкі не ведаюць. Так, былі паліцаі, яны разам з фашыстамі выконвалі акцыі па знішчэнні, але спантанных — знізу — самасудаў не было. Таму такія фільмы, як і наша рэальная гісторыя, павінны мацаваць нацыянальную тоеснасць на любові, а не на нянавісці. На прыкладзе герояў, прапаведнікаў святла... Чаго мне сёння нестае як гледачу? Мне нестае экранізацый велічнай беларускай літаратуры і драматургіі. Даўно прыйшоў час паставіць велічную сагу па «Мінскім напрамку» Мележа. Ёсць і шмат іншых вартых увагі пісьменнікаў. Блокбастэры — гэта, канешне, добра. Але ніякі блокбастэр немагчыма параўнаць з лёсам чалавека... Кажуць, што «Беларусьфільм» называлі «Партызанфільмам». Дык ён быў класным «Партызанфільмам»! І гэтая тэматыка нікуды не падзенецца, таму што параметры калектыўнай ідэнтычнасці — як савецкай, так і беларускай — неадрыўныя ад гэтага болю. 

Пракат фільма ў кінатэатрах Беларусі пачнецца 2 мая. 

Прэв’ю: pixabay.com

Ларыса ЦІМОШЫК