Дзяржаўны літаратурны музей Янкі Купалы і Дзяржаўны літаратурны музей Якуба Коласа зладзілі сумесны выставачны праект. Сёлета адзначаецца 140-годдзе з дня нараджэння класікаў, таму даследчыкі іх творчасці шукаюць новыя паралелі і перакрыжаванні ў жыццёвых шляхах паэтаў. Выстава «Янка Купала і Якуб Колас. Досціпы ад класікаў» прысвечана менш вядомым старонкам біяграфій паэтаў, а дакладней — гумару і лёгкасці дасціпнага жарту ў жыцці. Аб тым, чаму Янка Купала саромеўся свайго пінжака, і як Якуб Колас спаборнічаў з дзедам Талашом, супрацоўнікі музея распавялі падчас адкрыцця праекта.
Дырэктар музея Янкі Купалы Ганна Галіцкая адзначыла сімвалічнасць выставы, якая аб’яднала лёс класікаў, а таксама падкрэсліла, што асноўная ідэя праекта — пашырэнне ўяўлення аб гумары і сатыры не толькі ў творчай спадчыне народных паэтаў, але і ў іх жыцці.
У сваю чаргу дырэктар музея Якуба Коласа Ірына Мацяс дадала, што гэтым летам будзе адзначацца яшчэ адна юбілейная дата — 110-годдзе першага знаёмства паэтаў:
— Абавязкова сачыце за нашымі навінамі і прыязджайце ў філіял Смольня, дзе і адбылася першая сустрэча Купалы і Коласа. Сённяшняя выстава паказвае паэтаў не толькі як выдатных класікаў, але і як звычайных людзей, якім уласцівы пачуцці, эмоцыі і перажыванні.
Падчас мерапрыемства выступіла суаўтар праекта праўнучка Якуба Коласа Васіліна Міцкевіч:
— Сёння ў нас з’явілася ўнікальная магчымасць даведацца пра цікавыя гісторыі з жыцця Якуба Коласа і Янкі Купалы. Хочацца падзяліцца момантамі, якія запомніліся мне асабіста. Мой дзядуля распавядаў: аднойчы да Коласа прыйшоў настаўнік, каб паскардзіцца на сярэдняга сына Юру: «Ваш сын спявае непрыстойныя песні!» А словы ў песні былі такія: «Дайте мне за рупь с полтиной девицу с огнем», канешне, у доме Якуба Коласа такія песні ніколі не гучалі. Калі пачалі разбірацца, адкуль усё гэта пайшло, даведаліся, што віноўнікам быў Янка Купала, які даволі часта спяваў гэтую песню падчас гульняў у шахматы з Коласам.
На выставе прадстаўлены мастацкія шаржы на паэтаў, рэчы класікаў з уласных калекцый, фотаздымкі, арыгіналы рукапісаў, вершы Якуба Коласа на медыцынскую тэму, якія мала вядомыя наведвальнікам, і нават паэма, што дагэтуль ніколі не друкавалася, — прысвечана Уладзіславе Луцэвіч. У экспазіцыі можна заўважыць і вытрымку з календара, «падслуханы» жарт: «А паненцы хто больш даспадобы: Янка Купала ці Якуб Колас?» — «А мне да іх што за наўда? Я маю свайго кавалера пісара, у воласці!» Экскурсію па выставе правёў навуковы супрацоўнік музея Янкі Купалы, куратар праекта Павел Каралёў:
— Некалькі гадоў таму я пачаў звяртаць увагу на гумарыстычныя адценні ў творах класікаў, было вырашана нейкім чынам усё гэта сабраць і ў рэшце рэшт зрабіць кнігу. Работа над ёй вядзецца, а ў якасці прамежкавай стадыі — гэтая выстава, паўнавартасны праект.
Як Купала перайшоў на беларускую мову
— Калі б не гумар, Янка Купала ўвогуле мог бы не перайсці на беларускую мову. Аднойчы паэт ехаў у экіпажы ў Мінск, а перад ім таксама ехалі дзве паненкі, вышэйшыя за яго па саслоўі. На нейкім павароце экіпаж паненак падскочыў, і дзяўчыны вываліліся з яго акурат перад Купалам у даволі пікантных позах. Паэт пасмяяўся і напісаў свой першы беларускамоўны верш. Самога верша не збераглося, але Купала здзівіўся, што ён можа пісаць па-беларуску. Здаецца, дробны жарт, але як моцна ён паўплываў на лёс чалавека.
Наступная гісторыя звязана з першай сустрэчай класікаў:
— Якубу Коласу не вельмі падабалася, калі нашы пісьменнікі з пафасам апісвалі іх першую сустрэчу. Маўляў, сустрэча двух волатаў. Колас адзначаў, што ўсё было больш празаічна. Справа ў тым, што Купала вырашыў сэканоміць грошы і замест таго, каб ехаць на фурманцы, пайшоў пешшу ў Смольню ад Стоўбцаў. Ён заблукаў, і фактычна дапамагло тое, што побач працякаў Нёман — у рэшце рэшт, ідучы ўздоўж ракі, ён і знайшоў хату Коласа. Калі паэты сустрэліся, Якуб Колас заўважыў, што Купала ледзь не падае — аказалася, што той вельмі моцна намыліў ногі, зняў абутак, а калі пачуў, што ў хату заходзіць Колас, абуўся не на тую нагу і ледзь не паваліўся. Паэты крыху збянтэжыліся, але нічога, сядзяць, частуюцца, і Колас бачыць, што Купала паводзіць сябе крыху дзіўна — амаль не варушыць рукамі і частуецца толькі тым, што стаіць побач з ім. Чаму ж ён не выцягвае руку? Аказалася ўсё проста: Купала моднік, дэндзі, любіў прыгожа апрануцца. Набыў новы пінжак, але не даглядзеў, рукавы былі малыя... У нас прадстаўлены здымак Янкі Купалы ў рэдакцыі «Нашай нівы» за 1909 год — калі вы прыгледзеціся, то заўважыце, што нават тут рукавы і штаны крыху караткаватыя. А з абуткам усё вельмі проста: з-за намыленых ног некалькі дзён Купала хадзіў або басанож, або ў лёгкіх тэпціках.
Было цікавае здарэнне ў жыцці Якуба Коласа, калі той працаваў віцэ-прэзідэнтам Акадэміі навук:
— Якуб Колас у сваім творы праславіў дзеда Талаша, але паэт крыху не паверыў, што няхай стары і дужы, але адолеў пяць польскіх легіянераў — раскідаў іх і потым уцёк. Таму колькасць ён паменшыў, напісаў, што іх было ўсяго тры. Раптам у яго кабінет грукаецца нейкі дзед і кажа: «Хто тут Колас?» Класік адказвае: «Гэта я». «Так што ж ты зманіў, што я справіўся толькі з трыма легіянерамі, чаму не з пяццю?» — спытаўся дзед Талаш. На выставе прадстаўлены іх здымак 1943 года ў гасцініцы «Масква», гэтая сустрэча адбылася падчас таго, як Талаша эвакуіравалі з акупаванай Беларусі. Яны нават памераліся сілай на руках, і дзед Талаш, якому на той час было амаль 100 гадоў, нядрэнна змагаўся з Коласам. А пасля Талаш, прыгадаўшы вайну, пачаў ледзь не плакаць, таму што ўспомніў сваіх дзяцей, якія засталіся ў Беларусі. Колас спачуваў, але ён чалавек кемлівы, пытаецца: «А колькі ж гадоў тваім дзеткам?» Ну і дзед Талаш кажа: «Аднаму 80, а другому крыху менш». Пасля Колас казаў Лужаніну, што гэта зразумела, бо для бацькоў мы заўсёды дзеці.
Падчас экскурсіі можна будзе пачуць яшчэ шмат цікавых гісторый — і аб сабаках Якуба Коласа, і аб тым, як дачка Янкі Маўра і сын Якуба Коласа разыгралі сваіх бацькоў. Выставачны праект «Досціпы ад класікаў» праходзіць у Дзяржаўным літаратурным музеі Янкі Купалы. Наведаць выстаўку можна будзе да 30 ліпеня.
Арына КАРПОВІЧ
Фота Віктара ДРАЧОВА
Летась зафіксавана зніжэнне колькасці выпадкаў гібелі на вытворчасці.
Карэспандэнты «Звязды» пабачылі, як праходзяць рэпетыцыі.
Аляксандр Курэц – самы малады народны выбраннік у сваім сельсавеце і адзіны дэпутат сярод сваіх калег па службе.
