«Жыццё даецца, каб жыццё тварыць.
Каб светла-залатую яго ніць
віць і далей — любоўю, справай дзейнай
ды словам, што ад справы неаддзельна.
Тварыць!»
Радкі з вершаў і паэм беларускага паэта Анатоля Вярцінскага чуў кожны беларус.
Але 21 красавіка, на праваслаўны Чысты чацвер, прыйшла сумная вестка: светла-залатая ніць жыцця Анатоля Ільіча Вярцінскага абарвалася. Было яму 90 гадоў.
Анатоль Вярцінскі — з пакалення дзяцей вайны. «Яны да вайны гулялі ў вайну» — пісаў ён з горкай пяшчотай пра сваё пакаленне, якому давялося спазнаць, што такое народная трагедыя і народнае змаганне. Адзінаццацігадовым хлапчуком з вёскі Дзямешкава, што на Лепельшчыне, падвозіў ноччу ў Саснягоўскую пушчу партызан, расклейваў у роднай вёсцы лістоўкі... Менавіта таму ў Анатоля Вярцінскага столькі выдатных вершаў на ваенную тэматыку — шчымлівых, філасофскіх, уражлівых... «Рэквіем па кожным чацвёртым», «Вечны сон, вечны звон. Хатынскі трыпціх», «Плач спаленай вёскі», «Два полі», «Дынамік»... Да паэмы «Балада пра спаленую вёску і жывога пеўня» паэт дадае прадмову: «Помню, міма маёй роднай вёскі ішлі карнікі — маю вёску яны абышлі. А праз нейкі час мы пачулі страляніну, убачылі дым, чорныя клубы дыму. Назаўтра мы даведаліся, што спалена вёска Кісялёва (вы знойдзеце гэтую назву на могілках вёсак у Хатыні), а жыхары яе, ад старога да малога, забіты. I яшчэ мы пачулі жахлівы расказ пра тое, як некалькі дзён „дыхала“ магіла, куды карнікі скідалі кісялёўцаў, і як крычаў на вогнішчы здзічэлы певень».
У літаратуру ён прыйшоў як прадстаўнік «філалагічнага пакалення», з кагорты шасцідзесятнікаў, якія шукалі, верылі, эксперыментавалі, ламаючы стэрэатыпы. У паэзіі Вярцінскага — гуманізм, інтэлектуальны пошук, зварот да архетыпаў і сімвалаў, а таксама — шмат узораў выдатнай лірыкі, якая не мае прывязкі да часу і прасторы, а ўздымаецца да ўніверсуму.
«З’яўленне зор і сонца ў вышыні.
З’яўленне сокаў з глыбіні карэння.
З’яўленне траў у веснавыя дні...
І вось маё, і вось тваё з’яўленне.
Як быццам бы дамовіліся ўсе —
глыбіні цёмныя і залатыя высі, —
як быццам бы сказалі ўсе: „З’явіся!“
І ты з’явілася ва ўсёй красе».
Як і многія з таго адметнага пакалення, Анатоль Вярцінскі быў больш, чым паэтам — ён імкнуўся працаваць і як грамадскі дзяяч. У складзе дэлегацыі БССР удзельнічаў у 1977 у рабоце XXXII сесіі Генеральнай Асамблеі ААН, у 1986-90-м узначальваў газету «Літаратура і мастацтва», быў народным дэпутатам, за кнігу публіцыстычных нататак «Нью-Йоркская сірэна» атрымаў Дзяржаўную прэмію БССР.
Вядома, нельза не згадаць, што Анатоль Вярцінскі перакладаў, пісаў для дзяцей, выступаў як драматург, літаратурны крытык і публіцыст. Ва ўсім была яркасць, адметнасць — і беларускасць. Любоў да Беларусі ва ўсім, да апошняга. І, як ён сам прадказваў, светла-залатая ніць жыцця насамрэч не перарываецца — працягваецца да нашчадкаў праз творчую спадчыну паэта:
«Жыццё даецца, каб жыццё тварыць.
Надзеяй, праўдай, мужным парываннем,
Высакародным, дружным намаганнем,
Што потым зоркай у вяках гарыць.
Тварыць!»
Людміла РУБЛЕЎСКАЯ
Фіналістка праекта «Акадэмія талентаў» на АНТ — пра творчасць і жыццё.
На гэтым тыдні Цяльцы будуць проста незаменныя ўсюды, дзе іх ведаюць.
Аляксандр Курэц – самы малады народны выбраннік у сваім сельсавеце і адзіны дэпутат сярод сваіх калег па службе.
