Пісьменнік з Чэрвеня жыў у Карэліі, Ізраілі

Разглядаючы карту літаратурнага краязнаўства Міншчыны, Чэрвеньшчыны, нельга абыйсці імя ўраджэнца Чэрвеня Лазара ШАПІРЫ (1928 — 2006), чый зямны шлях завершыўся ў Тэль-Авіве.

Першая кніга ўраджэнца Міншчыны пабачыла свет у 1960 годзе — «Хлопчык з ліхтарыкам». У Петразаводску. У Карэльскім кніжным выдавецтве. Як жа туды патрапіў наш зямляк?..

Бацька Лазара быў спецыялістам у галіне лясной гаспадаркі. І ў пачатку 1930-х гадоў сям’я пераехала ў Карэлію. Можна толькі ўявіць, колькі блізкіх ім людзей засталося на Чэрвеньшчыне, Пухавіччыне і загінула ў полымі Вялікай Айчыннай вайны... Яўрэяў расстрэльвалі ў Смілавічах, Чэрвені, Дукоры, Пухавічах, іншых мясцінах старажытнай Ігуменшчыны, дзе яўрэі дагэтуль жылі ўжо не адно стагоддзе.

Лазар Шапіра ў 1952 годзе закончыў Петразаводскі дзяржаўны ўніверсітэт. Па размеркаванню быў накіраваны на працу ў школу сяла Вядлозера. Дырэктарам шкколы там працаваў Урха Руханен. Вядлозера — старадаўняе карэльскае сяло, адміністрацыйны цэнтр Вядлозерскага сельскага пасялення Пражынскага нацыянальнага раёна Рэспублікі Карэлія. Недзе каля тысячы жыхароў. Тут працуе племсаўгас. Ёсць лясніцтва. Ёсць у Вядлозеры і Дом культуры, бібліятэка... У 2013 годзе тут арганізаваны Дом карэльскай мовы. Праз паселішча пралягае Блакітны турыстычны маршрут (Швецыя — Нарвегія — Фінляндыя — Расія). Вёска размешчана на паўночна-усходнім беразе возера Вядлозера, у якое ўпадае рака Вохта... Вось у такіх прыгожых, цікавых і шматнацыянальным складам насельніцтва мясцінах спеў, фарміраваўся мастацкі талент нашага земляка.

Лазар Шапіра ў Вядлозеры пасябраваў з дырэктарам школы. Урха Руханен — вядомы карэльскі пісьменнік. Яшчэ ў 1930-я гады працаваў адказным сакратаром фінскага часопіса ў Петразаводску. Склаў шэраг падручнікаў і хрэстаматый для фінскіх школ Савецкага Саюза. Перакладаў на фінскую мову вучэбную і мастацкую літаратуру. У 1937 быў зволены з працы і выключаны з Саюза пісьменнікаў СССР. У 1938 годзе Урха Руханена арыштавалі і да 1946 года ён знаходзіўся ў мясцінах зняволення. У 1947 годзе, пасля вызвалення, прыехаў у Вядлозера, дзе і працаваў дырэктарам школы да 1961 года. У сакавіку 1956 года пісьменніка і педагога рэабілітавалі. У хуткім часе ён пераехаў у Петразаводск... Дарэчы, Урха Руханен — перакладчык на фінскую мову і твораў класікаў беларускай літаратуры Якуба Коласа, Васіля Быкава. Перакладчыцкім заняткам сябра Лазара Шапіры спрыяла і тое, што ён працаваў у Петразаводску ў фінскай рэдакцыі вядомага выдавецтва «Прогресс».

...У 1960 — 1970-я гады ў Петразаводску выйшлі многія дзіцячыя кнігі Лазара Шапіры — «Мае знаёмыя», «Добра, Ілмары!», «Так яно і было», «Добрай раніцы», «Строгі настаўнік», «Пра мяне і пра ўсіх»... Крытыка адносіла творы Лазара Шапіры да «добрай літаратуры».

У 1993 годзе наш зямляк пераехаў у Ізраіль. Доўга хварэў, у апошнія гады жыцця аслеп. І памёр у 2006 годзе ў Тэль-Авіве. Час ад часу асобныя апавяданні Лазара Шапіры друкуюцца ў вучэбных дапаможніках, хрэстаматыях і зараз.

Алесь КАРЛЮКЕВІЧ