Зусім хутка наступіць галоўная ноч года. Хтосьці пачынае рыхтавацца да яе загадзя, а хтосьці ўсё пакідае на апошнія дні. Але і ў адным, і ў другім выпадку сваімі дзеяннямі можна як дапамагчы, так і нашкодзіць навакольнаму асяроддзю.
Елка: натуральная ці штучная?
Спрэчка на гэту тэму сярод эколагаў цягнецца даўно. І па сёння яны не могуць даць адназначнага адказу, якую елку лепш выбіраць — у кожным варыянце ёсць свае плюсы і мінусы.
Так, натуральная елка — гэта жывая прырода. Сёння зялёную прыгажуню можна купіць на ёлачных базарах ці непасрэдна ў лясніцтвах. Туды навагоднія дрэвы трапляюць з плантацый, дзе іх вырошчваюць з гэтай мэтай каля 10 гадоў. Каб дрэва і пасля святаў паслужыла дабру, а не трапіла на палігон, можна перадаць яго камунальнікам — тады ялінкі выкарыстаюць для ацяплення будынкаў ці ў якасці кампосту. Некаторыя заапаркі таксама прымаюць дрэўцы ў якасці корму для жывёл.
Калі вам не даспадобы ссечанае дрэва, можна купіць ці нават узяць у арэнду елку ў кадцы. Вясной (пры ўмовах правільнага захоўвання) елачку можна пасадзіць на сваім зямельным участку ці ў бліжэйшым лясніцтве падчас традыцыйнай акцыі «Тыдзень лесу».
Што ж тычыцца штучнай елкі, то яна можа дапамагчы прыродзе, калі яе выкарыстоўваць доўгі час, некалькі дзясяткаў гадоў. Мінус у тым, што такія дрэвы вырабляюць з нафтапрадуктаў, часта з кампазіцыйных відаў пластыку, і іх нельга здаць на перапрацоўку. А полівінілхларыд, свінец, ртуць, фталаты ў складзе штучных елак могуць забрудзіць прыроду і паўплываць на здароўе чалавека.
Вытворцы таксама шукаюць спосаб павысіць экалагічнасць штучных елак — напрыклад, вырабляюць іх з перапрацаванага і менш шкоднага пластыку ПЭТ. Але пакуль яны сустракаюцца радзей чым ПВХ і маюць вышэйшы кошт.
У якасці альтэрнатывы можна:
Навагоднія аздабленні
Чым бліжэй да Новага года, тым больш яркімі становяцца прылаўкі магазінаў ад безлічы цацак і гірляндаў. Таму бывае цяжка выбраць сапраўды вартыя і экалагічныя тавары. Што ж рабіць?
Самае лепшае — купляць як мага менш цацак, мішуры і гірляндаў. Можна перагледзець свае запасы — старыя ёлачныя цацкі таксама могуць стаць выдатным элементам святочнага дэкору.
Калі ж вы вырашылі абнавіць навагоднія аздабленні, выбірайце тавары з улікам іх доўгага выкарыстання і толькі ў спецыялізаваных месцах. Так можна быць больш упэўненым, што цацкі адпавядаюць усім неабходным патрабаванням бяспекі і якасці. Купленыя з рук могуць утрымліваць свінец, фармальдэгіды і іншыя шкодныя рэчывы.
Лепш не выкарыстоўваць разнастайныя танныя ўпрыгажэнні з пластыку. Самымі ж экалагічнымі лічацца аздабленні з дрэва, шкла ці паперы — яны могуць жыць доўга, а потым трапіць на перапрацоўку.
Цацкі на ёлку таксама можна зрабіць сваімі рукамі. Напрыклад з адпрацаваных звычайнай ці святлодыёднай лямпачкі (люмінесцэнтныя ўтрымліваюць ртуць, таму іх выкарыстоўваць нельга) ці прыродных матэрыялаў. На елцы ці на вокнах таксама будуць выдатна глядзецца сняжынкі з паперы, нітак ці драўніны.
Калі выбіраеце агеньчыкі на елку, аддавайце перавагу святлодыёдным — яны не награваюцца, у адрозненне ад іншых відаў гірлянд, а таксама значна эканомяць электраэнергію і пры беражлівых адносінах могуць праслужыць вельмі доўга.
Выбіраем падарункі
Галоўныя атрыбуты свята — падарункі — таксама можна зрабіць больш экалагічнымі. Па-першае, не набывайце тавары толькі для таго, каб «нешта падарыць». Заўсёды рыхтуйцеся да святаў загадзя, даведайцеся, што вашы родныя і сябры хочуць атрымаць у падарунак. Для гэтага проста ўважліва слухайце сваіх блізкіх падчас штодзённых размоў.
Выбірайце якасныя і даўгавечныя тавары. Сучасная тэхніка сёння ў большасці «запрагравана» на хуткае старэнне, каб людзі часцей куплялі новыя тавары, а не карысталіся старымі. Таму пры выбары новых гаджэтаў уважліва вывучайце іх характарыстыкі і аддавайце перавагу найбольш трывалым.
Калі ёсць магчымасць, выбірайце «зялёныя» эквіваленты, напрыклад, экакасметыку або экалагічныя гаджэты (энергазберагальныя зарадкі, натуральныя палачкі для чысткі зубоў).
Памятайце, што лепшы падарунак не рэч, а прыемныя эмоцыі і ўражанні. Калі ў тэатр ці кіно трапіць цяпер больш складана, можна падарыць падпіску на анлайн-кінатэатр ці цікавую камп’ютарную гульню на экатэматыку.
Рабіце падарункі сваімі рукамі — прыгатуйце любімую страву для сябра, звяжыце цёплыя шкарпэткі, намалюйце партрэт любімага чалавека. Вашы таленты і фантазія дапамогуць выбраць найлепшы падарунак!
Ці патрэбна для падарункаў дадатковая ўпакоўка? Часам яна бывае залішняй. Калі ж без упакоўкі ніяк, зрабіце яе, напрыклад, са старых часопісаў і газет, мапаў, кавалачкаў тканіны, натуральных ці перапрацаваных матэрыялаў ці выкарыстоўвайце экаторбачкі і палатняныя мяшочкі.
Небяспечныя агні
Не можаце ўявіць святкаванне Новага года без залпаў салюту і ззяння бенгальскіх агнёў? Ведайце, што ўсе гэтыя забавы небяспечныя як для чалавека, так і для прыроды.
Феерверкі пужаюць птушак, траўміруюць іх. Не даспадобы такія выбухі і хатнім гадаванцам, а таксама іх бяздомным сабратам.
Разам з прыгожымі агнямі ў святы гэта піратэхніка вылучае ў атмасферу вялікую колькасць таксічных рэчываў, якія могуць выклікаць дэрматыты, парушаць працу нервовай сістэмы, раздражняць дыхальныя шляхі. Пасля салютаў у паветры павышаецца канцэнтрацыя вуглякіслага газу, пылу і акісляльнікаў.
Нашкодзіць здароўю могуць і бенгальскія агні. Акрамя таго, металічны каркас, які застаецца пасля згарання хімічных рэчываў, не прымаецца на перапрацоўку.
Не меншую пагрозу нясуць і кітайскія ліхтарыкі — часам яны прыводзяць да пажараў. У некаторых краінах нават забаронена іх выкарыстанне.
Экасмачны стол
Каб наступны год быў багаты, многія з нас рыхтуюць на святочны стол шмат самых разнастайных страў. Але непазбежна частка з іх аказваецца ў сметніцы. Трапляючы на палігон арганіка дрэнна раскладаецца і ўдзельнічае ва ўтварэнні парніковых газаў.
Таму калі вы не трымаеце гаспадарку і не можаце парадаваць навагоднімі стравамі сваіх гадаванцаў, у тым ліку каліфарнійскіх чарвякоў, якія з прадуктаў робяць карысны кампост, лепш скараціць колькасць навагодніх страў.
Спецыялісты таксама раяць купляць мясцовыя прадукты, каб зменшыць іх экалагічны след. Зразумела, ад мандарынаў і іншых экзатычных фруктаў адмаўляцца не варта. Але гародніну, мяса, малако, цукеркі выбірайце беларускай вытворчасці.
Дарэчы, з мандарынавых лупін, кававай гушчы і іншых ачысткаў можна зрабіць шмат карысных рэчаў, напрыклад, цукаты ці розныя касметалагічныя сродкі. Пашукайце такія рэцэпты ў інтэрнэце — знойдзеце шмат цікавага.
Святочнае адзенне
На Новы год усе мы хочам выглядаць прыгожа. Як жа зрабіць гэта з карысцю для прыроды?
Лепш за ўсё не купляць новае адзенне, можна адрамантаваць ці перашыць старыя сукенкі і касцюмы. Калі ж без новых пакупак ніяк, перш за ўсё зазірніце ў дабрачынныя магазіны ці сэканд-хэнды. У звычайных крамах перад пакупкай звяртайце ўвагу на склад тканіны, краіны вырабу і сертыфікаты. Увогуле ж купляйце толькі тое, што сапраўды патрэбна і можна выкарыстоўваць не толькі ў навагоднюю ноч.
Многія перад Новым годам ператрасаюць шафы, пераглядаюць свой гардэроб. Непатрэбныя рэчы можна перадаць у вышэй названыя крамы, дабрачынныя праекты ці падарыць сябрам. Так мы зберажом рэсурсы і парадуем іншых людзей.
Хочаце ўпрыгожыць свой убор стразамі і паеткамі ці зрабіць бліскучы макіяж — памятайце, што не дапамагаеце гэтым прыродзе. Гэтыя блёсткі ці глітэры вырабляюцца з пластыку. Дробныя часцінкі палімераў (мікрапластык) не могуць трапіць на перапрацоўку, таму пасля выкарыстання акажуцца ў сметніцы ці ў вадаправодзе, а пазней — у навакольным асяроддзі. Паводле даных вучоных, ужо сёння мікрапластык знаходзіцца ўнутры кожнай трэцяй рыбіны. Знаходзілі яго і ў харчавальнай сістэме чалавека, а нядаўна часцінкі мікрапластыку ўпершыню ўбачылі ў плацэнце.
Некаторыя вытворцы ўжо пачалі ствараць экалагічныя глітэры, таму падчас выбару бліскучага тавару ўважліва вывучыце яго склад. А найбольш удалым варыянтам будзе ўвогуле адмовіцца ад блёстак — лепшым упрыгажэннем на Новы год будзе ваша ўсмешка і шчаслівы бляск у вачах!
Вераніка КОЛАСАВА
Фіналістка праекта «Акадэмія талентаў» на АНТ — пра творчасць і жыццё.
На гэтым тыдні Цяльцы будуць проста незаменныя ўсюды, дзе іх ведаюць.
Аляксандр Курэц – самы малады народны выбраннік у сваім сельсавеце і адзіны дэпутат сярод сваіх калег па службе.
