Закрытыя ў чатырох сценах, пазбаўленыя звыклых кантактаў, хлопчыкi i дзяўчынкi з асаблiвасцямi, напэўна, пацярпелi ад эпiдэмii каранавiруса больш за iншых дзяцей. Нават самыя сацыялiзаваныя з iх не змаглi пераключыцца на заняткi ў анлайне. Пра гэта заявiлi ўдзельнiкi вiдэамоста, што прайшоў у мультымедыйным прэс-цэнтры «Sputnik Беларусь».
Каранавiрус стаў сур'ёзным выпрабаваннем для беларускага Сямейнага iнклюзiўнага тэатра «i», сярод 130 выхаванцаў якога каля 40 маюць складаны дыягназ. Яшчэ зусiм нядаўна тэатр iмклiва развiваўся, набiраў прыхiльнiкаў, юныя акцёры ўжо збiралi на сваiх спектаклях тысячныя залы. За чатыры гады iснавання яны выходзiлi на публiку 41 раз! Больш за 16 тысяч гледачоў купiлi бiлеты, а яшчэ былi i дабрачынныя выступленнi. Хлопчыкi i дзяўчынкi прызвычаiлiся да таго, што яны на сцэне. Але нават тыя дзецi з аўтызмам, якiя ўжо былi сацыялiзаваныя, удзельнiчалi ў рэпетыцыях i спектаклях, спакойна прыстасоўвалiся да новых умоў, — не змаглi перайсцi ў анлайн. З 43 артыстаў з дыягназам толькi з дзясятак змаглi падключыцца да заняткаў у iнтэрнэце. I калi з'явiлася шмат рамак i абмежаванняў, у многiх дзетак пачаўся зваротны працэс.
«Мы перабудавалi ўсю сваю праграму, усiм педагогам давялося тэрмiнова давучвацца, каб разумець, як працаваць у анлайне, знайсцi кантакт, практыкаваннi, якiя былi б цiкавыя. Увялi iндывiдуальныя заняткi, — дзелiцца мастацкi кiраўнiк Сямейнага iнклюзiўнага тэатра «i» Iрына Кiсялёва. — Але дзецi моцна сумуюць. Да 15 хвiлiн урока ў нас можа пайсцi толькi на тое, што яны махаюць адно аднаму».
Каранавiрус сарваў многiя планы тэатра: у маi артысты павiнны былi выходзiць на сцэну з прэм'ерай. Але нават ва ўмовах самаiзаляцыi творчая каманда рыхтуе новы спектакль: пiша музыку, працуе над сцэнарыем, анлайн праходзяць рэпетыцыi. I калi каранакрызiс не скончыцца, артысты плануюць выпуск спектакля ў iнтэрнэце.
У час пандэмii псiхолагi Ерэвана назiралi за тым, як хлопчыкi i дзяўчынкi з асаблiвасцямi ўспрымаюць новыя формы работы. Калi стала зразумела, што заняткi праз iнтэрнэт не могуць кампенсаваць ранейшых сустрэч са спецыялiстамi, давялося перагледзець стратэгiю. «Дзiця сiлкуецца энергiяй бацькоў. Калi бацькi эмацыянальна закрытыя, перажываюць (хоць, магчыма, яны пра гэта не згадваюць), дзiця па розных невербальных знаках будзе адчуваць трывогу. Таму мы зрабiлi ўпор на работу з бацькамi. Важна даць iм рэсурсы, каб яны маглi пераадолець крызiс», — расказала клiнiчны псiхолаг, спецыялiст па развiццi дзяцей з асаблiвасцямi з Ерэвана Анаiт Айказунi.
Сапраўды, многiя сем'i, у якiх растуць такiя дзеткi, падчас пандэмii адчулi сябе разгубленымi, калi iх малыя перасталi атрымлiваць квалiфiкаваную дапамогу, але толькi не тыя, хто раней сам удзяляў вялiкую ўвагу развiццю сваiх сыноў i дочак. «Як сям'я, у якой расце хлопчык з дыягназам «аўтызм», мы ўжо даўно зведалi, што такое iзаляцыя. Прычым больш складаная, жорсткая — псi-халагiчная. Калi дзiцяцi было тры — тры з па-ловай гады, мы чулi на дзiцячай пляцоўцы словы накшталт «забярыце яго адсюль» альбо бачылi, як iншым малым не дазвалялi з iм гуляць. Калi сын упаў з горкi, урач адмаўляўся яго глядзець, бо дзiця само не магло расказаць, што адчувае. Многiя сябры, знаёмыя перасталi з намi сустракацца, бо мы не iшлi па прынятых шаблонах, таму што ў нас асаблiвае дзiця», — заўважыла Ганна Грыгаран, заснавальнiк праекта «Iнклюзiўная сям'я ў Арменii». — I каранцiн для нас не стаў праблемай, бо наша сям'я абрала прафесiйны шлях, дзе менавiта бацькi нясуць адказнасць за любое, у тым лiку творчае развiццё дзiцяцi. Самi па сабе заняткi па 40-60 хвiлiн у дзень з псiхолагам цi тэрапеўтам не будуць эфектыўныя. Важна пераймаць вопыт i веды ў спецыялiста i пасля выкарыстоўваць гэта самiм». Цяпер арганiзацыя займаецца тым, што суправаджае сем'i i вучыць бацькоў развiваць дзяцей.
У Грузii ўрачы-рэабiлiтолагi сёння прыватна наведваюць дзяцей, якiя маюць патрэбу ў спецыяльнай дапамозе. У той жа час некаторыя спецыялiсты звязваюцца з сем'ямi анлайн, манiтораць стан пацыентаў. «Я як заснавальнiк рэабiлiтацыйнага цэнтра задумалася пра тое, што неабходна пашыраць межы. Мы павiнны мець доступ да спецыялiста незалежна ад тэрытарыяльнага знаходжання, любых умоў. Напрыклад, калi дзiця выязджае на лячэнне ў iншую краiну, важна працягваць узаемадзеянне са сваiм спецыялiстам, з якiм можна звязацца анлайн, i дзiця будзе бачыць знаёмы твар», — выступае за пашырэнне iнтэрнэт-супрацоўнiцтва заснавальнiк дабрачыннага фонду «Серафiм» Лiя Сяргеева.
А вось прэзiдэнт фонду «Мы — iншыя» i дырэктар Цэнтра iнтэграцыйнай медыцыны Miraculum Андрэй Максiмаў упэўнены, што пераход у анлайн у пытаннях, якiя датычацца работы з асаблiвымi дзецьмi, недапушчальны: калi будуць узнiкаць такiя сiтуацыi, што людзей абавязваюць сядзець у чатырох сценах, каранцiну павiнны быць пазбаўлены сем'i са складанымi дзецьмi. Гэта, на думку Андрэя Максiмава, неабходна замацаваць заканадаўча — рэабiлiтацыю трэба прыраўняць да неабходнага лячэння. Сёння хапае памяшканняў для таго, каб арганiзоўваць iндывiдуальныя заняткi.
Наогул работа з дзецьмi з асаблiвасцямi павiнна мяняцца. Такiм пацыентам неабходна комплексная дапамога. «Аўтызм — настолькi складаная рэч, што аднаму спецыялiсту практычна немагчыма з ёй разабрацца. Сёння аказваць дапамогу павiнна каманда, у якую будуць уваходзiць iмунолаг, эндакрынолаг, гастраэнтэролаг, педыятр i многiя iншыя спецыялiсты, нават стаматолаг. Пры гэтым узначальвае групу бiёлаг, якi аналiзуе ўсе працэсы з пункту гледжання бiямедыцыны, i каманда сумесна распрацоўвае пратакол», — расказаў Андрэй Максiмаў.
Важна, каб усю дапамогу ад дыягностыкi да лячэння i рэабiлiтацыi дзецi маглi атрымлiваць у адным месцы, асаблiва ў неспакойнай эпiдэмiялагiчнай сiтуацыi, бо сёння бацькам даводзiцца туляцца з дзецьмi па шматлiкiх установах, кутках горада, каб трапiць да розных спецыялiстаў.
Алена ДЗЯДЗЮЛЯ
Сумесныя праекты ядзерных тэхналогій.
