Што такое эканоміка ўражанняў, і як зрабіць нацыянальны турыстычны прадукт больш канкурэнтаздольным? Ці рэальна з невялікага стартапа выбудаваць буйную сетку з прадстаўніцтваў у Мінску, рэгіёнах і выйсці за межы краіны? Як штучны інтэлект прымяняецца ў банкаўскай сферы, і якія этычныя праблемы паўстаюць пры яго паўсюдным укараненні? Адказы на гэтыя і іншыя пытанні атрымалі ўдзельнікі форуму навукі і бізнесу «Інавацыйны шторм», арганізаванага Мінскім гарадскім тэхнапаркам пры падтрымцы Мінгарвыканкама.
Мэта мерапрыемства — папулярызацыя інавацыйнага прадпрымальніцтва, навуковай дзейнасці, спаборніцтва ідэй і поглядаў для далейшага развіцця інавацыйнай інфраструктуры і фарміравання інавацыйнай супольнасці.
Галоўны прынцып форуму — «Складаныя паняцці простымі словамі»: у нефармальнай абстаноўцы прадпрымальнікі і навукоўцы даступна расказваюць аб тэхналогіях і інавацыях, якія ў хуткім часе могуць карэнным чынам змяніць наша з вамі жыццё. Форма стасункаў з залай прадугледжвала кароткія выступленні і пытанні да спікераў.
Дарэчы, «Інавацыйны шторм», які адбыўся сёлета, адзначыў свой першы юбілей.
— Я рада, што мы прыйшлі да пятага «Шторму» разам, што ёсць актыўная моладзь, якая імкнецца сябе развіваць і рэалізоўваць у інавацыйных праектах у Мінскім гарадскім тэхнапарку, — адзначыла, адкрываючы форум, першы намеснік старшыні Мінгарвыканкама Надзея Лазарэвіч. — Асноўная задача тэхнапарка — прыцягваць як мага больш таленавітай моладзі, каб яна магла інвеставаць у нашу эканоміку свае ідэі і веды. А мы павінны дапамагаць увасабляць у прадукт створаныя імі ноу-хау і развіваць іх у далейшым на рынку.
Надзея Лазарэвіч прыгадала, як некалькі гадоў таму ў Мінскі тэхнапарк звярталіся маладыя людзі са сваімі ідэямі, прасілі дапамагчы ім нізкай арэнднай стаўкай, ільготамі па ўвозу абсталявання і г. д. Многія з іх ужо стварылі буйныя прадпрыемствы, якія вырабляюць свой прадукт і рэкламуюць Беларусь, прасоўваючы яго за мяжу.
На думку першага намесніка старшыні Мінгарвыканкама, асаблівую цікавасць у праграме форуму ўяўляюць выступленні, у якіх спікеры на ўласным прыкладзе расказваюць аб станаўленні і развіцці ўласнага бізнесу. Гэта, як правіла, заўсёды павучальная гісторыя.
— Форум навукі і бізнесу «Інавацыйны шторм» — эфектыўная пляцоўка для пошуку новых ідэй у развіцці тэхнапаркаў, — заявіў старшыня Дзяржаўнага камітэта па навуцы і тэхналогіях Беларусі Сяргей Шлычкоў. — Цяперашні форум — юбілейны: праходзіць ужо ў пяты раз. Гэта сведчыць аб тым, што пляцоўка апраўдала сваё прызначэнне.
Дырэктар Мінскага гарадскога тэхнапарка Уладзімір Давідовіч лічыць, што такія мерапрыемствы даюць магчымасць сфарміраваць супольнасць зацікаўленых у развіцці навукова-тэхнічнага прагрэсу людзей. Гэта мерапрыемства карыснае для ўсіх, хто цікавіцца развіццём навукова-тэхнічнага прагрэсу і яго ўзаемадзеяннем з рознымі сферамі бізнесу, у каго ёсць ідэі ці праекты, а таксама жаданне знайсці партнёраў.
«Як прадаць сваю экспертнасць, прадукт, ідэю: схема эфектыўнай камунікацыі». Так сфармуляваў тэму свайго выступлення кансультант па аратарскім майстэрстве, падрыхтоўцы прэзентацый, выкладчык МВА, радыёжурналіст, спікінг-коўч канферэнцыі TEDx Дзмітрый Смірноў.
— Сёння мы пагаворым пра тое, як даносіць сваю думку і як рыхтавацца да любой камунікацыі. Што я назіраю на практыцы: спікер бярэ вельмі шмат інфармацыі, больш-менш лагічна размяркоўвае яе па слайдах і выплёсквае ўсё гэта на аудыторыю. Але гэта не працуе... Рыхтуючыся да публічнага выступлення, пачынаць трэба заўсёды з ідэі, — раіць Дзмітрый. — Чым ідэя адрозніваецца ад тэмы? Ідэя — гэта мая ацэнка, ацэнка спікера да тэмы. Напрыклад, «Форум навукі і бізнесу» — гэта ідэя ці тэма? Тэма. А «складаныя паняцці простымі словамі» — ужо ідэя.
Я часта прысутнічаю на мерапрыемствах, дзе прэзентуюць стартапы. Дык вось, па маіх назіраннях, каля 70 працэнтаў стартапаў не могуць сфармуляваць сваю ідэю ў адным сказе. І я часта чую: «Дзмітрый, у нас вельмі шматгранны складаны прадукт, сутнасць якога немагчыма апісаць адным сказам...» У такім разе ідзіце і думайце (усміхаецца. — Аўт.). Вакол ідэі будуецца ўвесь тэкст, і менавіта гэтую думку павінна забраць з сабой аўдыторыя...
Нобелеўская прэмія 2023 года па фізіцы была прысуджана за стварэнне аттасекундных лазераў. Вам зразумела, пра што ідзе гаворка? А калі скажуць, што аттасекундныя імпульсы святла дазваляюць даследаваць рэчыва ў такіх дэталях, што раней былі недаступныя, становіцца больш-менш зразумела, якое дасягненне было заахвочана прэстыжнай прэміяй.
Няма ідэі, і тэкст рассыпаецца на пазлы. А аўдыторыя можа запомніць зусім не тое, што было важна для спікера, а тое, што ёй прыглянулася. Напрыклад, я прэзентую кампанію, расказваю пра функцыянальнасць прадукту, універсальнасць, высокі ўзровень сэрвісу, індывідуальны падыход, бясплатную духмяную каву ў офісе для кліентаў. Функцыянальнасць, універсальнасць — так можна сказаць пра вельмі многія прадукты. І тады аўдыторыя забярэ з сабой толькі інфармацыю пра бясплатную каву...
«Калі мы хочам прэзентаваць сваю ідэю, свой прадукт, трэба адразу зацікавіць, — дае парады Дзмітрый Смірноў. — „Я з гонарам хачу прадставіць... “ — абсалютна бессэнсоўная фраза. „У сучасным свеце лічбавізацыя пранікла ва ўсе сферы жыццядзейнасці“, „без вывучэння англійскай мовы ў сучасным свеце складана стаць паспяховым спецыялістам“ — на такія выразы сёння няма часу. Калі я пачынаў выступаць васямнаццаць гадоў назад, які ў мяне быў канкурэнт? Толькі акно, за якім, напрыклад, мог пайсці снег. А цяпер я канкурырую з усім светам, які ёсць у вашых смартфонах. Таму часу на працяглае ўступнае слова няма. Мая задача зацікавіць вас у першыя дзесяць секунд.
Сенсацыя — гэта тое, што здзіўляе. Напрыклад, зачапіць могуць лічбы, якія аўдыторыя не ведае. Падчас даследавання ў кіраўнікоў і супрацоўнікаў кампаніі запыталіся: „На вашу думку, стасункі ў вашай кампаніі — карысныя, актуальныя?“ З гэтым пагадзіліся 77 працэнтаў кіраўнікоў і толькі 46 працэнтаў падначаленых. Усё, вы зачапілі аўдыторыю новым фактам, які выклікае здзіўленне і падштурхоўвае да аналізу.
Скандал — гэта праблема, вырашэнне любога канфлікту, любое супастаўленне. Я супрацоўнічаў з ІТ-кампаніяй, якая запрашала слухачоў на курсы для пачаткоўцаў. Думалі, чым можа зачапіць іх прапанова, паколькі курсаў, якія прапануюць канкурэнты, хапае... „Раней я працаваў юрыстам, і мой шлях у ІТ заняў паўтара года. Цяпер, азіраючыся назад, разумею, што той жа шлях я мог прайсці за паўгода. Раскажу вам, як сэканоміць год жыцця...“ І аўдыторыя адразу разумее, што хоча слухаць гэтага спікера. Замест доўгіх прыгожых, але пустых фраз, просты зразумелы канфлікт: паўтара года ці шэсць месяцаў?»
Цяпер пра нас з вамі ў гэтай зале. Мы ўсе лічым сябе сучаснымі і адукаванымі, але паводле апошніх міжнародных даследаванняў, амаль 90 працэнтаў людзей маюць хоць адзін гендарны стэрэатып. Гэта быццам бы ні пра каго. А калі сказаць, што ў дзевяці з дзесяці чалавек у гэтай зале ёсць хоць бы адзін гендарны стэрэатып, а ў сямі з дзесяці — два і больш, атрымліваецца, што гэты тэкст ужо пра нас..."
— Калі выступаеце перад аўдыторыяй, пазбягайце пафасу, не трэба пачынаць выступленне з нечага прыгожага, разумнага і вечнага, — раіць кансультант па аратарскім майстэрстве. — Спікер можа казаць ад сябе і пра сябе. Калі ён пажартаваў і слухачы ўсміхнуліся, яны любяць спікера значна больш і гатовы яго даўжэй слухаць. Мова павінна быць простай. Выкідайце ўсе дзеепрыметныя і дзеепрыслоўныя словазлучэнні, нагрувашчанні назоўнікаў, кшталту «ажыццяўленне працэсу перадачы». Нельга казаць: «Я з’яўляюся спецыялістам» ці: «Наша кампанія з’яўляецца лідарам у галіне». З’яўляюцца толькі прывіды і святыя. Трэба казаць: «Я — спецыяліст», «наша кампанія — лідар у галіне. » А замест трох назоўнікаў дастаткова аднаго дзеяслова.
Калі чалавек разбіраецца ў тэме, ён кажа проста і зразумела. Калі мы расказваем пра штосьці, трэба думаць пра тое, якая карцінка складаецца ў галаве слухачоў, таму што людзі думаюць не словамі, а вобразамі...
«Задаволіць патрэбы нават самых патрабавальных спажыўцоў, «індывідуальны падыход», «дэмакратычныя цэны», «высокі ўзровень сэрвісу», «выконваем задачы рознага ўзроўню складанасці»... Ці з’яўляюцца ў вас карцінкі?
А вось што кажа нобелеўскі лаурэат: «Кожны раз, калі я падыходжу да тэлескопа, мяне ахоплівае думка, што святло, якое я бачу, вандравала па Сусвеце 26 тысяч гадоў». Ну як жа прыгожа! А якая карцінка ўзнікае адразу ў галаве ў слухачоў!..
Аўдыторыя заўсёды «прачынаецца», калі спікер прыводзіць кейсы з уласнай практыкі ці расказвае, напрыклад, пра тое, як ён прыйшоў да гэтай ідэі (калі размова ідзе пра выступленне на навукова-практычнай канферэнцыі).
Добра працуюць і параўнанні. Падчас пандэміі ніякая інфармацыя ўжо не ўспрымалася. Тады ўрач параўнала вакцыну з плашчом. Яна сказала: «У мяне ёсць лёгкі летні плашч. Калі я выходжу ў ім на вуліцу, ці абароніць ён мяне ад лёгкага летняга дожджыку? А ад тарнада? Але ж гэта не сведчыць, што мой плашч дрэнны. Тое ж і з вакцынай. Калі ў памяшканні сорак чалавек чыхаюць і распаўсюджваюць каранавірус, то яна можна і не спрацаваць, але гэта не сведчыць аб тым, што вакцына — дрэнная». Такое параўнанне імгненна запамінаецца і проста даносіць патрэбную думку аб неабходнасці вакцынацыі.
Факты, вобраз, кейс, параўнанне... Калі ўсё гэта ёсць у вашым выступленні, то аўдыторыя забярэ з сабой патрэбную вам думку...
«Медыцына будучыні» — так гучала тэма выступлення навуковага рэдактара выдавецкага дома «Рэмедыум», урача-тэрапеўта вышэйшай кваліфікацыйнай катэгорыі, лаўрэата конкурсу «Медыцына ў Рунэце» і іншых конкурсаў, аўтара кнігі «Пацыент разумны», аўтара і вядучага радыёпраграм Аляксея Вадавозава.
— Можна было б сысці ў футурыстыку, але я буду распавядаць аб тых тэхналогіях, якія ўжо прыйшлі ў медыцынскую практыку ці вось-вось прыйдуць, пра будучыню, якая на нашых вачах становіцца рэальнасцю: гэта медыцынскія тату, кіберпратэзы і экзаскелеты, мікра- і нанаботы, ядзерная медыцына, апаратнае ўстараненне сімптомаў хваробы Паркінсона, ксенатрансплантацыя, штучны інтэлект. Агульнавядома, што медыцына складаецца з дыягностыкі і непасрэдна лячэння. Адзін з новых спосабаў дыягностыкі — медыцынскія татуіроўкі. Фактычна размова ідзе пра электронныя прылады, якія замацоўваюцца на скуры, — расказвае Аляксей. — Сучасныя матэрыялы дазваляюць зрабіць татуіроўкі гнуткімі, яны не ламаюцца, і з імі часта можна нават прымаць душ. З наскурнай татуіроўкі можна атрымаць прыкладна 10-15 паказчыкаў. А калі ў татуіроўцы ёсць яшчэ і пагружны датчык, то магчымасці дыягностыкі значна пашыраюцца.
Напрыклад, электронная «татуіроўка» можа, не дастаўляючы нязручнасцяў, забяспечваць дакладнасць вымярэння крывянога ціску. Стандартны метад мяркуе на ўвазе выкарыстанне манжэты, абгорнутай вакол перадплечча. Ён дае аднаразовыя паказанні, якія неабавязкова адлюстроўваюць аб’ектыўную карціну і вельмі залежаць ад эмацыйнага стану таго, каму вымяраюць ціск крыві. Бесперапынны маніторынг неабходны для праўдзівай ацэнкі таго, што адбываецца ў арганізме, але па-за клінікай такую ацэнку атрымаць цяжка.
Навукоўцы стварылі малаінвазіўную прыладу, якая можа вымяраць крывяны ціск працяглы час. Гэта электронная татуіроўка. Яна складаецца з 12 амаль нябачных графенавых палосак, размешчаных у два рады ўздоўж двух асноўных артэрый запясця. Крайнія палоскі кожнага раду пасылаюць невялікія электрычныя сігналы глыбока ў руку. Унутраныя палоскі выяўляюць змены ў крывацёку пры скачках ціску, аналізуючы рэакцыю арганізма. Татуіроўкі добра працуюць падчас шматгадзіннай нагрузкі, і нават калі ўдзельнікі апускалі рукі ў вядро з ледзяной вадой. Датчыкі таксама працавалі ўначы, не парушаючы сон носьбітаў.
Ёсць ужо і татуіроўкі-кардыяграмы, якая ўжыўляюцца пад скуру з электродам і рэгіструюць сэрцабіццё. А ў выпадку праблем у сардэчнай дзейнасці могуць нават падаваць трывожны сігнал урачу. Важна, што медыцынскія татуіроўкі змогуць кантраляваць стан пацыентаў кругласутачна сем дзён у тыдзень.
Па словах Аляксея Вадавозава, выкарыстанне мікра- і нанаробатаў лічыцца ў біямедыцыне адным з самых перспектыўных кірункаў.
Нанаробаты — гэта неверагодна маленькія прылады. Яны звычайна маюць памеры да некалькіх сотняў нанаметраў, іх немагчыма ўбачыць няўзброеным вокам. Нанаробаты могуць выконваць розныя функцыі на ўзроўні малекул і клетак. Напрыклад, нанаробаты можна выкарыстоўваць для дастаўкі лекавых прэпаратаў непасрэдна ў пэўныя ўчасткі арганізма, да тканак і клетак, якія пацярпелі, і зменшыць пабочныя эфекты для ўсяго арганізма. Іх можна запраграмаваць для дастаўкі супрацьпухлінных прэпаратаў непасрэдна да пухліны, мінімізуючы ўздзеянне на здаровыя тканкі. Гэтыя нанаробаты пакрытыя адмысловымі магнітнымі часціцамі, якія дазваляюць ім прымацоўвацца да сценак пухліны.
Таксама нанаробаты могуць быць запраграмаваныя для рамонту пашкоджаных нервовых валокнаў пры траўмах пазваночніка ці для замены пашкоджаных клетак сардэчнай мышцы пасля інфаркту. Такія нанаробаты абсталяваны мікраскапічнымі прыладамі, якія дазваляюць ім выдаляць бляшкі з артэрый і аднаўляць пашкоджаныя сардэчныя мышцы.
Яшчэ адзін перспектыўны напрамак — выкарыстанне нанаробатаў для дыягностыкі захворванняў на ранніх стадыях. Яны могуць мець на мэце выяўленне пэўных біямаркераў, звязаных з захворваннямі. Паўднёвакарэйскія навукоўцы распрацавалі нанаробатаў, якія могуць распазнаваць ракавыя клеткі. Яны пакрыты спецыяльнымі антыцеламі, якія рэагуюць на малекулы, што прысутнічаюць на паверхні ракавых клетак. Калі нанаробат выяўляе ракавую клетку, ён прымацоўваецца да яе і пасылае сігнал урачу.
Мноства этычных пытанняў у медыцыне звязаны з выкарыстаннем штучнага інтэлекту. Шмат шуму нарабіў папулярны чат-бот ChatGPT, створаны на аснове штучнага інтэлекту. Як гучна заяўлялася, гэты ўніверсальны чат-бот ужо здольны сапернічаць з чалавекам у інтэлектуальных і камунікатыўных задачах.
ChatGPT здаў медыцынскі экзамен Unіted States Medіcal Lіcensіng Examіnatіon (USMLE) на права працаваць урачом у ЗША. Ён паспяхова адказаў на 88,9 працэнта пытанняў і заданняў тэста з 350 медыцынскіх сітуацыйных задач пры прахадным парозе ў 60 працэнтаў. Гэты тэст лічыцца адным з самых складаных медыцынскіх экзаменаў у свеце.
— Трэба заўважыць, што чат-бот навучалі практыкуючыя ўрачы-эксперты. Адначасова з ChatGPT іспыт USMLE здавала нейрасетка PubMedGPT, навучаная выключна на медыцынскай літаратуры і профільных базах даных. І яна дала толькі 50,8 працэнта правільных адказаў, — падкрэслівае Аляксей Вадавозаў. — Было праведзена яшчэ адно цікавае даследаванне. Пацыентаў размеркавалі па групах, і тыя не ведалі, з кім яны кантактуюць: з рэальным урачом ці з чат-ботам. Высветлілася, што пацыентам больш спадабалася кантактаваць не з жывым урачом, праўда, яны пра гэта не ведалі. Чаму так адбылося? Таму што чат-бот аказаўся больш эмпатычным.
У Вялікабрытаніі быў выпадак, калі за тры гады 17 урачоў не змаглі паставіць хлопчыку правільны дыягназ. А, калі яго маці ўвяла ўсе сімптомы ў ChatGPT, той вынес правільны вердыкт — Spіna bіfіda, расшчэплены пазваночнік, схаваная форма. Рэдкая паталогія, сустракаецца, напрыклад, пры дэфіцыце фоліевай кіслаты на першых стадыях цяжарнасці. Урачы, як вы разумееце, не могуць трымаць у галаве ўсе рэдкія клінічныя выпадкі. А машына можа, таму што ў яе ўсё гэта загрузілі. ChatGPT перабіраў інфармацыю і выйшаў на аналагічны «кейс». Так што з рэдкімі выпадкамі ён спраўляецца даволі нядрэнна. Увогуле, узровень дыягностыкі ў ChatGPT на ўзроўні моцнага ардынатара (дакладнасць пастаноўкі дыягназаў 72 працэнты), і, што важна, ён спраўляецца з рэдкімі выпадкамі. Вось такі новы «доктар Хаус»...
Надзея НІКАЛАЕВА
Фота Лізаветы ГОЛАД і арганізатараў
«Дзесяцігоддзі школьнае харчаванне нашых дзяцей будавалася на аснове зборніка рэцэптур».
Што за таемнымі дзвярыма?
