Кнігі са знакам якасці

Снежань — месяц знакавы для выдавецтва «Чатыры чвэрці». Менавіта з першага зімовага месяца 1993 года пачаўся адлік прымнажэння духоўнай спадчыны краіны кнігамі, якія набылі шырокае грамадскае гучанне. Дзякуючы выдавецтву з’явіліся ў літаратуры новыя імёны, трывала замацаваліся ў ёй прызнаныя аўтары. Як гэта адбываецца? Як увогуле «нараджаецца і становіцца дарослай» кніга — ведае той, хто ў выдавецтве працуе, а тым больш увесь гэты час ім кіруе. 

Наша святочнае інтэрв’ю з дырэктарам выдавецтва «Чатыры чвэрці» Ліліянай Анцух.

— Ліліяна Фёдараўна, раскажыце, калі ласка, да чаго рыхтавацца аўтару, калі ён надумаў несці свой твор у ваша выдавецтва?

— Найперш пазнаёміцца з выдавецтвам праз яго сайт. Там размешчана форма «заяўкі для аўтара», дзе пазначаны пытанні, якія цікавяць рэдактара. Адказы на пытанні дапоўніць сінопсісам і фрагментамі твора. Вельмі аператыўна выходзім на зваротную сувязь. Будзе не лішнім аўтару пагартаць нашы кнігі ў бібліятэцы, а таксама пачытаць водгукі пра выдадзенае і пра само выдавецтва.

— У такім разе, па якіх крытэрыях ацэньваецца рукапіс і пры якіх абставінах можа прагучаць для аўтара чаканае: будзем выдаваць!

— За гады працы сфарміравалася выдавецкая палітыка. 30 гадоў таму назаўсёды былі расстаўлены прыярытэты ў выпуску выданняў, якія спрыяюць адраджэнню і развіццю нацыянальнай і духоўнай культуры. Менавіта таму ў полі зроку заўсёды знаходзяцца сучасныя выбітныя аўтары і таленавітыя маладыя. Калі супадаем па прынцыповых пазіцыях, такіх як любоў да сваёй радзімы, сям’і, адносіны да негатыўных з’яў у грамадстве і некаторых іншых, то ў астатніх момантах часцей за ўсё паразуменне знаходзіцца.

— Ці ёсць у выдавецтве бонусы для маладых? Наогул, па-вашаму, яны патрэбны?

— Любім маладых. Імкнёмся па магчымасці сачыць за іх творчасцю па розных крыніцах, бываць на сустрэчах з імі, самі запрашаем у выдавецтва. Ёсць прыклады, калі кнігі выходзілі выключна па ініцыятыве выдавецтва. Бонусы, на мой погляд, не вельмі спрыяюць творчаму росту. Але калі гэта будуць увага, падтрымка, падказкі — прафесійная дапамога, то такія, безумоўна, патрэбны. Змена пакаленняў у пісьменніцкім асяроддзі непазбежна, трэба даваць дарогу маладым, каб літаратурны фундамент быў заўсёды трывалым. Як прыклад дзейнасці ў гэтым напрамку можна згадаць перыяд, калі актыўна папаўнялася новымі імёнамі серыя «Маладыя галасы», якую выпускалі з Мінскім гарадскім аддзяленнем Саюза пісьменнікаў Беларусі па ініцыятыве і непасрэдным удзеле яго старшыні Міхася Пазнякова — знаўцы і дарадцы маладых творцаў. Усцешна, што некаторыя з тых, хто друкаваўся, сёння ўжо члены СПБ. 

— Вы, безумоўна, помніце першую выдадзеную кнігу. Чаму пабачыла свет менавіта яна? 

— 90-я гады XX стагоддзя. Той, хто працаваў у тыя часы, добра памятае, якую нізкапробную кнігу «гналі» камерсанты, каб зарабіць вялікія грошы. Кніга патрэбная, карысная амаль адсутнічала. Калі выдавецтва прайшло афіцыйную рэгістрацыю, то ў ім адразу пачалася праца па двух кірунках: падрыхтоўка цыкла нотна-музычных выданняў і прадстаўнічай кнігі-альбома пра горад Мінск — сталіцу незалежнай Беларусі (на беларускай і шасці замежных мовах) як месца нашага нараджэння. Гэта быў своеасаблівы прарыў да новых тэм у кніжнай прасторы. Выданне альбома было падтрымана Мінскім гарвыканкамам, яго старшынёй Аляксандрам Герасіменкам. І кніга «паехала», расказваючы пра Беларусь і яе сталіцу, у розныя краіны свету з беларускімі дыпламатамі, а таксама ў кабінах МАЗаў, БелАЗаў, трактароў «Беларус», стала падарункам для гасцей і турыстаў.

— Дарэчы, нярэдка пытаюцца, адкуль такая назва — «Чатыры чвэрці»? 

— З нотна-музычнай лексікі. Першапачатковая ідэя стварэння выдавецтва — працаваць у адным кірунку — выпускаць вельмі патрэбную кнігу: ноты для навучэнцаў школ, музычных устаноў, біяграфіі знакамітых дзеячаў культуры. Праўда, вельмі хутка характар нашай дзейнасці змяніўся, але назва засталася. Людзі розных прафесій тлумачаць яе па-рознаму. Напрыклад, у музыкантаў, як напісала калісьці Кацярына Дулава, цяперашні генеральны дырэктар Нацыянальнага акадэмічнага Вялікага тэатра оперы і балета Рэспублікі Беларусь, а ў той час — адзін з нашых аўтараў: ««Чатыры чвэрці» — назва надзвычай музычная, паколькі паказвае не толькі на самую буйную працягласць у музыцы, але і на чатыры роўныя музычныя долі, якія, падобна магутным атлантам, падтрымліваюць такт. У памеры чатыры чвэрці вельмі зручна маршыраваць, танцаваць, нават спяваць і пачынаць імправізацыю». А вось настаўнікі згадваюць пра чатыры чвэрці ў школьным навучальным годзе, матэматыкі — пра цэлую адзінку, географы — пра чатыры часткі свету і г. д.

— Якія праекты лічыце найбольш знакавымі для выдавецтва? Хто спрыяў іх ажыццяўленню?

— Цяжка вызначыцца, як у сям’і, дзе немагчыма вылучыць сярод дзяцей лепшага і больш любімага — усе дарагія, за ўсіх баліць, лёс усіх непакоіць. Можна сярод праектаў назваць кнігі, якія атрымалі ўзнагароды на конкурсах і заслужылі ўвагу чытачоў. Вельмі строгі наш рэспубліканскі конкурс «Мастацтва кнігі» кожны год ушаноўвае некаторыя нашы работы. Ёсць адзнакі міжнародных конкурсаў, у тым ліку конкурсу «Мастацтва кнігі дзяржаў — удзельніц Садружнасці Незалежных Дзяржаў», а таксама шматлікіх міжнародных літаратурных прэмій. Прыносіць вялікае задавальненне, калі аўтары нашых кніг атрымліваюць нацыянальныя і міжнародныя прэміі. Такіх у нас нямала, і найперш за кнігі з серыі «Культурная спадчына Беларусі», а таксама альбомы, прысвечаныя нацыянальнаму мастацтву, і асобныя кнігі вядомых пісьменнікаў.

— Як ацэньваеце 30-гадовы ўзрост выдавецтва «Чатыры чвэрці» ў электронную эпоху?

— Лічу, што, прыклаўшы прафесійныя намаганні, мы дасягнулі ўзроўню, калі можам паважаць сябе за зробленае для краіны і свайго народа. А электронная эпоха — толькі новы віток у развіцці. Выкарыстоўваючы створанае аўтарамі, рыхтуем іх электронныя кнігі, запусцілі інтэрнэт-краму і шмат чаго плануем зрабіць далей у гэтым кірунку. Выдавецкі метраном адлічыў 30, і гэта таксама абавязвае ісці ў нагу з часам.

— У прыватнасці, гісторыя вашага выдавецтва — гэта гісторыя незалежнай Беларусі. Як праз кнігу адчуваеце рух, подых, настрой краіны? 

— Пульс часу не можа не адбівацца на кнігавыдавецкай справе. У нечым мы былі першапраходцамі, як, напрыклад, тады, калі на хвалі адраджэння духоўнасці ў нас узнікла ідэя праекта «Нашы духоўныя каштоўнасці», які меў на мэце папулярызацыю хрысціянскіх ісцін. Грамадства шукала арыенціры далейшага развіцця, а без іх разумення і веры гэта было б недасягальна. Людзі страцілі жыццёвую апору і моц сваіх продкаў, паўплывала атэістычнае выхаванне. Кожны чалавек ішоў па жыцці сваёй дарогай. А новая для многіх пачалася ад храма. Як, дарэчы, і для мяне асабіста. Сёння мы ўважліва сочым за падзеямі ў свеце, таму адчуць настрой краіны не складае вялікіх цяжкасцей. Да таго ж гэтаму спрыяюць і абраныя намі аўтары — іх пазіцыя, ацэнка здзейсненага ў краіне яскрава праяўляюцца на старонках твораў.

— Якія выдавецтва робіць захады, каб наблізіцца да чытача? 

— О, гэта вялікі клопат! Трэба, па-першае, пры планаванні выпуску ўлічваць усе неабходныя фактары для прасоўвання кнігі ў далейшым; па-другое, выкарыстоўваць шырокі спектр маркетынгавых інструментаў — праз рассыл інфармацыі па канкрэтных адрасах патэнцыяльных спажыўцоў, у сацсетках, на ўласным сайце; пасля выхаду кнігі па магчымасці арганізаваць сустрэчы аўтара з чытачамі, як у сталіцы, дзе знаходзіцца выдавецтва, так і там, дзе жыве аўтар, а таксама на міжнародных выставах.

— Ці дазволіце зазірнуць у выдавецкі партфель? Цікава ведаць, чаго чакаць чытачу далей.

— Назаву асноўныя вехі, намечаныя на 2024 год, які цалкам пройдзе пад знакам 30-годдзя выдавецтва.

Асаблівая ўвага будзе ўдзяляцца ўласным арыгінальным творчым праектам. Але не сумнявайцеся, што, адкрыўшы любую кнігу, вы абавязкова знойдзеце на яе старонках цытаты з твораў беларускіх пісьменнікаў пра Радзіму, прыроду... Мастацкія творы беларускіх і расійскіх сучасных пісьменнікаў застаюцца ў нашым полі зроку.

Калектыў працягне работу над праектам па народнай культуры, завершыць духоўна-асветніцкую кнігу-альбом, будуць папаўняцца нашы папулярныя серыі «Дзеці вайны», «Асоба і час», «Малая радзіма», «Жаночыя лёсы», «Фантастыка і фэнтэзі», лінейка паўнаколерных кніжак для дзяцей, пачнецца напаўненне новай серыі «Мужчынская размова пра...». Праўда ў тым, што выдавецкі партфель заўсёды поўны, сумаваць на працы не даводзіцца.

Гутарыла Алена СТЭЛЬМАХ