Усім раслінам патрэбна святло. У лісці пад яго ўздзеяннем адбываецца адзін з самых значных біялагічных працэсаў — фотасінтэз. Ён можа адбывацца паўнавартасна толькі пры наяўнасці дастатковай колькасці святла. І важная не проста магутнасць светлавога патоку, а пэўны правільны спектр.
Асноўныя параметры светлавога выпраменьвання
1. Інтэнсіўнасць самога святла (магутнасць светлавога патоку). Для розных відаў раслін гэты паказчык адрозніваецца. Для прыкладу: тамат — святлалюбівая гародніна, яму неабходна шмат святла. А перцу для нармальнага цвіцення і плоданашэння хапае інтэнсіўнасці святла на 40% менш. Інтэнсіўнасць святла можна рэгуляваць вышынёй устаноўкі фітасвяцільніка: пры памяншэнні адлегласці ад расліны да яго павялічваецца інтэнсіўнасць святла, але памяншаецца плошча асвятлення, і наадварот, пры павелічэнні вышыні памяншаецца інтэнсіўнасць, але павялічваецца плошча.
2. Светлавы перыяд — час на працягу сутак, за які расліна асвятляецца. Існуюць расліны кароткага дня, якія прыстасаваліся існаваць ва ўмовах доўгай ночы, і расліны доўгага дня — для іх пераважны працяглы светлавы дзень.
Што такое правільны спектр?
Звычайныя лямпы напальвання не падыходзяць для асвятлення раслін, іх спектр зрушаны ў чырвоную частку — большую долю складае інфрачырвонае (цеплавое) выпраменьванне. Пад яго ўздзеяннем расада папросту выцягнецца. Для правядзення фотасінтэзу спектр святла павінен быць вузканакіраваным: ён на 90% складаецца з сіняга і чырвонага і толькі вельмі нязначна — з зялёнага і жоўтага. Пры гэтым кожны «колер» нясе пэўную энергію.
Чырвоны спектр (660 нанаметраў) спрыяе выпрацоўцы хларафілу а. Ён у большай меры ўплывае на развіццё каранёвай сістэмы, выцягванне раслін, паспяванне пладоў і цвіценне.
Сіні спектр (451 нанаметр) спрыяе выпрацоўцы хларафілу b, актывуе бялковы сінтэз у расліне і ўплывае на павелічэнне зялёнай масы, патаўшчэнне сцёблаў, закладку новых парасткаў.
Адмысловыя фітасвяцільнікі працуюць менавіта ў гэтых дыяпазонах: астатнія часткі спектра для раслін практычна бескарысныя.
Якія фітасвяцільнікі найбольш эфектыўныя?
У апошнія гады набіраюць папулярнасць святлодыёдныя (LED) крыніцы святла. Яны спажываюць у 2-3 разы менш электраэнергіі ў параўнанні з іншымі крыніцамі святла. Самі святлодыёды маюць тэрмін службы больш за 100 000 гадзін. Яны не выклікаюць у раслін цеплавых апёкаў і могуць размяшчацца вельмі блізка да лісця.
Сучасны святлодыёдны фітасвяцільнік — гэта гатовы прыбор, які трэба толькі замацаваць і ўключыць у разетку.
Бікалорны ці поўнаспектральны?
Святлодыёдныя фітасвяцільнікі бываюць бікалорныя і поўнаспектральныя. Першыя ў асноўным выкарыстоўваюць для вырошчвання расады, укаранення, а таксама там, дзе натуральнае асвятленне ёсць (цяпліцы, аранжарэі), але адчуваецца недахоп двух важных спектраў — сіняга і чырвонага. Для расады дастаткова бікалорнага свяцільніка.
А поўнаспектральныя фітасвяцільнікі патрэбны там, дзе натуральнага асвятлення няма зусім або яго вельмі мала. Гэта лямпы, у складзе якіх ёсць усе спектры, яны будуць у справе з пачатку росту раслін да цвіцення і плоданашэння.
Як выбраць святлодыёдную фіталямпу?
1. Корпус свяцільніка павінен быць выраблены толькі з алюмінію. Чым магутней свяцільнік, тым масіўней павінен выглядаць корпус. Пластыкавы корпус не дае выходзіць цяплу. Тэрмін службы такіх свяцільнікаў зусім невялікі, эфектыўнасць таксама невялікая. Вядомыя нават выпадкі ўзгарання пластыкавага корпуса з-за перагрэву.
2. Магутнасць фіталямпы для хатняга агарода ці расады павінна быць не меней 25–30 Ват, а лепш — 40–50 Вт.
3. Суадносіны магутнасці фітасвяцільніка і плошчы, якую ён асвятляе. Святлодыёдную свяцільню даўжынёй 50 см і магутнасцю 25 Вт можна размяшчаць на вышыні 15–30 см, такой жа даўжыні прыбор магутнасцю 40–50 Вт — на вышыні 20–50 см. Інакш кажучы, чым магутней свяцільнік, тым вышэй яго можна ўстанавіць і адпаведна эфектыўна асвятляць большую плошчу.
Паказчыкі асветленасці (адзінкі, паказаныя ў люксах і люменах) не важныя для фіталямпаў, на іх не варта зважаць. Самае важнае для фітасвяцільніка — гэта магутнасць светлавога патоку ў пэўным спектры. Нам трэба проста ведаць, што галоўным паказчыкам эфектыўнасці святла для раслін з’яўляецца параметр PAR, перакладаецца як «фотасінтэтычнае актыўнае выпраменьванне» (ФАР).
У фітасвяцільніках таксама трэба зважаць на такую характарыстыку, як фотасінтэтычны паток фатонаў.
Ірына ТАМКОВІЧ
На гэтым тыдні Цяльцы будуць проста незаменныя ўсюды, дзе іх ведаюць.
Аляксандр Курэц – самы малады народны выбраннік у сваім сельсавеце і адзіны дэпутат сярод сваіх калег па службе.
