Рэмедыятары супраць баршчэўніку

За апошнія 200 гадоў флора многіх краін свету, у тым ліку Беларусі, значна змянілася. Амаль траціна раслін у дзяржавах цяпер чужародныя, некаторыя з іх — інвазійныя — паспяхова выцясняюць абарыгенаў. У нашай краіне больш за 300 відаў такіх захопнікаў, найбольш небяспечныя з якіх — баршчэўнік Сасноўскага і залатацень Канадскі. Сёння ў краіне зарэгістравана больш як 4,5 тысячы месцаў росту баршчэўніку на плошчы 4639,1 гектара. Найбольш пакутуюць ад яго Міншчына і Віцебшчына. Адзіная магчымасць стрымаць экспансію агрэсара — уводзіць землі, якія захапіў раслінны драпежнік, у сельскагаспадарчы абарот, таму тэрытарыяльныя органы Мінпрыроды пастаянна манітораць месцы яго росту і сочаць за выкананнем мерапрыемстваў па яго знішчэнні.

Ваюючы, абараняйцеся

Барацьба з інвазійнымі відамі раслін ва ўсім свеце лічыцца адной з найбольш важных задач у справе захавання біяразнастайнасці. Замежныя захопнікі не проста размнажаюцца з неймавернай хуткасцю (іх насенне можа заставацца ў глебе да 10-12 гадоў, а адна расліна здольная сфарміраваць 30–40 тысяч новых), але і знішчаюць прыродныя экасістэмы. Баршчэўнік паглынае да 80% сонечнага святла, у выніку чаго ўсё навокал гіне.

Расліна валодае высокай экалагічнай пластычнасцю. Добра трывае вясеннія і асеннія замаразкі да мінус 7°С, пад глыбокім снегам — да мінус 35—40°С, пераносіць спёку да 37°С, а вясной пачынае ўзыходзіць яшчэ напрыканцы красавіка.

Прыродаахоўнікі раяць гаспадарам, якія знішчаюць драпежную расліну на сваім участку, не дапускаць прамых кантактаў з ёй, асабліва калі баршчэўнік у расе, і працаваць у пахмурныя дні, каб пазбегнуць апраменьвання сонечным святлом участкаў цела, на якія трапіў сок баршчэўніку. Пры гэтым варта апранаць светлую воданепранікальную адзежу, якая павінна цалкам закрываць цела, і акуляры, а пасля работы — мыць адкрытыя ўчасткі цела вадой з мылам і праціраць іх адэкалонам ці спіртам.

— Калі вы пацярпелі ад агрэсара, неабходна прамыць абпалены атрутным сокам участак цела вялікай колькасцю прахалоднай вады, змазаць паверхню процізапаленчым крэмам і ні ў якім разе не пазбаўляцца ад пухіроў, якія ўтварыліся ў месцах апёкаў. Калі ж пухіры лопнулі, варта налажыць на іх павязку і пры неабходнасці звярнуцца ў бальніцу, — параіў Аляксандр Гіраеў, начальнік аддзела біялагічнай разнастайнасці Мінпрыроды.

Ад касы да гербіцыдаў

Як сведчыць статыстыка, мерапрыемствы па рэгуляванні колькасці баршчэўніку па Беларусі з улікам паўторнай апрацоўкі праведзены сёлета на тэрыторыі амаль пяці тысяч гектараў. У залежнасці ад акупаванай плошчы, шчыльнасці росту і ступені пагрозы жыццю і здароўю людзей існуюць розныя варыянты змагання з захопнікам.

Ручным спосабам перасякаюць карані баршчэўніку і выдаляюць расліны, паглыбляючыся сантыметраў на дзесяць у зямлю. Такую працэдуру трэба паўтараць некалькі разоў за сезон, аднак рабіць гэта трэба, пакуль шкоднік не заквітнеў. Такі варыянт магчымы пры змаганні з адзінкавымі экзэмплярамі (да 200 раслін).

У цяжкадаступных для тэхнікі месцах баршчэўнік трэба скошваць (пажадана ручной касой). Такі механічны спосаб трэба выкарыстоўваць не менш як тройчы за сезон і перад тым, як расліна зацвіце і дасць насенне. Скошванне баршчэўніку з кветкамі ці насеннем, наадварот, паспрыяе яго хутчэйшаму распаўсюджванню. Такі спосаб змагання варта паўтараць не менш як пяць гадоў запар.

Узворванне месцаў росту баршчэўніку — яшчэ адзін спосаб барацьбы з ім. Першы раз трэба араць у красавіку, другі (калі расліна ўзышла) — да таго, як яна разгорне сваё лісце. Узворваць зямлю трэба некалькі гадоў, каб упэўніцца, што агрэсар знішчаны. Землі, якія пакінуты пад парай, трэба ўзворваць і дыскаваць.

Хімічны спосаб (з выкарыстаннем гербіцыдаў) скіраваны на знішчэнне надземнай часткі раслін і іх карэння. Першая апрацоўка раслін робіцца ў канцы мая — пачатку чэрвеня (калі баршчэўнік расце), другая — перад пачаткам яго квітнення (у сярэдзіне жніўня). Гербіцыды забаронена прымяняць на землях прыродаахоўнага, аздараўленчага, рэкрэацыйнага і гісторыка-культурнага прызначэння, а таксама ў месцах, якія размешчаны ў межах заказнікаў і помнікаў прыроды.

— Найлепшы вынік прыносіць камбінаваны спосаб. Гэта скошванне расліны, пачынаючы з фазы разеткі да пачатку фарміравання бутона, а пасля — апрацоўкамі гербіцыдамі (двойчы, з інтэрвалам у тры-чатыры тыдні), — заўважыў Аляксандр Гіраеў. — Ранняй вясной трэба апырскваць расліны, якія толькі ўзыходзяць (вышыня не больш за 10–15 сантыметраў), гербіцыдамі суцэльнага ўздзеяння, а праз два тыдні — узворваць і дыскаваць. Пасля ўзворвання і дыскавання можна засеяць тэрыторыю травамі, якія паспяхова канкурыруюць з баршчэўнікам: ежа зборная, аўсяніца чырвоная, мятлік лугавы і іншыя. Калі расліна ўжо квітнее, можна пазбавіць яе магчымасці хуткага размнажэння і зрэзаць суквецці.

Цемра, жывёлы і штраф у дапамогу

Баршчэўнік можна пазбавіць святла. Ранняй вясной плошча, дзе ён расце, укрываецца чорным поліэтыленам таўшчынёй не менш за 100 мкм, каб не прарваліся ўсходы. Плёнку фіксуюць па краях і пакідаюць да сярэдзіны лета наступнага года. За гэты час адразу пасля накрывання да зімы гінуць карані з пупышкамі, якія спяць, а на наступны год — насенне, якое перазімавала ў глебе і загінула праз адсутнасць паветра пад плёнкай. Часам, на плошчы, закрытай плёнкай, восенню праз невялікія адтуліны высаджваюць кусты і дрэвы, удакладніў прадстаўнік Мінпрыроды.

Змагацца з баршчэўнікам дапамагаюць і рэмедыятары — расліны, агрэсіўныя да захопніка. Гэта хуткарастучыя зерневыя, некаторыя бабовыя культуры, накшталт казлятніку, і нават бульба. А яшчэ абаронцамі з’яўляюцца авечкі і козы, для якіх тэрыторыя з маладым баршчэўнікам — цудоўная паша.

Хуткасць экспансіі баршчэўніку, па ацэнках вучоных, складае 15-20% у год, і калі своечасова і якасна не праводзіць мерапрыемствы па яго знішчэнні, то праз тры-чатыры гады кошт работ павялічыцца больш як удвая.

Мінпрыроды штогод кантралюе сітуацыю з інвазійнай раслінай. Спецыялісты сочаць не толькі за выкананнем мерапрыемстваў па яе знішчэнні, але і за тым, каб юрыдычныя асобы і людзі не высаджвалі баршчэўнік для азелянення, то-бок, не займаліся інтрадукцыяй (распаўсюджваннем). Парушальнікі могуць быць прыцягнуты да адміністрацыйнай адказнасці — штрафу ў памеры да 20 базавых велічынь.

Ірына СІДАРОК