Недзе чытала, што мыццё — уручную — прыраўноўваецца да работы трактарыста (прасаванне — да работы муляра), што дзень звычайнай хатняй тупаніны забірае ў жанчын, столькі ж энергіі, колькі два футбольныя матчы ў футбаліста, што за год мы перамываем пяць тон посуду і «прабягаем» «ад печы да парога» (а ў гарадах — ад мыйкі да пліты?) больш за тысячу кіламетраў...
Цікавая інфармацыя, хоць, шчыра кажучы, асаблівага даверу яна не выклікала (бо хто ж, здавалася, тое лічыў-вымяраў?)...
Недаацэньваем тэхніку, якая насамрэч можа (і, відаць, даўно?!) не толькі мыць-прыбіраць-прасаваць, але і засведчыць, што той жа абед для невялічкай сям'і і на гэткай жа невялічкай кухні — гэта амаль... тысяча крокаў, якія дай бог прайсці.
Спадарыня Ала жыве адна. І досыць даўно. Днямі, казала, заўважыла, што пачынае сама з сабой размаўляць: раіцца, нахвальваць, сварыцца, шукаць кампрамісу...
Даслоўна: «Іду вось раніцай на кухню і кажу сабе, што трэба зрабіць сняданак. Потым сама ў сябе пытаюся: «Ты есці хочаш?». Сама ж адказваю: «Не, пакуль не хачу»... Дык нашто тады гатаваць? Глядзіш — была задача, і тут жа яе няма.
Расказала пра гэта сваім — сыну, сястры... Яны пасмяяліся. Мне таксама смешна — пакуль...»
Канец цытаты.
Крамы таварам забітыя: што называецца, носа не ўткнуць, нешта з адзежы з кранштэйнаў не выцягнуць, не разгледзець як след, хоць...
Спадніца спадабалася — доўгая, чорная, у такой куды хочаш можна пайсці: зранку — на работу, вечарам — у госці...
— Яна з жакетам, гэта касцюм, — абарвала думкі прадавачка. — І, дарэчы, на вас...
Прыйшлося памераць: спадніца — нібыта тут і была, а вось верх...
— Велікаваты як быццам?
— Ну што вы? У самы раз! — пераконвала дзяўчына, ды гэтак настойліва...
Узяла, прынесла дамоў і спадніцу нават насіла. А вось жакет...
Хто яго толькі не мераў! Некаму з сябровак-сваячак-суседак не падыходзіў фасон, некаму колер, памер... У выніку новая добрая рэч з крамнаю біркай у шафе так бы і звіселася, калі б... не маразы, якія прымусілі выцягнуць, надзець і ўбачыць, што жакет зусім не вялікі («мой памерчык», як казаў Папандопала), а ўжо ж цёплы, утульны, мілы...
Яшчэ і тым, дарэчы, што... нікому не падышоў.
...Гэта мы пра што? Пра адзежыну, рэч? Хоць з тым жа поспехам маглі пра... чалавека.
Першая ў пад'ездзе стол-кніга з'явілася ў Львоўны. Суседзі пра гэта ведалі і час ад часу прыходзілі пазычаць, каб дома сабраць гасцей, каб адсвяткаваць — хто вяселле, хто юбілей, хто радзіны...
Потым жыццё змянілася, і стол часцей сталі браць на хаўтуры.
Цяпер (нават на іх!) грамада ўжо не збіраецца — каранцін, і стол стаіць непатрэбны.
І шчасціла ў жыцці, і няшчасціла, але каб так...
Мы загадзя, да дробных драбніц спланавалі водпуск, купілі білеты, даляцелі да Барселоны, даехалі да цёплага мора, пасяліліся ў атэлі... Потым з яго па адмысловай лесвіцы (да сёння ў вачах!) спусціліся на пляж і ўбачылі, які ж там цёплы пясочак, якая чыстая ціхая вада!.. Мы нават пакупаліся ў ёй (ура!) і прайшлі па беразе: з асалодай выпілі кавы, з'елі марожанае.
Гэта ўсё днём, а ўвечары мы ўжо мералі тэмпературу (за 39!) і чакалі доктара.
...Чула, што той прыехаў, бачыла, як падышоў да ложка, што здзівіла — працягнуў руку:
— Канстанцін.
Падала сваю. Назвала імя.
Далей — ці не ўсё як звычайна? Доктар пытаў, калі і адкуль прыляцелі, што елі-пілі, чым хварэлі, на што алергія — «агучыў» дыягназ, выпісаў рэцэпт з падрабязным апісаннем, як прымаць і якіх наступстваў чакаць — заўтра, паслязаўтра...
На той выпадак, калі нешта пойдзе не так, пакінуў свой нумар тэлефона і папрасіў званіць яму — нават ноччу (?).
Вось гэта, апошняе, як і першае (поціск рукі) здзівіла, здаецца, найбольш. Мы нават памарылі, што некалі і ў нас, дома, доктар вось гэтак жа будзе прыходзіць — падаваць руку і разам з ёй — цвёрдае адчуванне, што ты ў бядзе не адзін, што цябе выцягнуць... Абавязкова!
Тры гады прайшло — мара пакуль не збылася. І (пандэмія...) ужо, напэўна, не збудзецца.
Як там у Губермана?
Учусь терпеть, учусь терять
и при любой житейской стуже
учусь, присвистнув, повторять:
Плевать, не сделалось бы хуже.
Яны абедзве, і котка, і гаспадыня, былі ў гадах — яшчэ мякка кажучы...
І хвароб у абедзвюх таксама хапала. У жанчыны, прынамсі, цукровы дыябет, сэрца, суставы...
Але ж калі захварэла котка і дзеці адмовіліся завезці яе ў клініку, бабуля сама наняла таксі, паехала да доктара — на кансультацыю, потым — на ўколы...
Можа, па дарозе дзе, можа, у той лячэбніцы да жанчыны прычапіўся ковід, і справіцца з ім яна не змагла.
А котка — тая нішто сабе, паправілася і цяпер жыве ў дзяцей.
Дзе адзін Якубавіч, там смех, дзе два — там, здараецца, рогат: гумарныя браты, і абодвух, як выглядае, хлебам не кармі — дай пахваліцца, хоць чым. Старэйшы, напрыклад, не праміне сказаць, што вайну заспеў, хоць нарадзіўся ў лютым 43-га і ўсяго, што помніць, як «на сваіх крывых» (ад рахіту) уцякаў ад роднага бацькі (той з фронту вярнуўся)... А малодшы — народжаны ў лютым праз дзесяць гадоў, што жыў «пры Сталіне».
Дарэчы, калі «бацька народаў» памёр, іх бабуля моцна гаравала, і старэйшы з гэтых унукаў дагэтуль помніць, як яе суцяшаў. Прасіў: «Ну не плач ты... Калі вельмі трэба, у нас яшчэ адзін Сталін народзіцца... У мяне ж во брат нарадзіўся!»
Знаёмец выйшаў на пенсію, не паспеў як след адпачыць — кінуўся шукаць работу ці хоць нейкі занятак.
На блізкай рэчцы мужчын заўважыў, да аднаго падышоў: далікатна пацікавіўся, якая рыба клюе і на што? Выслухаў адказ, абдумаў — папытаў, дзе лепей вуды купіць, і крышку павесялеў, вырашыў, што яно ж на карысць: і тэлевізар глядзець не буду, і нешта злаўлю... Хай не кожны дзень, хай кату...
Вось толькі той...
Да плотак, паршывец, яшчэ падышоў, панюхаў — паглядзеў у вочы гаспадару: «Ты хочаш, — моўчкі спытаў, — каб я гэта з'еў?» — «А што, — здзівіўся кармілец, — не будзеш?» Кот — нават не падумаў: задраўшы хвост, пашыбаваў прэч.
І потым за ўвесь надвячорак ні разу не падышоў! І спаць з ім таксама не лёг... «З тыдзень не размаўляў, — скардзіўся знаёмец. — Мусіць, падумаў, што я атруты прынёс?.. Вось і лаві гарадскую рыбу, вось і еш яе».
«...Пайшлі са мной! — ледзь павітаўшыся, загадвае сваячка (ёй пяты гадок). — Я вам цацкі свае пакажу». — «Калі ласка, не ўсе, — просіць дачку матуля, — толькі самыя-самыя... Добра? А то гасцей без вячэры пакінеш».
І сапраўды, бо цацак у малой — проста безліч, як, відаць, у многіх сённяшніх дзяцей: іншае пакаленне, іншае жыццё.
У пасляваенным, як расказваў адзін з дзядоў, яны, малыя, гулялі з кавалачкам аўчыны, да якой мацаваўся грузік, усё гэта нагой падкідвалася ўверх (хто вышэй?!) і потым прыгожым «парашуцікам» апускалася ўніз... Цікава, калі б не чарга: дзяцей тады збіралася шмат, цацка была адна. Ды і кажух «знаёмы» толькі адзін.
З маразамі гаспадар яго выцягнуў з шафы, хацеў апрануць і вачам не паверыў: дзірка — з кулак! — пад правай пахай і амаль такая ж — пад левай! Адкуль?
...Як паказаў «допыт», латкі выразаў яго сынок.
Чаму з-пад пах? Ваенная хітрасць: думаў, што ў гэтым месцы бацька не заўважыць. Ды і мароз туды не залезе.
Віка не замужам. І не была. Кажа, што сама вінаватая, бо маладая-дурная, закахалася ў жанатага, з перыферыі. Той раз на месяц прыязджаў, кляўся-бажыўся, што развядзецца, зробіць кар'еру (ён казаў: «Возьме Мінск»), і ўжо тут распачне новае жыццё з ёю. Віка спала і бачыла... Галоўнае — зблізку, можна сказаць, бо каханак і сапраўды падымаўся ўгору!
Зваліўся ўраз: няшчасны выпадак, трое пацярпелых, крымінальная справа... Не да Вікі было... Ды і засталося. Адна яна, хоць кавалеры здараюцца.
Па выхадных, прынамсі, яна да бабулі ездзіць — у краму схадзіць, нешта прыбраць, памыць...
Надоечы вось праведвала; каля пад'езда бабулін сусед запыніў (прыгожы, казала, мужчына, інвалід-калясачнік): «камплімент адвесіў» — сказаў, калі б быў здаровы, то дакладна з ёй ажаніўся б!
Рада была: цэлы дзень на крылах лётала, а ўвечары неяк само дайшло, што калі б ён быў здаровы, то, пэўна ж, недзе працаваў бы, некуды ездзіў-хадзіў, з некім сустракаўся і таксама ажаніўся б.
Як усе яе аднакласнікі і ўсе аднагрупнікі...
І далёка не ўсе аднакласніцы-аднагрупніцы.
Горад, раніца, нешырокая сцежка ў снезе. Па ёй штодня да прыпынку — назад, балазе ён блізка — рукою падаць... І тралейбус якраз «на падыходзе»: калі падбегчы, можна паспець.
Зрываемся з месца, бяжым, «па дарозе» даганяем жанчыну. Яна таксама як быццам «бяжыць», праўда, вельмі марудна, бо ў так званай дублёнцы, бо «сем пудоў» важыць і ў абедзвюх руках валачэ па сумцы.
Адну з іх мы маглі б «падхапіць», дапамагчы жанчыне, але тады на гэты тралейбус не паспелі б ні мы, ні яна. А так — шанц ёсць. І рэальны: мы, што называецца, ідзём на абгон, залятаем у салон і... нікуды не едзем, таму што следам за намі (кіроўца — чалавек: пачакаў!) у адчыненыя дзверы тралейбуса караскаецца тая жанчына, спехам (бо ў яе звініць тэлефон) ставіць сумку (выглядае — на чыюсьці нагу, бо тут жа ўздымаецца вэрхал), выцягвае з кішэні мабільнік, ссоўвае шапку — адказвае на нечае «прывітанне, ты дзе?» яшчэ спакойным: «У тралейбусе. Еду ў вёску». — «Чаму сваім ходам? — пытаецца нехта. — Што зяць?..»
Раз'юшаны бык спакайней бы, відаць, «прыняў» чырвонае, чым жанчына адзін напамін...
— Што зяць?! — на ўвесь салон паўтарае яна. — А ты дык не ведаеш?! Як грошай на машыну, дык ты, мамка, дай, а як падвезці куды, дык, цешча, пайшла ты...»
Яна кажа, куды, і пасля гэтага народ перад ёй моўчкі расступаецца: дае прайсці да свабоднага месца (яно, як ні дзіўна, знайшлося) і нават падстаўляе сумкі.
Значыць, разумее, што вось гэту, як стрэл, кароткую фразу нельга прыдумаць, — можна толькі пачуць...
Ад таго, хто папярэдне «выплакаў».
...Некалі даўно — і, вядома ж, з нагоды — злажылася кароткае:
Кожны ранак ёсць прычына
Дыфірамбы пець мужчынам
І прасіць іх, дарагіх,
Ад бяды і адзіноты
Ад нястачы і самоты
Берагчы найперш малых,
Берагчы сваю Айчыну,
Берагчы сваю жанчыну
І хоць парачку чужых.
Потым і неяк міжволі гэтыя радкі «перапісаліся» і загучалі трохі інакш:
Кожны ранак ёсць прычына
Дыфірамбы пець жанчынам
І прасіць іх, дарагіх,
Ад бяды і адзіноты
Ад нястачы і самоты
Берагчы найперш малых,
Берагчы сваю Айчыну,
Берагчы свайго мужчыну
І хоць парачку чужых.
Хто-ніхто палічыў гэта «формулай шчасця» (нават агульнага), для якога чаго толькі нам не зычаць?! Міхайлаўна — апроч іншага і найбольш сваім раўналеткам — лёгкай хады і яснай памяці!.. Надоечы, праўда (шмат было віншаванняў!), «зарапартавалася» і памяці пажадала... светлай.
Разам пасмяяліся. Разам думалі: памылілася яна ці ўсё ж такі не?
Валянціна ДОЎНАР
Фіналістка праекта «Акадэмія талентаў» на АНТ — пра творчасць і жыццё.
На гэтым тыдні Цяльцы будуць проста незаменныя ўсюды, дзе іх ведаюць.
Аляксандр Курэц – самы малады народны выбраннік у сваім сельсавеце і адзіны дэпутат сярод сваіх калег па службе.
