Гісторыя гэтая разыгралася неяк летнім вечарам у Мінску. Каля Лошыцкага парку ёсць участак, дзе захавалася старое русла Свіслачы і ўтвораныя там невялікія азёры. Ды і мясцовасць навокал глухаватая — усё зарасло лазой і дзікім вінаградам...
Вадалазаў там сустрэў мясцовы ўчастковы міліцыянер. Пакуль яны ішлі да месца падзей і збіралі рыштунак, ён расказаў страшную гісторыю.
Кампанія зладзіла пікнік на беразе ракі. Нехта прыхапіў з сабой малога гадоў 10. Ён нібыта адышоў на метраў 50 убок і ўбачыў азярцо, у якім тануў чалавек. А на супрацьлеглым беразе стаяў нейкі змрочны тып. Апрануты ён быў у шэрую куртку з насунутым на галаву капюшонам. Хлопчык спужаўся і пабег да бацькоў. А незнаёмы — у іншы бок.
А цяпер уявіце сабе навакольную атмасферу. Гаснуць апошнія промні сонца. Імкліва цямнее. І вада здаецца чырвонай. Міліцыянер гаворыць: напэўна, гэта кроў... Першым з вадалазаў у гэтае азярцо зрабіў крок камандзір аддзялення. І тут жа схаваўся з галавой у вадзе.
Каб прачасаць вадаём дыяметрам у 20 метраў, спатрэбіліся два апараты на сціснутым паветры. Да таго ж бачнасць у вадзе — як уначы з заплюшчанымі вачыма. Доўгі час туды падалі ствалы дрэў, таму на дне ўтварылася нейкае месіва, якое шчодра разбавілі пластыкавыя і шкляныя бутэлькі. А пры рабоце навобмацак пластыкавая бутэлька вельмі падобная на чалавечую руку.
Каля трох гадзін працягваліся пошукі. Безвынікова. Вадалазы прачасалі і суседняе азярцо. Вынік такі ж — адмоўны. Хлопчык, якога знайшлі, прызнаўся, што ўсё выдумаў...
Добра, што гэтая гісторыя скончылася такім чынам. Але бывае так, на жаль, далёка не заўжды. Акрамя псіхалагічнага фактару, ёсць у нялёгкай, але адказнай рабоце вадалазаў і іншыя адметнасці. Якія ж? Аб гэтым карэспандэнт «Звязды» даведаўся, наведаўшы Цэнтр вадалазна-ратавальнай службы Рэспубліканскага атрада спецыяльнага прызначэння МНС.
Бачнасць пад вадой рэдка перавышае метр
— Мы працуем з 1991 года, — расказвае начальнік Цэнтра вадалазна-ратавальнай службы Рэспубліканскага атрада спецыяльнага прызначэння МНС Дзяніс Сасноўскі. — У 2002-м штатныя вадалазныя службы з'явіліся ў кожным рэгіёне краіны. Цяпер іх налічваецца восем. А яшчэ праз пяць гадоў на Цнянскім вадасховішчы ў Мінску запрацаваў Цэнтр вадалазна-ратавальнай службы для каардынацыі работы падводных спецыялістаў па ўсёй краіне.
З'явіліся ў беларускіх вадалазаў сучасная амуніцыя і абсталяванне. Сярод «фішак» — станцыі хуткага разгортвання. Яны маюць правадную тэлефонную сувязь. Раней жа зносіны вадалаза і берага былі магчымыя толькі дзякуючы сігнальнаму канцу. Да таго ж яны дазваляюць неабмежаваную колькасць разоў мяняць паветра, што павялічвае знаходжанне спецыяліста пад вадой.
Вадалазы звычайна працуюць на глыбіні 6—8 метраў. Але... робяць гэта, па сутнасці, навобмацак. Справа ў тым, што бачнасць у беларускіх вадаёмах вельмі кепская. Нават зімой яна не перавышае 3—5 метраў. А ўлетку і ўвогуле скарачаецца да дыстанцыі выцягнутай рукі. Але трэніравацца для такой складанай работы ёсць дзе.
— На Цнянскім вадасховішчы абсталяваны спецыяльны падводны вадалазны палігон. Ён унікальны ў краіне, — гаворыць начальнік аддзела вадалазнай падрыхтоўкі Андрэй Войцік. — Стваралі мы яго самастойна. Там уладкаваны трэніровачныя пляцоўкі, на якіх змадэляваны некалькі сітуацый. Гэта і пошук разнастайных прадметаў, і падводная астропка, і ратаванне людзей.
Каб падтрымліваць сваю кваліфікацыю, кожны вадалаз у залежнасці ад свайго разраду мусіць мінімальна правесці на глыбіні ад 50 да 90 гадзін за год. Выканаць гэтую норму няпроста з улікам працоўнага графіку: спецыялісты аддзела вадалазна-ратавальных работ дзяжураць суткі праз двое. І часта знаходзяцца там не адны: вадалазнаму майстэрству вучацца некаторыя прадстаўнікі Міністэрства абароны, органаў унутраных спраў і нават падраздзялення «Алмаз». Вынікі кажуць за сябе — за 4 гады спецыялісты аддзела вадалазнай падрыхтоўкі навучылі сакрэтам прафесіі 157 чалавек.
У 2013 годзе на базе Цэнтра з'явілася мабільная перасоўная баракамера. Яна дапамагае паназіраць, як навабранец пачувае сябе пад вадой пад павышаным ціскам. З ёй працуе ўрач-спецфізіёлаг, які прайшоў падрыхтоўку ў Санкт-Пецярбургу і атрымаў кваліфікацыю вадалазнага ўрача.
Ёсць сярод вадалазаў на Цнянцы і сапраўдны ветэран. Падводны «стаж» старшага прапаршчыка ўнутранай службы Сяргея Амбражэя больш чым дваццаць гадоў пераступіў ужо адзнаку ў тысячу гадзін. Ён таксама ўзнагароджаны медалём «За бездакорную службу».
Знайсці нож на дне кар'ера
Здараюцца ў рабоце вадалазаў і так званыя чорныя кур'ёзы. Паступіла паведамленне аб тым, што на Цнянцы патануў чалавек. Тапельца дасталі, але аказалася, што... гэта не той. Нябожчык, якога шукалі, знаходзіўся за 5—7 метраў ад першага.
— Баявыя патроны, нажы знаходзім пастаянна, — расказвае вадалазны спецыяліст Цэнтра вадалазна-ратавальнай службы МНС Дзмітрый Бараноўскі. — Увогуле, падводны свет — гэта адзін вялікі склад.
Прыводзіць да кур'ёзных выпадкаў і дурасць. Да нас паступіў выклік, што на вадасховішчы Дразды машына пайшла пад лёд. Прыязджаем туды, бачым: стаяць два чалавекі, гутараць. Пачынаем высвятляць абставіны здарэння. Аказалася, хлопцы вырашылі паспрачацца, хто далей па лёдзе праедзе, намалюе васьмёрак у дрыфце і вернецца назад. Выйграў той, чыя машына патанула. Ну што ж, апускаюся. Скажу адразу — такой прыгажосці за ўсё жыццё не сустракаў. Бачнасць у вадзе метраў 5—7. Яркае сонца пераліваецца, асвятляе новы прыгожы джып з усіх бакоў, нібы ў салоне...
Падымаюць вадалазы са дна і тэхніку. Непадалёк ад Заслаўя на кар'еры забуксаваў смеццявоз. На выручку адправіўся трактар, які таксама не адолеў пяскі. Падагналі другі трактар, пасля экскаватар — і праз некаторы час уся гэтая кавалькада апынулася на дне кар'ера. Прычым работу ўскладняе наліпанне грунту. Калі нета-вага таго ж экскаватара складае 37 тон, то пасля таго, як ён праляжыць пэўны час у вадзе, яна можа павялічыцца да 150 тон і нават болей! А вадалазам трэба ўсю гэтую масу пад вадой размыць спецыяльнай устаноўкай. І рабіць гэта хутка. У рэшце рэшт трактары і смеццявоз на бераг выцягнулі.
— А аднойчы паступіла заданне знайсці на дне кар'ера ў Калодзішчах пад Мінскам нож, які мусіў быць рэчавым доказам у крымінальнай справе, — згадвае вадалаз. — Нырнулі ў копанку, дасталі, — а нож не той. Дасталі наступны — зноў не той. Агулам з вады былі выцягнуты шэсць нажоў! Цікава, як яны туды ўсе трапілі?
Дзмітрый Бараноўскі валодае незвычайнай для вадалаза дадатковай спецыяльнасцю. Ён падводны рэзчык-зваршчык металу. Для таго каб навучыцца гэтай прафесіі, трэба ехаць у Расію. І набытыя веды вельмі спатрэбіліся ў 2007 годзе, калі на Заходняй Дзвіне каля Віцебска абваліўся мост. Работу вадалазаў ускладняла тое, што з моста сарвала ўсе злучэнні, і яго канструкцыі ашчэрыліся пікамі вострай арматуры, якая тырчала ва ўсе бакі. Небяспеку стваралі і лёгкаўзгаральныя газы, якія ад работы зварачнага апарату вельмі хутка збіраліся наверсе.
— Але ў мяне нешта апускаецца ў душы, калі да нас паступае выклік на пошукі чалавека на Чыжоўскім вадасховішчы, — працягвае суразмоўнік. — Туды мы ідзём толькі ў «сухім» касцюме. Гэты тэхнічны вадаём — па сутнасці, адна вялікая звалка. Чаго там толькі на дне няма — арматура, бутэлькі і нават футбольныя вароты! Даходзіла нават да таго, што стальныя балкі ламалі вінты нашых катараў. Як па мне, то там праз кожныя 5 метраў трэба ставіць слупок «Купацца забаронена»...
Валяр'ян ШКЛЕННІК
Фота з архіва Цэнтра вадалазна-ратавальнай службы Рэспубліканскага атрада спецыяльнага прызначэння МНС
Фіналістка праекта «Акадэмія талентаў» на АНТ — пра творчасць і жыццё.
На гэтым тыдні Цяльцы будуць проста незаменныя ўсюды, дзе іх ведаюць.
Аляксандр Курэц – самы малады народны выбраннік у сваім сельсавеце і адзіны дэпутат сярод сваіх калег па службе.
