Час непрыкаяных старых

Хто для нас бацькі, якіх прывозім на зіму ў свае гарадскія кватэры?

У гэтага не самага вясёлага часу, калі і не восень, і не зіма, калі ноч змяняецца прыцемкамі, калі адубелыя дрэвы цягнуць у нямым літанні свае голыя кашчавыя рукі да свінцовага абыякавага неба, а сонца, калі і прабіваецца на колькі рэдкіх хвілін, дык толькі дзеля таго, каб паслаць кволую бездапаможную ўсмешку гэтай самотнай зямлі і зноў надоўга схавацца за заслону халоднай смугі, — і назвы адпаведныя. Піліпаўка, воўчы месяц, воўчыя вяселлі — гэта з фальклору. Час роздуму, смутку і боязі адзіноты — гэта з псіхалогіі. Час непрыкаяных старых — гэта з сучаснага жыцця вялікага горада.

За гэтымі бабулямі, што кожныя выхадныя сядзяць на лаўцы каля суседняга шматпад'езднага дома, я напачатку назірала нават з замілаваннем. Прыбраныя ў квяцістыя хусткі «з люраксам» (у вёсцы такія завязвалі толькі на самыя вялікія святы), у акуратных балоневых паліто ці «плашчоўках», купленых у 80-х гадах мінулага стагоддзя, у цёплых бурках на нагах, з добрымі зморшчынкамі каля вачэй, з вялікімі спрацаванымі рукамі, што стомлена ляжаць на каленях... Побач топчуцца два дзяды з кіёчкамі, але выгляд маюць зухаваты, жартуюць са сваімі сяброўкамі, з адным заўсёды — пародзісты сабачка на павадку, за які старому даводзіцца пастаянна тузаць, бо жывёлка ну ніяк не можа зразумець, што за цікавасць стаяць каля пад'езда з нейкімі бабкамі...

Гэткая, можна сказаць, сезонная ідылія: гарадскія дзеці, клапоцячыся аб састарэлых бацьках, забіраюць іх на зіму ў горад — да цяпла і выгод. І старым добра: яны ў доглядзе, і не сумна ім тут, як магло быць у вёсцы, дзе на ўсю доўгую вуліцу адзін ліхтар, і той гарыць толькі з вечара, дзе суседзі — толькі праз пяць апусцелых на зіму хат... Ім нават весела: знаёмяцца з гэткімі ж «дачнікамі», якіх цяпер у кожным доме па некалькі чалавек, у іх агульныя інтарэсы, ёсць пра што пагаварыць...

Прыблізна так я разважала ўслых у мінулую пранізаную сіверам суботу, вярнуўшыся з паходу па крамах і адаграваючы пры батарэі змерзлыя рукі. Яшчэ і здзіўлялася паблажліва: маўляў, ахвота гэтым бабкам на такі холад на вуліцу цягнуцца... «Ды ім проста падзецца няма дзе, — перабіла раптам мой захоплены маналог маці. — Ты думаеш, ад добрага жыцця яны гэткім надвор'ем на вуліцу ідуць? Асабліва на выхадныя, калі ўся сям'я дома, дзед ці бабуля ўсім замінаюць: не там сеў, не так паглядзеў, не тое сказаў. Каб у кагосьці з іх была магчымасць паклікаць сваіх прыяцеляў у госці, папіць у цяпле гарбаты, пагаварыць пра жыццё — што, яны б стаялі на вуліцы? Ці хадзілі б гадзінамі па парку — ад адной лаўкі да другой? Бывала, кажу ім у тым парку: пайшлі ўжо, маўляў, па дамах — хопіць ужо на сёння. Ведаеш, што часцей за ўсё чую ў адказ? Не, яшчэ пабуду, бо што адной дома рабіць, сяджу на ложку, як лялька. Ці наадварот: не, яшчэ пасоваюся трохі, там ужо ўнучка з вучобы прыйшла, я ёй замінаць буду... Дзіва што тая Гарошчыха калісьці пабыла ў пляменніка месяц ды і вярнулася ў дзіравую хату».

Бабка Гарошчыха, наша суседка, дажывала свой век адна ў невялікай неабшаляванай хаціне пад гонтавай страхой. Была ў яе сям'я, але муж памёр маладым, а малога сына забіў капытом бычок. З радні ў бабулі застаўся толькі пляменнік. Аднойчы, калі ёй ужо было за восемдзесят, угаварыў яе на зіму пераехаць у сваю гарадскую кватэру. У Мінску бабка пабыла месяц, вярнулася ў вёску ў самы сцюдзёны час. «Сяджу як воўк цэлы дзень адна, пакуль яны на рабоце, — расказвала пасля. — Нікуды не лезу, каб што не папсаваць. Прыйдуць увечары — паесці дадуць, тэлевізар у сваім пакоі ўключаць, а я зноў адна, як і ў вёсцы. Дык тут хоць хатка свая, родная, і раблю, што захачу...» Да пляменніка бабуля больш не паехала. Памерла ў 98 гадоў у інтэрнаце для састарэлых, куды мы яе здолелі ўладкаваць, калі стала ўжо зусім нямоглая.

Я пасля той суботняй размовы з мамай упершыню падумала пра тое, што гэтыя бабкі на вуліцы (а можа, часам і мой самы блізкі чалавек) адчуваюць сябе так сама, як наша старая суседка, калі сярод зімы ехала з цёплага пакоя ў прамерзлыя сцены свайго вясковага жытла. Забіраючы сваіх немаладых вясковых бацькоў на зіму ў горад (а ў апошнія гады, калі многія змаглі палепшыць свае жыллёвыя ўмовы, гэта стала справай звычайнай), вырываючы іх з прывычнага асяроддзя, мы шчыра верым, што робім вельмі добрую справу. Не вельмі пры гэтым клапоцячыся і задумваючыся, што ім насамрэч патрэбна, акрамя цёплай чыстай пасцелі, смачнай ежы ды дзяжурных пытанняў пра сон і самаадчуванне.

Пры гэтым, сыходзячы з хаты, не забываем папярэджваць: гэтага не ўключай, сюды не лезь. Зноў жа з вельмі гуманных меркаванняў: каб стары чалавек не спалохаўся якой тэхнічнай неспадзяванкі. (А калі больш шчыра: каб сваімі няспрытнымі непрывычнымі рукамі не сапсаваў новую мікрахвалёўку ці сучасны тэлевізар, за які яшчэ летась аддалі ажно дзесяць мільёнаў.) Калі ж нават не папярэджваем услых, яны са сваёй вясковай далікатнасцю ўсё роўна нічога не будуць браць і ўключаць, бо не было дазволу, бо не ў сябе дома. Гэтаксама і з новымі знаёмымі, якія з'яўляюцца ў іх па суседстве. Маці ніколі не запросіць у дом гэткую самую прыезджую з вёскі кабету, з якой ужо даўно пасябравала, з якой перагаворана ўжо і пра дзяцей-унукаў, і пра сядзібу-агарод, і пра трывогі-немачы. Гэта ў вёсцы яны б ужо штодня хадзілі б адна да адной у госці, а тут нельга, бо не ў сябе дома, бо дачка ж ці сын не сказалі: што там у цябе за сяброўка, няхай прыходзіць, пасядзіце на кухні, гарбаты пап'яце. (І не скажам, праўда, бо навошта нам лішнія клопаты ды яшчэ чужы чалавек у хаце...) Я ўжо не кажу пра тое, каб звадзіць бацьку ці маці ў тэатр, на выставу. Або проста пакатаць па новых станцыях метро. (Пражыў чалавек без гэтых дзівосаў усё жыццё, ці ж яму гэта патрэбна, ці ж яму будзе цікава, а самі толькі час патрацім, якога і так ні на што не хапае, — так прыкладна разважаем.)

Калі ўжо такая размова шчырая зайшла: хто для нас бацькі, якіх прывозім з вёскі на зіму ў свае гарадскія кватэры? Неабходны сезонны прадмет інтэр'еру, сімвал нашых найлепшых душэўных якасцяў? Нянькі для дзяцей, катоў, сабак, папугаяў, іншых хатніх гадаванцаў? Ці самыя родныя людзі, якія павінны адчуваць сябе ў нашых кватэрах нават не як дома, а проста — дома?

...Бабуль каля суседняга дома сёння не было. Снег, холад — сезон непрыкаяных старых заканчваецца. Сядзяць, пэўна, самотна па сваіх пакоях, успамінаюць маладосць, мараць пра лета, калі можна будзе вярнуцца ў сваю хату.

А можа, зусім не так. Сабраліся дзесьці сваёй кампаніяй на кухні, п'юць гарбату з якой смакатой, весела размаўляюць. Гаспадыня паказвае альбомы з фоткамі, хваліцца ўнучкай: вось зараз вернецца са школы, убачыце, якая прыгажуня ды разумніца.

Вельмі хочацца верыць менавіта ў гэты сцэнарый. Хоць бы дзеля самазаспакаення.

Алена ЛЯЎКОВIЧ

alena@zviazda.by