Васілеўская правяла на МКС навуковы эксперымент, распрацаваны вучонымі БДУ

У нашы дні Беларусь захоплена космасам, а Марына Васілеўская стала Героем краіны і ў літаральным, і ў агульначалавечым сэнсе. Пра яе гавораць, пра яе пішуць, банеры з яе выявай красуюцца ў Мінску і не толькі. Аднак за фасадам усеагульнага свята хаваецца хоць і больш празаічная, але не менш знамянальная падзея: сваю касмічную місію першая жанчына-касманаўт у гісторыі суверэннай Беларусі выканала.

Як вядома, у праграме дванаццацідзённага палёту Васілеўскай было сем працоўных задач: два грамадска-адукацыйныя і пяць навукова-даследчых эксперыментаў. Касмічны эксперымент па даследаванні зямной паверхні, вывучэнні працэсаў і наступстваў прыродных і тэхнагенных з’яў і катастроф распрацоўвалі вучоныя БДУ і Інстытута фізікі НАН Беларусі. Дырэктар Навукова-даследчага інстытута прыкладных фізічных праблем імя А. М. Сеўчанка БДУ Пётр Кучынскі расказвае, як усё было.

— Гэты план мы, сумесна з Інстытутам фізікі НАН Беларусі распрацоўвалі каля года. У лік асноўных этапаў эксперымента ўваходзілі маніторынг сельскагаспадарчых і лясных угоддзяў беларускага Палесся, ацэнкі іх стану і ступені забруджанасці. І, дарэчы, для гэтага этапу выкарыстоўвалася навуковая апаратура, распрацаваная супрацоўнікамі нашага інстытута.

Комплекс для правядзення эксперымента складаецца з відэаспектральнай сістэмы (ВСС) і платформы яе навядзення «Сава». ВСС уяўляе сабой здымачнае абсталяванне для дыстанцыйнага зандзіравання Зямлі з космасу шляхам атрымання каляровых лічбавых фотавыяў аб’ектаў зямной паверхні і іншай спектральнай інфармацыі.

Работа гэтага апарата дазваляе адсочваць экалагічную сітуацыю на пэўных тэрыторыях і стан атмасферы над імі, выяўляць тэхнагенныя выкіды прамысловых прадпрыемстваў, сачыць за зменамі расліннага покрыва ў наваколлях гарадоў і зоне адчужэння Чарнобыльскай АЭС і іншае. Акрамя таго, у задачы ВСС уваходзіць выяўленне неспрыяльнага антрапагеннага ўздзеяння на навакольнае асяроддзе і фіксаванне ачагоў узгарання ў лясных масівах.

Для назірання за зямной паверхняй і правядзення здымкі апаратура размяшчаецца на ілюмінатарах МКС. Для аўтаматызацыі быў распрацаваны комплекс «Сава», які здольны кіраваць здымачнымі прыладамі ВСС дыстанцыйна, без удзелу аператара. Выглядае гэта так: касманаўт атрымлівае з Зямлі файл са спісам задач і загружае яго ў праграму кіравання сістэмы «Сава», якая сама разлічвае траекторыю МКС, час здымкі і вуглы навядзення на аб’екты, паварочвае здымачную апаратуру, дае каманду на здымку і ўтрымлівае аб’ект у поле зроку.

Вось такім чынам, здзяйсняючы эксперымент, Марына Васілеўская атрымала даныя па стане і экалагічнай сітуацыі ў беларускіх рэгіёнах. Гэта дасць магчымасць у найбліжэйшым будучым пабудаваць тэматычныя карты знятых тэрыторый, абнавіць базы даных, спрагназаваць наступствы прыроднага, антрапагеннага і тэхнагеннага ўплыву, выпрацаваць меры па іх устараненні і прадухіленні. Вынікі касмічнага эксперымента будуць выкарыстаны профільнымі міністэрствамі Беларусі.

Яшчэ ў рамках касмічнага эксперымента наша зямлячка пратэставала навуковае абсталяванне для далейшай карэкціроўкі параметраў здымачнай апаратуры і методык яе навядзення з дапамогай комплексу «Сава».

Алена ВІНАГРАДАВА

Фота Віктара ІВАНЧЫКАВА