Маштабны выставачны праект «Terragraphica: Sacrum» у Палацы мастацтва чакае сваіх наведвальнікаў

Маштабны выставачны праект «Terragraphica: Sacrum» у Палацы мастацтва чакае сваіх наведвальнікаў да 21 красавіка. Усе галерэі, за выключэннем «Арт-Партала», запоўнены графікай беларускіх і замежных майстроў на тэму старажытных і біблейскіх сюжэтаў. У творах розных аўтараў — развагі аб ладзе сусвету, сутнасці чалавека, прыродзе дабра і зла, граху і дабрадзейнасці. 

Ад дахрысціянскіх легенд і міфаў да вызначальных біблейскіх сюжэтаў — экспазіцыя ўключае больш за 600 твораў тыражнай і арыгінальнай графікі. Сюжэты Леанара Гацье, ілюстрацыі Сальвадора Далі, серыі Марка Шагала, прысвечаныя галоўнаму збору старажытных рэлігійных тэкстаў, — толькі частка выстаўкі, прысвечанай сакральнаму мастацтву. Між тым значнае месца ў праекце займаюць работы, з дапамогай якіх мастакі расказваць ці пераасэнсоўваюць старажытныя міфы і паданні, напрыклад, подзвігі Геракла прадстаўлены літаграфіямі Восіпа Цадкіна і афортамі Юліяна Ёрданава. Многія героі твораў, як падкрэсліваюць у Палацы мастацтва, не маюць адназначнай ацэнкі і з’яўляюцца персанажамі, якія сутыкаюцца з праблемай пастаяннага выбару і балансавання на мяжы правільнага рашэння і фатальнай памылкі. Гэтая тэматыка, пэўна, не страціць актуальнасці. 

Гледачу прапаноўваюць знаёмства з сусветнай спадчынай графічнага мастацтва, назапашанай практычна за пяць стагоддзяў. Дэманструюцца работы найярчэйшых прадстаўнікоў еўрапейскіх графічных школ, такіх мастакоў, як Гюстаў Дарэ, Лукас Варстэрман, Ота Дыкс, Альбін Бруноўскі, Хрыста Керын... Прэзентуюцца і напрацоўкі беларускіх мастакоў — гэта творы Валерыя Славука, Льва Алімава, Аляксандра Шапо, Фёдара Шурмялёва, Усевалада Швайбы, Тамары Дзяменцьевай ды іншых сучаснікаў. 

Па выстаўцы, якая збіралася цэлы год, будуць арганізоўвацца экскурсіі. А самастойным гледачам арганізатары рэкамедуюць прытрымлівацца невідавочнага маршруту. Спачатку раяць наведаць вялікую залу, падзеленую на два ўзроўні. Першы, дзе творчымі здабыткамі дзеляцца сучасныя беларускія мастакі, прысвечаны міфалогіі. Побач — ужо згаданыя творы Восіпа Цадкіна і Юльяна Ёрданава. На другім узроўні гаворка вядзецца пра біблейскія сюжэты: тут творы Сальвадора Далі, Марка Шагала і Гюстава Дарэ. Дарэчы, Біблія ў ілюстрацыях вялікага сюррэаліста суправаджаецца радкамі з «Боскай камедыі» Дантэ Аліг’еры. Цэнтральны экспанат гэтай часткі выстаўкі — работа Канстанціна Касцючэнкі «Распяцце» (2011). Увогуле, графіка гэтай часткі выстаўкі — прысвячэнне жыццю пасля смерці. 

Яшчэ адзін пункт маршруту — зала галерэі «Арт-Беларусь» — таксама прэзентуе работы знакамітага ўраджэнца Віцебшчыны, а яшчэ графіку Леанара Гацье. Тут жа — «Малая падарожная кніжыца» (каля 1522 года) Францыска Скарыны з карпаратыўнай калекцыі Белгазпрамбанка ды ілюстрацыі Матэуса Мерыяна Старэйшага. А яшчэ ж ёсць ZAL #2 з іншымі цікавосткамі... Ва ўсім вышэйназваным заключаны асноўныя акцэнты — выстаўка, зразумела, нашмат багацейшая на каштоўныя экспанаты. 

Арганізатары хацелі паказаць розныя падыходы да рэлігіі з пункту гледжання аўтарскага пераасэнсавання і вольнай трактоўкі. Куратарам праекта выступае Аляксандр Зінкевіч, які, дарэчы, упершыню за доўгі час прадставіў некалькі сваіх работ. 

Аднак падобныя праекты ствараюцца сумеснымі намаганнямі. Аляксандр Зінкевіч падкрэслівае:

— Гэты праект — плён працы вялікай колькасці людзей, якія бралі ўдзел у падрыхтоўцы выстаўкі. Шмат месяцаў мы збіралі і прывозілі ў Мінск шматлікія творы мастацтва. Спіс аўтараў вялікі, іх работы занялі амаль усе пляцоўкі Палаца мастацтва, у тым ліку прастору галерэі Белгазпрамбанка «Арт-Беларусь». Адзначу, банк, што вяртае ў Беларусь і паказвае тут каштоўныя работы беларускіх аўтараў, якія праславіліся за мяжой, падтрымлівае цікавыя творчыя ініцыятывы, таму мы маем магчымасць пазнаёміцца з шэдэўрамі, якія нельга ўбачыць у нашых музейных экспазіцыях. Выстаўка «Terragraphica: Sacrum» не мела на ўвазе пэўныя тэалагічныя даследаванні. 

Наша кампетэнцыя — плоскасць мастацтва. Так, імкнуліся паказаць, як на фундаментальныя пытанні, пастаўленыя вышэйшымі сіламі перад чалавекам, адказваюць мастакі розных эпох. 

Зразумела, каб пазнаёміцца з усімі работамі выстаўкі, ацаніць магчымасці графікі замежных і беларускіх майстроў, мала аднаго наведвання і нават падрабязнай экскурсіі. Прычына перш-наперш, у колькасці работ, аб’ёме інфармацыі. Па-другое, часта сучасны глядач хоча дакладна разумець, што ён атрымае ў выніку знаёмства з экспазіцыяй, і тычыцца гэта не толькі аспектаў таго, што і як выстаўлена. 

Падобныя праекты не даюць абяцанняў, акрамя аднаго — прадстаўляецца шмат цікавага. Разлік, безумоўна, на адукаванага гледача, нават спецыяліста. Аднаго сузірання дакладна недастаткова, без перабольшання — патрэбна разважаць.

Вядома, вялікую колькасць гледачоў вабяць знакамітыя імёны сусветна вядомых мастакоў. Нягледзячы на гэтую акалічнасць, можна ўбачыць шмат нечаканага, забытага і дзіўнага. Тым не менш хацелася б засяродзіць увагу на творчасці беларускіх мастакоў. Так, асобная зала выдзелена пад творы Валерыя Славука. Яго графіку можна часта ўбачыць на розных выстаўках, таму найбольшую цікавасць выклікаюць новыя работы майстра — «Антычны музей» (2023), «Падарожжа па камянях» (2023), «Простае жыццё» (2024)... У іх апроч іншага выяўлены развагі аб сучаснасці і ролі чалавека ў свеце. Цікавасць выклікаюць і шматлікія маштабныя літаграфіі Фёдара Шурмялёва, які шмат і паспяхова працуе над тэмай міфалогіі, у тым ліку германа-скандынаўскай і старажытнагрэчаскай. Дарэчы, падчас адкрыцця выстаўкі гледачы мелі магчымасць атрымаць паштоўкі з ілюстрацыямі Фёдара Шурмялёва. Яркі прыклад, як творчасць прызнанага мастака здольна прывабіць яшчэ большую колькасць уважлівых гледачоў. Такі метад папулярызацыі просты і неверагодна эфектыўны. Сапраўднай зоркай выстаўкі стала Марына Капілава, відаць, арганізатары неабыякавыя да яе таленту. Зачараваныя смеласцю і фантазіяй, экспрэсіяй і адметным поглядам Марыны Капілавай на міфы, яны размясцілі яе шматлікія творы ў розных частках выстаўкі «Terragraphica: Sacrum». 

Яўгенія ШЫЦЬКА

Фота аўтара