Напрыканцы мінулага тыдня ў Германіі прайшла Мюнхенская канферэнцыя па бяспецы. Яна арганізуецца з 1963 года — сёлетні форум быў юбілейным, шасцідзясятым. Лічылася, што канферэнцыя з’яўляецца пляцоўкай для абмеркавання актуальных праблем міжнароднай бяспекі сярод кіраўнікоў дзяржаў і ўрадаў, міністраў замежных спраў і абароны, парламентарыяў, а таксама прадстаўнікоў СМІ і навукі. Як лічаць эксперты, цяпер сітуацыя змянілася. Як заявіў РІА «Новости» доктар палітычных навук, прафесар РАН Аляксандр Гусеў, раней Мюнхенская канферэнцыя «прадстаўляла сапраўды сур’ёзную пляцоўку, на якой не толькі абмяркоўваліся праблемы, але і прымаліся адпаведныя рашэнні, дамаўляліся». «Цяпер гэтая пляцоўка ператварылася ў гаварыльню», — лічыць эксперт. Чым жа адзначылася сёлетняя юбілейная канферэнцыя па бяспецы?
Святочнага настрою сярод шматлікіх высокапастаўленых удзельнікаў Мюнхенскай канферэнцыі па бяспецы зусім не адчувалася. Што атмасфера ў фешэнебельным атэлі Bayerіscher Hof, дзе праходзіў форум, будзе хутчэй трывожнай і песімістычнай, стала зразумела яшчэ напярэдадні, калі выйшаў штогадовы аналітычны даклад «Munіch Securіty Report» аб стане спраў у Еўра-Атлантыцы і свеце. У гэтым годзе дакумент быў азагалоўлены «Lose-Lose?», што можна ўмоўна перакласці як «Узаемны пройгрыш?», паведаміў kommersant.ru. У прэамбуле да даклада гаварылася аб «негатыўных тэндэнцыях у сусветнай палітыцы», «росце геапалітычнай напружанасці і эканамічнай нявызначанасці». Згодна з маштабным апытаннем, праведзеным сацыёлагамі ў 11 краінах у рамках падрыхтоўкі даклада, значная частка насельніцтва дзяржаў G7 лічыць, што праз дзесяць гадоў яны стануць менш абароненымі і бяднейшымі. Найбольш змрочныя настроі даследчыкі зафіксавалі ў Японіі і Германіі, а найбольш аптымістычныя — у ЗША і Вялікабрытаніі. Але і ў апошніх дзвюх краінах толькі 20–33 працэнты рэспандэнтаў выказалі ўпэўненасць у тым, што іх дзяржавы будуць больш бяспечнымі і багатымі ў будучыні, у той час як у Кітаі і Індыі гэты паказчык склаў 57–63 працэнты. «Геапалітычны і эканамічны аптымізм эпохі пасля заканчэння „халоднай вайны“ вычарпаўся», — канстатавалі складальнікі даклада.
З выступлення генеральнага сакратара ААН вынікала, што пытальнік у назву даклада да сёлетняй Мюнхенскай канферэнцыі можна было б і не ставіць. Цяперашні светапарадак, паводле ацэнкі Антоніу Гутэрыша, мала для каго працуе. «Насамрэч, я скажу так: ён увогуле ні для кога не працуе, — прызнаў генеральны сакратар ААН. — Відавочна, што наш свет знаходзіцца ў глыбокім крызісе. Глабальнае кіраванне ў яго цяперашняй форме ўкараняе рознагалоссі і распальвае незадаволенасць». Па словах Антоніу Гутэрыша, «свет сутыкаецца з экзістэнцыйнымі выклікамі», у той час як «сусветная супольнасць знаходзіцца ў самым расколатым і раз’яднаным стане за апошнія 75 гадоў». «Нават эра халоднай вайны была ў некаторым сэнсе менш пагрозлівая», — заявіў ён, дадаўшы, што сёння дзяржавы «робяць усё, што ім заманецца, не несучы ніякай адказнасці». Сярод бягучых гарачых пунктаў Антоніу Гутэрыш асабліва вылучыў эскалацыю на Блізкім Усходзе і канфлікт вакол Украіны. «Сітуацыя ў Газе — гэта жахлівы доказ таго, што глабальныя адносіны знаходзяцца ў тупіку, — адзначыў ён. — Узровень смерцяў і разбурэнняў шакіруе. Вайна перакідваецца праз граніцы і ўплывае на сусветны гандаль».
Афіцыйны прадстаўнік Міністэрства замежных спраў Расіі Марыя Захарава напярэдадні канферэнцыі падчас брыфінгу адзначыла, што «за апошнія гады мы назіралі паслядоўную дэградацыю мюнхенскай пляцоўкі. Памятаю, як пачаліся гэтыя відавочна выяўленыя крызісныя з’явы, у тым ліку калі пачаў дамінаваць толькі адзін бок на Мюнхенскай канферэнцыі — ЗША, — заявіла яна. — Дзіка назіраць, як Злучаныя Штаты, прадстаўляючы іншы кантынент, дыктуюць сваім сатэлітам і парадак дня, і высновы, да якіх канферэнцыя павінна прыйсці».
«Звярнулі ўвагу на маркотную атмасферу сустрэчы. Ад былога аптымізму заходнікаў не засталося і следу, — адзначыла дыпламат па выніках канферэнцыі. — Калі год таму яны былі поўныя ўпэўненасці ў хуткай перамозе сваіх кіеўскіх марыянетак, то на гэты раз ледзь хавалі скепсіс і песімізм. Мабыць, у Еўропе і ЗША пачынаюць разумець немагчымасць нанесці паражэнне Расіі».
Пры гэтым афіцыйны прадстаўнік МЗС РФ падкрэсліла, што міжнародная супольнасць павінна самым сур’ёзным чынам паставіцца да пагроз прэзідэнта Украіны Уладзіміра Зяленскага перагледзець адмову краіны ад ядзернай зброі: «У лютым 2022 года Зяленскі ў сваім выступленні на той жа Мюнхенскай канферэнцыі прыгразіў перагледзець адмову Кіева ад ядзернай зброі. Перакананыя, што міжнародная супольнасць павінна самым сур’ёзным чынам ставіцца да падобных небяспечных заяў. Тым больш што ва Украіны з часоў СССР яшчэ захаваўся навуковы і вытворчы патэнцыял для вытворчасці ядзерных узбраенняў».
Еўрапейскія саюзнікі ЗША, мяркуючы па выступленнях на сцэне і размовах у кулуарах канферэнцыі, усё больш актыўна рыхтуюцца да таго, што ўлада ў Белым доме можа змяніцца і ім давядзецца самім гарантаваць сваю бяспеку і падтрымліваць Украіну. На гэтым фоне больш прыкметную ролю ў еўрапейскіх справах ужо зараз імкнуцца адыгрываць Германія і Францыя. Абедзве краіны ўжо заявілі аб намеры павысіць траты на ваенныя патрэбы (пакуль ні Берлін, ні Парыж не выконваюць патрабаванні НАТА аб выдзяленні на абарону двух працэнтаў ад свайго ВУП). Канцлер ФРГ Олаф Шольц і прэзідэнт Францыі Эманюэль Макрон падпісалі з прэзідэнтам Украіны Уладзімірам Зяленскім пагадненні аб умацаванні супрацоўніцтва ў сферы бяспекі.
Пры гэтым днямі стала вядома, што ў Францыі маюць намер аспрэчыць у дзяржсавеце пагадненне аб супрацоўніцтве ў сферы бяспекі, падпісаны дакумент. Пра гэта паведаміла ТАСС. На сваёй старонцы ў сацыяльнай сетцы лідар палітычнага руху «Уставай, Францыя» Нікаля Дзюпон-Эньян напісаў: «Ніякага галасавання ў парламенце пасля падпісання дамовы аб бяспецы паміж Францыяй і Украінай і адпраўкі мільярдаў Зяленскаму. Макрон топча нашу канстытуцыю. Мы з сенатарам Аленам Уперам перадаём справу ў Дзяржаўны савет». Раней дэпутат Еўрапарламента ад Францыі Цьеры Марыяні назваў вар’яцкай суму ў тры мільярды еўра, якую Парыж гатовы выдзеліць Кіеву на фоне высокага ўзроўню дзярждоўгу самой Францыі, які перавышае тры трыльёны еўра.
Лідары Еўрасаюза пачалі абмяркоўваць стварэнне структур, якія змаглі б дапоўніць або замяніць сабой НАТА з-за апасенняў, што экс-прэзідэнт ЗША Дональд Трамп пераможа на выбарах, якія маюць адбыцца, і скароціць падтрымку альянсу. Аб гэтым піша The Washіngton Post. Як адзначаецца ў матэрыяле, падчас Мюнхенскай канферэнцыі па бяспецы афіцыйныя асобы ЗША і Еўропы «рэкламавалі трывалую трансатлантычную салідарнасць», хоць адбывалася гэта на фоне таго, што Кангрэс ЗША затрымаў дапамогу Украіне на суму каля $60 млрд. А на гарызонце маячаць выбары ў ЗША. Вось ужо некалькі месяцаў большая частка Еўропы назірае за палітыкай Злучаных Штатаў Амерыкі з вялізным страхам, бачачы слабасць цяперашняга амерыканскага лідара Джо Байдэна і асцерагаючыся вяртання ў Белы дом Дональда Трампа. «Еўропа занепакоена і абураная, але не ведае, што рабіць далей», — адзначае The Washіngton Post. У Мюнхене «прывід Трампа» дамінаваў у закулісных размовах, як ніколі раней, заўважыла выданне.
Мантру «Расія не павінна перамагчы» паўтаралі ў Мюнхене практычна ўсе без выключэння заходнія палітыкі, адзначыла ТАСС. Ніхто не казаў пра мірную будучыню ў Еўропе, як яе дасягнуць, агульную архітэктуру бяспекі. З вуснаў не сыходзіла слова «вайна». Лідары заходніх краін з году ў год паўтараюць адно і тое ж пра нібыта пагрозу, якая існуе з боку Расіі. На гэта ў эфіры тэлеканала «Салаўёў Lіve» звярнуў увагу палітолаг Фархад Ібрагімаў, каментуючы мінулую Мюнхенскую канферэнцыю па бяспецы. «Мусіць, больш бракуе фантазіі. Пераліваюць з пустога ў парожняе, з году ў год паўтараюць адно і тое ж. Як заўсёды, прыдумляюць нейкія міфічныя пагрозы. Калі ўдумацца, пра што яны гавораць, мне здаецца, гаворка не змянілася. Яны як быццам паўтарылі ўсё, што казалі два гады таму і на працягу ўсяго гэтага часу», — адзначыў Фархад Ібрагімаў.
Пры гэтым, паводле слоў палітолага, на канферэнцыі былі асобы, якіх трэба было паслухаць. «Гэта той жа міністр замежных спраў Кітая Ван І. Ён дакладна даў зразумець, што КНР цырымоніцца не будзе з праявай агрэсіі з боку Захаду па тайваньскім пытанні. Але калі глядзець у цэлым на парадак дня сустрэчы, гэта было проста агрэсіўнае выражэнне сваіх эмоцый і пачуццяў, каб паказаць, што яны як быццам адзіныя. Насамрэч, у НАТА ніякага адзінства няма, — перакананы эксперт. — Але яны спрабуюць яго паказаць, заяўляюць, што гатовы змагацца з уяўнай расійскай пагрозай у Еўропе».
На форуме дамінавалі песімізм і пачуццё нявызначанасці, заўважыла амерыканскае выданне Bloomberg. Еўрапейцы бачаць, што Расія натхнёная сваімі ваеннымі поспехамі, а ЗША згортваюць дапамогу Украіне. Пры гэтым Вашынгтон можа скараціць ваенную падтрымку не толькі Кіева, але і ўсяго еўрапейскага рэгіёна. І гэта выклікае сур’ёзную трывогу ў еўрапейскіх лідараў.
Сенатар-рэспубліканец ад Агаё Джэймс Дэвід Вэнс, выступаючы на канферэнцыі, заявіў, што ЗША неабходна сфакусіраваць сваю знешнюю палітыку на Азіі. А значыць, трэба перастаць накіроўваць рэсурсы да «сваіх сяброў за Атлантыкай». Аналагічнага меркавання прытрымліваюцца многія аднапартыйцы Вэнса. «Праблема Еўропы ў тым, што яна сама па сабе не забяспечвае дастатковага стрымлівання, паколькі не праяўляе дастатковай ініцыятывы. Амерыканская коўдра прывяла да атрафіі еўрапейскай бяспекі», — сказаў Вэнс.
Пра песімізм на форуме па бяспецы паведаміла і брытанская газета Fіnancіal Tіmes. Канферэнцыя ў чарговы раз не змагла выйсці за рамкі чыста дыскусійнай пляцоўкі і не дала адказаў на многія актуальныя пытанні. Ваенны эксперт Ніка Ланге адзначыў, што форум пакінуў уражанне, быццам «калектыўны Захад практычна не здольны ўвасобіць словы ў дзеянні». «Яшчэ ніколі Захад не быў у такой роспачы, як на канферэнцыі па бяспецы 2024 года», — канстатавала мюнхенская газета Muenchner Merkur.
Пэўную рысу форуму падвялі тысячы маніфестантаў, якія сабраліся ў Мюнхене, калі завяршылася работа міжнароднай канферэнцыі па бяспецы. Удзельнікі акцый заклікалі сусветных лідараў пакласці канец канфліктам па ўсім свеце. Галоўным патрабаваннем пратэстоўцаў стала спыненне паставак зброі ў зоны канфлікту. У прыватнасці, гучалі лозунгі аб недапушчальнасці напампоўвання зброяй Украіны, а таксама працягу ваеннай аперацыі Ізраіля супраць мірных палесцінскіх грамадзян.
Многія раскрытыкавалі саму Мюнхенскую канферэнцыю па бяспецы, якая перастала адпавядаць першапачаткова заяўленым мэтам і больш не спрыяе сусветнай стабільнасці. Маніфестанты неслі плакаты з лозунгамі, якія выкрываюць палітыку краін НАТА па развязванні канфліктаў: «Нам патрэбен дыялог, а не канфрантацыя», «Не гонцы ўзбраенняў», «Супраць Германіі, якая ваюе». Адзін з удзельнікаў акцыі ўказаў, што Вашынгтон спрабуе ўцягнуць Германію ў вялікую вайну: «Нам патрэбен мір з Расіяй, наш сапраўдны вораг знаходзіцца ў ЗША».
Прэзідэнт Беларусі Аляксандр Лукашэнка назваў асаблівасць цяперашняй фазы цывілізацыйнага супрацьстаяння Захад—Усход. Адпаведныя заявы ён зрабіў на пашыранай нарадзе з кіруючым складам дзяржаўных органаў сістэмы гарантавання нацыянальнай бяспекі.
«У бенефіцыяраў вайны няма інтарэсу спыняць бойню чужога для іх народа. Занадта высокія стаўкі, ды і прыбыткі — неймаверныя, — адзначыў Прэзідэнт. — Кошт аднаго натаўскага 155-міліметровага артылерыйскага снарада, напрыклад, вырас з пачатку вайны ва Украіне ў чатыры разы — з дзвюх да васьмі тысяч еўра. Як гаворыцца, без каментарыяў».
Асаблівасць цяперашняй фазы цывілізацыйнага супрацьстаяння Усход—Захад Прэзідэнт ахарактарызаваў так — маскі поўнасцю скінуты. «Калі раней для задавальнення сваіх геапалітычных амбіцый Вашынгтон хоць бы прыдумляў важкую падставу (усе памятаюць прабірку — Ірак), выкарыстоўваў мяккую і разумную, так сказаць, сілу, інспіраваў „каляровыя рэвалюцыі“, гібрыдныя і проксі-войны па даверанасці, то сёння пераходзіць да адкрытай агрэсіі і фізічнага знішчэння непажаданых — без якіх-небудзь інфармацыйных прэлюдый», — патлумачыў кіраўнік дзяржавы.
Па словах беларускага лідара, цяпер нам скідваюць тэзіс аб тым, што шматпалярны свет — гэта свет некантраляванага росту агентаў хаосу, патрэбен адзін глабальны паліцэйскі (так пішуць вядучыя сродкі масавай інфармацыі Захаду). «Хлусня, — падкрэсліў Аляксандр Лукашэнка. — Так званы некантраляваны рост справакаваў і ўсё яшчэ спрабуе кантраляваць Вашынгтон. Гэта іх агонія. Толькі шматпалярны свет здольны ўсталяваць раўнавагу і гарантаваць бяспеку на ўсіх кантынентах. Пераход да яго вельмі стрэсавы і драматычны. А па-іншаму і не можа быць».
Захар БУРАК
З мастацтвам па жыцці.
Баявое ўзаемадзеянне найвышэйшага ўзроўню.
«Дзесяцігоддзі школьнае харчаванне нашых дзяцей будавалася на аснове зборніка рэцэптур».
