Адкрыта. Вочы ў вочы. Без купюр

Больш за восем гадзін у Палацы Незалежнасці доўжылася "Вялікая размова" Прэзідэнта Беларусі Аляксандра Лукашэнкі з прадстаўнікамі як беларускай, так і замежных медыясупольнасцяў, экспертамі. Гаварылі пра самае актуальнае, найважнае для дзяржавы, для народа, для далейшага жыцця нацыі.

Менавіта 9 жніўня праходзіла “Вялікая размова з Прэзідэнтам” – найпрацяглая ў шэрагу падобных фарматаў, якія ладзіліся і раней. Бо важна ж было, прайшоўшы, перажыўшы мінулы год, – азірнуцца, успомніць, асэнсаваць пройдзены шлях. Камусьці можа й скарэктаваць погляды на сітуацыю ў Беларусі, на тое, што адбывалася з намі, унутры нас, вакол нас і ва ўстрывожаным беларускім свеце. А Беларускі Мацярык, як вядома, значна большы, чым тэрыторыя Беларусі: прасціраецца па ўсіх мацерыках зямных – і сягае да зораў. Дарэчы, на касмічнай арбіце ўжо трэці раз працуе наш зямляк родам з горада Чэрвеня, Герой Расіі Алег Навіцкі: цяпер ён – камандзір экіпажа экспедыцыі МКС-65. І 9 жніўня зранку беларус даслаў праз Twitter зямлянам пазітыўнае вітанне з фотаздымкам – цытую даслоўна: “Улыбочку!.. Желаю всем хорошей и продуктивной недели))!”. І шчырая размова з Прэзідэнтам сведчыла: беларусы не зашораныя толькі на сваіх праблемах, мы здольныя над імі “ўздымацца”, думаць і пра мір ва ўсім свеце – бо ўсе ж на адным караблі. Зямля ж для нас адна. І значыць, давядзецца, каб выжыць, весці дыялог. Шукаць паразуменне. Дамаўляцца.

“Прыйшоў час Вялікай размовы”, – з такіх слоў пачаў сустрэчу Прэзідэнт. Гутарка ішла найперш вакол падзей, так ці інакш звязаных з леташнімі прэзідэнцкімі выбарамі ў Беларусі, пандэміяй, палітычнай і эканамічнай сітуацыяй у краіне, вакол яе ды ў свеце. Такога “фармату адкрытасці” раней не было: прамую трансляцыю з Палаца Незалежнасці вялі каля 20 інфарэсурсаў Беларусі, Расіі ды Украіны, у тым ліку й на англійскай мове. Прэзідэнт патлумачыў: “Дзіўна, але часам нават вядомыя сусветныя сродкі масавай інфармацыі наводзяць цень на абсалютна відавочныя рэчы. Таму сёння патрэбная гэтая размова — у прамым эфіры, адкрытая, вочы ў вочы і без купюр”.

Ёсць магчымасць паглядзець на розных інтэрнэт-рэсурсах Вялікую размову-2021. Каля 300 чалавек у зале: беларускія журналісты, прадстаўнікі заходніх СМІ, блогеры, навукоўцы, грамадскія дзеячы, палітолагі, дэпутаты. Задавалі пытанні, некаторыя ўступалі ў разгорнутыя дыялогі. Аляксандр Лукашэнка на ўсе пытанні, як заўсёды, адказвае адкрыта, эмацыйна. І не было закрытых тэм для абмеркавання: адзін з журналістаў, напрыклад, запытаў, каго Аляксандр Лукашэнка бачыць пераемнікам на пасадзе Прэзідэнта. Удзельнікі размовы абменьваліся думкамі, выказвалі свае прапановы, ініцыятывы – некаторыя тут жа падтрымліваліся Прэзідэнтам ці абмяркоўваліся. У ліку найважнейшых тэм, па якіх Аляксандр Лукашэнка выказаў свой пункт гледжання, былі: калектыўная праца ў грамадстве па абнаўленні Канстытуцыі, эканамічная сітуацыя ў краіне ды пераадоленне выклікаў пандэміі, дачыненні Беларусі з суседнімі дзяржавамі, сітуацыя з мігрантамі на мяжы з Літвой. А паколькі ў той дзень, 9 жніўня, США, Канада і Вялікабрытанія пашырылі свае санкцыі “супраць рэжыма Аляксандра Лукашэнкі”, то й тэма санкцыйнай палітыкі, адказы на яе ў зале абмяркоўваліся таксама.

Пра перажыты год

Мы прайшлі сур’ёзнае выпрабаванне на нацыянальнае адзінства. Ведаем, у нас ёсць усё для таго, каб гэты перыяд сваёй найноўшай гісторыі прайсці годна. Ёсць народ – адукаваны, адданы інтарэсам суверэннай Беларусі. Ёсць усеагульнае ра-зуменне, што ў сферы нацыянальных інтарэсаў мы ўсе глядзім у адным кірунку – дзяржаўным.

Пра Канстытуцыю

На пераменах настойвалі многія. І тады ўсе ўспрынялі змены ў Канстытуцыі як першы, самы галоўны і асноўны крок да гэтых пераменаў. Гэта значыць – на падставе законаў, усё астатняе было б хаосам і беззаконнем … Нам хаваць няма чаго, мы павінны правесці рэферэндум па Канстытуцыі адкрыта, шчыра. Канчатковы праект новай Канстытуцыі папярэдне будзе апублікаваны, каб грамадзяне змаглі азнаёміцца з прапанаванымі зменамі.

Пра эканоміку

Мы, па-мойму, 0,1 або 0,2 працэнта ўсяго толькі страцілі ў мінулым годзе да папярэдняга (маецца на ўвазе валавы ўнутраны прадукт Беларусі. – Рэд.) Гэта значыць, у нас летась быў вельмі высокі ўзровень. І да гэтага высокага ўзроўню мы сёння прыраслі: прыкладна 3,5 працэнта. Для нас гэта добрыя паказчыкі. Зразумела: усё, што адбываецца, шмат у чым абумоўлена знешнімі ды ўнутранымі фактарамі. На знешніх рынках цэны на прадукты, на іншыя віды тавараў выраслі значна. А паколькі мы не зачыніліся ў мінулым годзе, у нас дастаткова было тавару, каб на рынку прапанаваць да гэтага попыту наш тавар па высокіх коштах. Таму мы атрымалі добры вынік. У тым ліку і ў плане знешняга сальда плацежнага балансу. Яно ў нас станоўчае.

Пра экспарт беларускай прадукцыі

Не было б шчасця, ды няшчасце дапамагло. Ва ўсім свеце, асабліва ў нашай брацкай Расіі, на постсавецкай прасторы, ва Украіне і гэтак далей, людзі яшчэ раз убачылі беларускую прадукцыю. Асабліва прадукты харчавання. Мы нагандлявалі за паўгода каля трох мільярдаў долараў на прадуктах харчавання і плануем сёлета перасягнуць шэсць мільярдаў. Але гэта не галоўны наш тавар. Гэта значыць, у нас было што пры дэфіцыце прапанаваць свету. І свет купіў. Ну, натуральна, ёсць рост аб’ёмаў. Пры такім попыце рост аб’ёмаў нас проста выратаваў.

Пра пандэмію

Мы адмовіліся ад лакдаўна, нас білі-малацілі, як толькі хацелі, нас крытыкавалі ўсе, толькі лянівы не крытыкаваў за нашы падыходы (у барацьбе з пандэміяй. – Рэд.). Вы можаце сказаць: у чым розніца? Розніца, паважаныя сябры, у адносінах да людзей. “Дыктатар” прыстойна паставіў задачу перад органамі ўлады і прыстойна, прабачце за нясціпласць, ставіўся да людзей, без усялякага піяру … Мы не загналі людзей у чатыры сцяны, а выпрацавалі выразны падыход да лячэння людзей: амбулаторны, клінічны і санаторны этапы. Назавіце хоць адну багатую дзяржаву, якая пайшла гэтым шляхам. А гэта немалыя грошы. Але людзі даражэй.

Пра дачыненні з Расіяй

Вы нас заўсёды трымалі на адлегласці, і цяпер вы трымаеце нас на адлегласці. У Расіі больш нікога няма, можа, вам не падабаецца гэта, але факт ёсць факт. І нават цяпер, падчас пандэміі, хоць вы і закрыліся ад нас, мы ад вас не закрываліся … Але як можна інтэгравацца і рабіць крокі, калі ў вас кошты на прыродны газ у два-тры разы ніжэйшыя, чым у Беларусі? Намёкі ад асобных асоб ідуць, каб разбурыць гэтую інтэграцыю, каб нас адштурхнуць ад Расіі з намёкам на тое, што інтэграцыю яны разумеюць як уваходжанне Беларусі ў склад Расіі. Вы для нас – родныя людзі, я заўсёды праводзіў гэтую палітыку. Пры гэтым мы – суверэнныя і незалежныя дзяржавы, нашы людзі вельмі цэняць тое, што праз шмат стагоддзяў мы сталі суверэннымі і незалежнымі. І калі я чую гэтыя намёкі, што Беларусь увойдзе ў склад Расіі, я думаю: а ці патрэбны Расіі яшчэ адзін галаўны боль? Не, і Прэзідэнт Расіі так гэта і разумее.

Пра санкцыі

Магу папярэдзіць, паколькі ведаю: тут ёсць прадстаўнікі СМІ. Вы не думайце, што вось гэты шум, у тым ліку інфашум, – гэта і ўсё ў дачыненнях Беларусі з ЗША, Беларусі з Еўрасаюзам, Польшчай і гэтак далей. Ды не, гэта шум там, наверсе. Але ёсць узроўні, на якіх мы вядзем з імі дыялог, перамовы, і ніколі ён не спыняўся. З палякамі (з літоўцамі наогул цяпер ніякіх кантактаў, але мы гэта перажывём), Еўрасаюзам, з амерыканцамі ў нас ёсць актуальная тэма, па якой мы заўсёды адказна вядзем перамовы. Напрыклад, ЗША. Яны адкрыта казалі, што вельмі цанілі нашу працу па барацьбе з кантрабандай і перамяшчэннем радыеактыўных матэрыялаў: 5 або 6 выпадкаў толькі летась. Гэта яны цанілі, як і ўвесь свет. І Расія гэта цэніць, і Кітай. Але каму, прабачце мне, патрэбна нейкая брудная выбухоўка, якая ідзе ў Еўрапейскі саюз? Для амерыканцаў гэта пытанне пытанняў. Мы за гэта іх цанілі, разам працавалі. Мы і цяпер працягваем працаваць, але я іх папярэдзіў: калі яны пяройдуць ужо занадта моцна чырвоную рысу, мы з імі наогул і на гэтую тэму размаўляць не будзем. Да чаго гэта можа прывесці? Прыклад – нелегальная міграцыя.

Пра дачыненні з Украінай

Палітычныя стасункі на вельмі нізкім узроўні, і чырвоная рыса пяройдзена была тады, калі Еўрасаюз яшчэ не спыніў авіязносіны з намі, а Украіна тое зрабіла. За што? Няўжо да такой мярзоты можна дайсці, каб, прабачце мяне, “пахерыць” усё, што было да таго часу, усё тое, што мы рабілі й зрабілі для Украіны? ... Добра, пабег за Захадам (прэзідэнт Украіны Уладзімір Зяленскі. – Рэд.), плюнуў на ўсё, але навошта ты баевікоў рыхтуеш на тэрыторыі Украіны і зброю закідваеш сюды да нас? Бо зброя ідзе ў асноўным з Украіны. Цяпер мы, вядома, зачынілі намёртва гэтую мяжу. Навошта вы гэта чыніце? А народы – гэта ж суседзі, гэта ж родныя людзі. … Украінцы – працавітыя, прыгожыя людзі. Мы гатовыя з вамі размаўляць, мы гатовыя з вамі дамаўляцца.

Ва Украіне, Літве, Латвіі ды Расіі дзейнічаюць беларускія санаторыі. Я ў іх грошы ўкладваў для таго, каб туды ехалі людзі: мясцовыя, нашы. У нас велізарная колькасць турыстаў. Вы закрылі авіязносіны ў Адэсу – каму вы горш зрабілі? Нашы пераарыентаваліся на Краснадарскі край, лётаюць у Турцыю – “Белавія” робіць трохі дугу. Турцыю мы не закрывалі, а маглі б увогуле не прымаць самалёты праз Украіну. Але яны лётаюць. Як вы мне прапануеце дастаўляць людзей на адпачынак? У нас іншага шляху няма: толькі праз Расію. Польшча нам таксама забараніла. Таму не трэба мне цяпер ставіць умовы. Вы зрабілі ўсё і праклалі мне маршрут у Крым.

З нашага боку ніякіх санкцый у дачыненні да вас уводзіць не збіраемся. Калі б хацелі вас паставіць на калені, будзем адкрытыя, мы б гэта зрабілі на працягу сутак разам з нялюбым вам прэзідэнтам Пуціным, перастаўшы пастаўляць вам гаруча-змазачныя матэрыялы. Як вядома, 35 працэнтаў ГЗМ пастаўляе Беларусь ва Украіну, да 40 працэнтаў — Расія.

Што да паставак электраэнергіі, то, калі ласка, хоць з заўтрашняга дня. У нас ёсць рэзервовыя магутнасці. Асабліва ў гэты перыяд, не зімовы. І мы цяпер масава пераходзім дзе толькі можна на электрычнасць, пачынаючы ад жылля, электрамабіляў і г. д. Мы будуем электрычныя дамы, выдаткі на абслугоўванне якіх нават крыху меншыя, чым на прыродным газе.

Дарэчы. У часе Вялікай размовы Аляксандр Лукашэнка даручыў да канца года даць грамадзянства ўсім украінцам з тых, хто пераехаў жыць у Беларусь. Тое адбылося, калі Прэзідэнт адказваў на пытанне журналіста на гэтую тэму. “Да канца года ўсе павінны атрымаць грамадзянства. Усе!” – падкрэсліў Прэзідэнт.

Пра Данбас

Калі вы гэта зробіце (гаворка ішла пра сілавое “вырашэнне пытання” ў Данбасе. – Рэд.) пры падтрымцы трэціх краін, я ніколі не буду на вашым баку. Калі вы зноў з Расіяй у Данбасе сутыкнецеся, я буду паміж вамі. Гэта даўно занятая мною пазіцыя. Нават калі гэта будзе пагражаць майму жыццю. Але я ўпэўнены, што ні першы, ні другі варыянт нерэальны. Яго не будзе! Таму што разумных галоў ва Украіне дастаткова. Якая б у вас ні была армія, любая ваша спроба сілай вырашыць пытанне скончыцца трагедыяй для Украіны. Я вас прашу, малю: выкіньце гэта з галавы. Ні ў якім выпадку не спрабуйце вырашаць гэтае пытанне сілавым чынам.

Пра наступнага Прэзідэнта

Каго беларускі народ абярэ, той і будзе Прэзідэнтам, гэта сапраўды так. Якую пазіцыю пры тым буду займаць, я не вызначыўся … Гэта натуральна. Гэта ж не вечная пасада. Я чалавек. І часам проста хачу спакойна пажыць, але потым пачынаю паглыбляцца ў разважанні і думаю, што спакойнага жыцця ў мяне ўжо не будзе. Таму што такая праца.

Мне казалі, вось вы не вылучаеце сваю кандыдатуру, а раптам абяруць Прэзідэнтам кагосьці? Я ўсё зраблю, каб было аб’ектыўна. І калі абяруць з іншай кагорты, значыць, наш народ павінен перажыць тое, што перажыла Грузія, Украіна. Калі на чужых памылках не навучыўся, значыць, павінен гэты этап прайсці.

Пра супрацоўніцтва з краінамі Захаду

Калі ў вас ёсць цікавасць, давайце супрацоўнічаць. Няма цікавасці — адыдзіце ў бок і не перашкаджайце. Вы нас усё роўна не адарвяце ад Расіі і не схіліце на свой бок! Мы з вамі хацелі супрацоўнічаць, мы да выбараў прапаноўвалі многае – і вы нас прымалі. Чаму вы раптам звар’яцелі на Захадзе? Навошта вам трэба было здзейсніць спробу зламаць нашу краіну? Мы ж мелі нармальныя адносіны, і была перспектыва іх выбудоўваць. Але вы ж самі ўсё загубілі ўласнымі рукамі!

Мы не былі супраць Расіі, гэта наша брацкая краіна. Гэта наша агульная Айчына ад Уладзівастока да Брэста, зразумейце вы нарэшце! Гэта наша з рускімі грамадства. Мы нічым не адрозніваемся ад рускіх, наогул ад расіян нічым не адрозніваемся. Вы гэта павінны ўспрыняць як дадзенасць. Калі вы гэтую         дадзенасць нашу найвялікшую не ўспрымеце, быць вайне. А навошта?! Гэтай вайны не будзе сёння, пры нас, але навошта, каб нашы дзеці ваявалі? І вы павінны гэта прызнаць! Прызнаць, што Кітай падняўся ў тым ліку дзякуючы Еўрасаюзу і асабліва Амерыцы.

Вы багатыя, вы можаце заплаціць CNN ды іншым грошы – і яны будуць бразгаць языком… Спыніцеся нарэшце! Бо лепш у міры жыць. Паглядзіце, якая прырода, якая прыгажосць у той жа Вялікабрытаніі! Так, загадзілі вы Заходнюю Еўропу, але не зусім. Ёсць добрыя месцы, ёсць горы. Навошта вы падзяляльныя лініі ўносіце праз столькі гадоў? Навошта ўносіце бойню ў цэнтры Еўропы? Беларусь – гэта нават не Украіна, Беларусь – гэта святое месца. І калі тут не дай Бог адбудзецца нешта насуперак гэтаму светламу – быць вайне.

Беларусь ніхто не саступіць. Я хачу, каб вы гэта ўсвядомілі. Мы не хочам вайны.

Падрыхтаваў

Іван Ждановіч

Фото: БелТА

Нумар у фармаце PDF