Райскі куток сваімі рукамі. Якія расліны пасадзіць, каб клумба каля дома квітнела ўсё лета

Клумба, якая радуе ўсё лета і пры гэтым патрабуе мінімум намаганняў — мара любой гаспадыні «хаткі ў вёсцы». Яна споўніцца, калі падысці да выбару дэкаратыўных раслін «па навуцы». Пра гэта мы вырашылі пагутарыць з навуковым супрацоўнікам лабараторыі інтрадукцыі і селекцыі арнаментальных раслін дзяржаўнай навуковай установы «Цэнтральны батанічны сад Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі» Вольгай Дубровай.

— Мода на кветкі змяняецца пастаянна — не столькі на віды дэкаратыўных раслін, колькі на іх гатункі. ЯкорьКалі раней былі распаўсюджаны ўсяго некалькі гатункаў, і імі абменьваліся дачнікі, цяпер з’явілася мноства сартоў замежнай селекцыі, значна больш незвычайных і выдасканаленых. Калі ўзяць любую групу кветак, мы ўбачым, як пашырыўся асартымент. Возьмем, напрыклад, півоны — іх вырошчвалі нашы бабулі і прабабулі. У апошні час самыя модныя півоны ў кветкаводаў — так званыя Іто-гібрыды: яны створаны японскім селекцыянерам па прозвішчы Іто. Іто-півоны растуць прыгожым кустом у японскім стылі, квітнеюць быццам бы простымі па форме кветкамі, але яны падкупляюць гэтай прастатой і вытанчанасцю. Ад гэтых кустоў проста «пахне» Японіяй і Кітаем, што дазваляе ствараць у сваім садзе вельмі незвычайныя кампазіцыі. Або ўзяць тыя ж лілейнікі (у батаніцы гэта расліна называецца гемеракаліс) — іх таксама вырошчваюць на тэрыторыі Беларусі вельмі даўно. Але ў апошнія дзесяць гадоў з’явіліся зусім новыя гатункі — з гафрыраванымі, махрыстымі або напаўмахрыстымі пялёсткамі, з буйной кветкай. Рынак пастаянна падганяе спажыўца.

Для лянівых і для пачаткоўцаў

— Перш за ўсё — парада пачаткоўцам-кветкаводам, — кажа спецыяліст. — Едзеце на лецішча, на возера ці ў лес — не палянуйцеся, заедзьце ў любую вёску ў сваім рэгіёне і прайдзіцеся па вуліцы, зазірніце ў агароды. Вы ўбачыце, што ў бабуліных кветніках расце пэўны набор: кветнік звычайне паўтараецца ў межах аднаго раёна. Па абласцях асартымент будзе адрознівацца — у кожнай вобласці гістарычна склаліся свае традыцыі. Акрамя таго, напрыклад, у Гродзенскай вобласці будуць самыя сучасныя кветнікі — тут раней за ўсё ў Беларусі з’яўляюцца новыя сарты і гібрыды. Але дзе б вы не падарожнічалі, убачыце пэўны набор дэкаратыўных раслін, і для пачаткоўца гэтага набору (улічваючы велізарную колькасць сучасных гатункаў кожнай расліны) будзе дастаткова. Гэта будзе абавязкова півоні, лілейнік, гэта будуць «флёксы» (флёксы сёння вельмі разнастайныя па вышыні і афарбоўцы — двухкаляровыя, напаўмахрыстыя і г. д.). Абавязкова вы ўбачыце аспарагус — «шпаражкі», як іх называюць у народзе. Дарэчы, гэтыя «ялінкі» можна ўжываць не толькі ў букетах, але і ў ежу. Усё гэта ўстойлівыя мнагалетнікі з доўгай гісторыяй вырошчвання на нашай тэрыторыі.

Калі пабываць у закінутых шляхецкіх сядзібах, кажа суразмоўца, мы ўбачым, што тыя ж лілейнікі там могуць захоўвацца на працягу стагоддзяў — кветкі здрабнелі, але расліна жыве. Вядома, мнагалетнік пажадана перасаджваць, дзяліць каранішчы, каб характарыстыкі сорту выяўляліся ў поўнай меры. Але можна абысціся нават і без любых намаганняў: гэта вельмі непатрабавальныя расліны «для лянівых», якія выдатна адчуваюць сябе ў нашых умовах, нягледзячы на капрызы беларускага надвор’я.

— Мнагалетнікі, на якіх можна спыніцца пачаткоўцу-кветкаводу, — таксама «старыя сябры»: геліантус ( у народзе «залатыя шары»), турэцкі гваздзік. Спытайце ў любой бабулі: «Як вы даглядаеце яе?». Напэўна, яна адкажа: «Ніяк не даглядаю, дачушка, сама расце». Кусцікі турэцкай гваздзікі адміраюць праз 2-3 года, але даюць бакавыя пабегі або самасеў. Куртинка сама «падарожнічае» па клумбе, але застаецца ў вашым кветніку.

Сярод дэкаратыўных мнагалетнікаў, вядома ж, валадарыць ружа.

— Ружы на Беларусі вырошчвалі заўсёды. Як правіла, у межах адной мясцовасці «гуляла» два-тры сарты. Цяпер імёны груп і сартоў маскіруюцца пад гандлёвыя назвы. Напрыклад, «куставымі ружамі» можа ў каталогу называцца і фларыбунда, і чайна-гібрыдная ружа, і паліантавая (то-бок паркавая ружа з магутным кустом, якая на невялікім кветніку будзе не да месца). Праўда, самыя ўстойлівыя і непатрабавальныя — менавіта паліантавыя ружы, а таксама пляцістыя.

Таму важна ўважліва прачытаць апісанне, раіць Вольга Мікалаеўна. І ў першую чаргу звяртаць увагу на зімаўстойлівасць сорта.

— Ружы складаныя ў доглядзе, і калі пачаткоўцу брацца за ружы, то набываць трэба толькі марозаўстойлівыя сарты. Калі набываеце ружы ў садовым цэнтры — абавязкова распытайце прадаўца. Калі ў інтэрнэце — уважліва прачытайце апісанне сорта, водгукі, прайдзіцеся па спасылках. Звяртаем увагу ў характарыстыках на зімаўстойлівасць, непатрабавальнасць, устойлівасць да грыбковых захворванняў. Набываць ружы я раю толькі ў кантэйнеры, з закрытай каранёвай сістэмай. Набыты пры дарозе кусцік з каранямі, заматанымі ў мешкавіну, з вялікай доляй верагоднасці не прыжывецца.

Звяртаем увагу і на тое, як даўно кусцік расце ў кантэйнеры.

— Гэта будзе прыкметна, калі агледзець дно кантэйнера, — кажа спецыяліст. — Карэньчыкі прараслі праз дзірачкі для адводу вады — ружа расце ў кантэйнеры даўно і ўжо адаптавалася, гэта будзе добрае набыццё. Тое ж самае, калі расліна дастаецца з кантэйнера разам з земляным камяком, а не проста сцяблінка з сярэдзінкі. Такі высадак ужо адаптаваны да нашага клімату, нават калі яго прывезлі з-за мяжы. Такі куст можна высаджваць у грунт ўвесь вегетатыўны перыяд, з вясны да кастрычніка.

Іншыя прыдатныя неспрактыкаванаму кветкаводу адналетнікі — холадаўстойлівыя, паспяваючыя заквітнець і завязаць насенне за наша кароткае лета — валошка, календула, настурцыя, астра кітайская, іберыс, рэзеда.

— Сучасныя сарты валошак сышлі ад блакітнай і сіняй гамы, ёсць белыя і ружовыя, фіялетавыя і амаль чорныя, двухкаляровыя , густамахровыя. Валошка — вельмі ўстойлівая да холаду расліна, яе можна пасеяць нават пад зіму. Як і календулу («кіпцікі» ў народзе, таму што насенне гэтых раслін падобнае на кіпцюрыкі). Гатункі календулы сёння таксама сышлі ад класічнай аранжавай афарбоўкі, бываюць двухкаляровымі, жоўтыя, бардовыя, крэмавыя і г. д. Нягледзячы на колер, усё гэта календула афіцыналіс, лекавыя ўласцівасці яе пялёсткаў захоўваюцца. Можна пасеяць і настурцыю — яе кветкі бываюць сёння ад крэмавай да вогненна-чырвонай афарбоўкі. Яшчэ адзін непатрабавальны адналетнік — іберыс, кусцікі якога любяць наведваць пчолы і чмялі: яны будуць адначасова апыляць і вашы агрукі-памідоркі.

Прыгажосць нон-стоп

Каб стварыць клумбу бесперапыннага цвіцення, трэба правільна падабраць кветкі: адналетнікі, мнагалетнікі і расліны для цяпер моднага вертыкальнага азелянення. З яго і пачнём.

— Гаворачы аб вертыкальным азеляненні, я перш за ўсё раіла б высадзіць клематысы — дзякуючы намаганням селекцыянераў, сёння выбар гатункаў гэтай дэкаратыўнай расліны вельмі вялікі. Можна выкарыстоўваць таксама пляцістыя ружы — яны самі не будуць залазіць на вышыню, трэба не толькі даць ім апору, але і падвязваць. Не варта забываць, што многія дэкаратыўныя ліяны не толькі прыгожыя, але і карысныя. Гэта, напрыклад, лімоннік — яго плады ядуць, на зіму можна нарыхтоўваць ягады і лісце. А таксама актынідыя, якую называюць «беларускім ківі»: па смаку плады актынідыі сапраўды нагадваюць ківі, акрамя таго шэсць ягад задавальняюць сутачную патрэбу чалавека ў вітаміне С.

Калі казаць уласна пра клумбу, то расліны варта падбіраць па тэрмінах цвіцення, каб кветнік цешыў вас з вясны да позняй восені. І першым у нашых шыротах квітнее галантус, ён жа пралеска.

— Яшчэ будзе ляжаць снег, але вакол кветак, дзякуючы працы каранёў, з’явяцца праталіны, паднімуцца нізенькія кветканосы і з’явяцца белыя кветкі. Крыху пазней заквітнеюць гармат, сцыла і мускары — колеравая гама ад белай і блакітны да фіялетавай. Жоўтыя і сінія рыскі на вашу вясновую клумбу дададуць крокусы. У іх нядоўгі перыяд цвіцення, затое яны вельмі ўпрыгожваюць кветнік і растуць на адным месцы шмат гадоў. Гэтыя курцінкі можна размясціць у тых кутках вашага прысядзібнага ўчастка, якія летам будуць зацененыя лістотай. Вясной, калі яшчэ няма лісця, усё дробнацыбульныя будуць адчуваць сябе выдатна.

Наступнымі ў цвіценне ўступаюць нарцысы.

— Сартоў нарцысаў сёння велізарная колькасць. Калекцыя Батанічнага саду, напрыклад, налічвае больш за 300 відаў нарцысаў розных адценняў і камбінацый колераў. Таксама можна пасадзіць гіяцынты — яны зацвітаюць трохі пазней нарцысаў і валодаюць цудоўным водарам. Ну, а ў сярэдзіне і бліжэй да канца вясны зацвітаюць цюльпаны.

Цюльпаны таксама бываюць рознымі па тэрмінах цвіцення, распавядае суразмоўца. Ёсць групы, якія зацвітаюць у нашых шыротах у адкрытым грунце ўжо ў сярэдзіне красавіка, ёсць тыя, цвіценне якіх працягваецца ў канцы мая і пачатку чэрвеня.

— Вельмі цікавыя цюльпаны позняга цвіцення — ёсць гатункі «папугайнай» афарбоўкі, піёнавідныя, густамахрыстыя, ліліякветкавыя з вытанчанымі выцягнутымі «кубкамі» кветак. Вырасціць іх можа кожны — агратэхніка досыць простая. Важна толькі памятаць простае правіла: тыя расліны, якія зацвітаюць рана, саджаць лепш восенню. У прынцыпе, усе цыбульныя дэкаратыўныя расліны можна саджаць пад зіму — у кастрычніку-лістападзе, перад першымі маразамі.

Чэрвень упрыгожыць наш сад цвіценнем многіх раслін. Гэта, напрыклад, дэкаратыўныя кустарнікі — язмін, бэз, цяпер модныя рададэндраны.

— Сёння спажыўцу даступныя розныя віды рададэндранаў. Напрыклад, ледабура — рададэндран, які зацвітае ўжо ў красавіку: на ім яшчэ няма лісця, але ўжо ёсць кветкі. Гібрыды квітнеюць пазней — у чэрвені, і калі куст дасягае ўзросту 5-6 гадоў, гэта проста неверагодная прыгажосць!

«Спускаючыся» з вышынь на зямлю, пачынаем радавацца цвіценню карлікавых і гібрыдных ірысаў — складаных шматколерных афарбовак, з гафрыраванымі пялёсткамі і незвычайнымі водарамі. Потым квітнеюць флёксы — абсалютна непатрабавальныя і з інтэнсіўным водарам. І ў пачатку ліпеня да іх далучаюцца ружы розных садовых груп.

У ліпені красуемся лілейнікамі і півонямі розных відаў. А ў жніўні і верасні наш сад напаўняе цвіценне хрызантэмаў.

— Але з познімі сартамі хрызантэмаў нашым кветкаводам трэба быць асцярожнымі. Ёсць разнавіднасці ўкраінскай селекцыі, якія ў паўднёвых рэгіёнах гэтай краіны квітнеюць у кастрычніку-лістападзе. У нас яны могуць не паспець зацвісці. У Беларусі лепш выбіраць хрызантэмы ранняга і сярэдняга тэрмінаў цвіцення.

Восень — не падстава развітвацца з кветкамі каля свайго дому.

— Выдатнае рашэнне — расліна, якую ў народзе называюць «бабіна лета». Гэта астры куставыя мнагалетнія. Яны вельмі непераборлівыя, і сёння паўсюдна можна ўбачыць у кветніках сучасныя сарты астраў — нізкарослыя, з кветкамі ад белай афарбоўкі да насычаных вішнёвых тонаў. Памер кветак у розных сартоў розны: кветкі могуць быць з пяцікапеечную манету, а могуць быць да шасці сантыметраў у дыяметры. У любым выпадку астры будуць шыкоўна глядзецца і квітнець да самых халадоў — яны не баяцца нізкіх тэмператур.

І, нарэшце, з набліжэннем зімы, калі нават астры ўжо адкрасавалі, вашу клумбу ўпрыгожыць ... дэкаратыўная капуста.

— Селекцыянеры стварылі гатункі самага рознага памеру і характару росту. На клумбе дэкаратыўная капуста нагадвае гіганцкія ружы, яна чароўная ў інеі, напатрабавальная і будзе ўпрыгожваць кветнік да самага снегу. Адзіны нюанс: важна засцерагчы яе ад гусеніц.

Аляксандра АНЦЭЛЕВІЧ