Лакдаўн па-кіеўску. Чым адметныя «каранцінныя вакацыі» ва Украіне?

Адразу пасля праваслаўных Каляд ва Украіне запушчаны рэжым татальнага лакдаўна. «Увядзенне жорсткага каранціну неабходна для памяншэння колькасці хворых як на каранавірус, так і на сезонны грып для зніжэння нагрузкі на бальніцы», — растлумачыў прэзідэнт краіны Уладзімір Зяленскі. Пра гэта паведаміў obozrevatel.com. Паводле слоў украінскага лідара, адначасова з гэтым паскараецца атрыманне «якаснай зарэгістраванай вакцыны, ухваленай СААЗ». Як адзначыў Зяленскі, цяперашні лакдаўн будзе больш мяккі ў параўнанні з уведзеным летась вясной, калі пачала разгортвацца пандэмія. Тым не менш эксперты мяркуюць аб пэўных эканамічных наступствах абмежаванняў і канстатуюць непаслухмянасць украінцаў. Чым адметныя студзеньскія «каранцінныя вакацыі» ва Украіне?

Канцы з канцамі

Фактычна гэта трэці лакдаўн ва Украіне за няпоўны год. Пра веснавыя абмежаванні ўжо згадвалася. З сярэдзіны лістапада ўкраінскімі ўладамі быў уведзены так званы каранцін выхаднога дня. Абмежаванні, аналагічныя сакавіцкім (за выключэннем работы транспарту і авіяперавозак), дзейнічалі толькі ў выхадныя. Урад вырашыў не працягваць гэтыя меры ў снежні ў сувязі з паляпшэннем эпідэмічнай сітуацыі, аднак ужо з сярэдзіны мінулага месяца колькасць людзей, якія заразіліся каранавірусам, і колькасць памерлых ад ковіду ў краіне стала павялічвацца.

Са снежня ва Украіне дзейнічалі абмежаванні «аранжавай зоны». У прыватнасці, пад забаронай апынуліся канцэрты, спартыўныя, сацыяльныя і іншыя мерапрыемствы з больш чым 20 удзельнікамі, за выключэннем матчаў гульнявых відаў спорту, якія праводзіліся без гледачоў. Не працавалі начныя клубы, хостэлы, турбазы, ноччу ўстановам грамадскага харчавання было дазволена працаваць толькі на дастаўку. Акрамя таго, кінатэатрам і тэатрам прадпісвалася быць запоўненымі не больш чым напалову.

Але нават такая «лайт-версія» лакдаўна выклікала хвалю абурэння ў грамадстве. Прадпрымальнікі, якія ў апошні год ледзь зводзяць канцы з канцамі, патрабавалі даць ім магчымасць працаваць. Украінскія бізнесмены патрабавалі ад уладаў спыніць лакдаўн і прыняць законапраекты аб спрошчанай сістэме падаткаабкладання.

Пратэсная хваля захліснула вуліцы ўкраінскіх гарадоў. Не абышлося без сутыкненняў — напрыклад, падчас снежаньскай «антыкаранціннай» акцыі ў Кіеве пацярпела каля 40 паліцэйскіх. Ва ўкраінскай сталіцы прайшоў шматлікі пратэст прадпрымальнікаў, якія патрабавалі адмяніць лакдаўн і ўнесці змены ў заканадаўства аб фінансавай справаздачнасці. Акцыя пачалася каля будынка Вярхоўнай Рады, адтуль пратэстоўцы накіраваліся да офіса прэзідэнта Украіны, а затым — на Майдан Незалежнасці.

Тут адбыліся жорсткія сутыкненні дэманстрантаў з паліцэйскімі. Яны распачаліся пасля таго, як паліцэйскія перашкодзілі некаторым удзельнікам пратэсту ўстанавіць палаткі, паведаміла інфармагенцтва УНІАН. Па словах пратэстоўцаў, паліцэйскія ўжылі слёзатачывы газ і прымянілі сілу, некалькі чалавек атрымалі траўмы. У сваю чаргу нацыянальная паліцыя паведаміла, што падчас сутыкненняў каля 40 праваахоўнікаў атрымалі апёкі вачэй, яшчэ адзін ад удару па галаве страціў прытомнасць. У ходзе пратэсту дэманстранты блакавалі рух аўтатранспарту, паліцыя перакрывала рух па вуліцы Крашчацік ад Еўрапейскай плошчы да вуліцы Прарэзнай.

Мэры васьмі гарадоў, у тым ліку Львова, Дняпра і Адэсы, публічна адмовіліся выконваць рашэнне ўрада. Цэнтральныя ўлады аказаліся не ў сілах паставіць рэгіянальных гораданачальнікаў на месца. Прэм'ер-міністр Дзяніс Шмыгаль вымушаны быў прызнаць: каранцін выхаднога дня не даў належнага эфекту. А папросту — праваліўся, адзначыла Deutsche Welle.

Рашэнне ўладаў вызваліць індывідуальных прадпрымальнікаў ад выплаты адзінага сацыяльнага ўзносу на перыяд каранціну, а таксама выплаціць тым, хто вымушаны быў закрыць свой бізнес, разавую дапамогу ў 8000 грыўняў (250 еўра ў пераліку) сітуацыю кардынальна не змяніла. Пра тое, што насамрэч тады думалі ва ўрадзе, расказала намеснік міністра аховы здароўя Ірына Мікічак, якая парэкамендавала ўкраінцам, якія страцілі бізнес, пайсці працаваць у бальніцы, дзе цяпер адзначаецца вялікі дэфіцыт рабочых рук.

Разнастайныя варыянты абмежавальных мер моцна ўдарылі па ўкраінскай эканоміцы. Чакалася, што ў 2020 годзе ВУП вырасце на 4,5 %, замест гэтага паказчык упаў на 6 %. Яшчэ большае падзенне фіксуецца ў ключавых галінах — прамысловасці, аграрным сектары. Беспрацоўе ў пачатку мінулага года складала заўважныя 9,6 %, да канца года яно дасягнула рэкордных 15,4 %. Дэфіцыт бюджэту за першыя 10 месяцаў у чатыры разы перавысіў адпаведны паказчык за такі ж перыяд 2019-га.

У мінулым месяцы палітыкі ўсур'ёз абмяркоўвалі магчымы дэфолт. «Калі мы не атрымаем транш МВФ, то будзе катастрофа. Будзе рэальная пагроза адстаўкі ўрада і секвестру. Гэта цалкам рэальна. Калі ў верасні 2021-га мы не пагасім тры мільярды долараў пазыкі, то наступіць тэхнічны дэфолт. І адразу апакаліптычны сцэнарый», — папярэджваў намеснік кіраўніка камітэта Рады па пытаннях фінансаў Яраслаў Жалязняк.

Урачы — у роспачы

Тым не менш, нягледзячы на заўважную незадаволенасць у грамадстве ўвядзеннем абмежавальных мер і адчувальныя эканамічныя страты, украінскія ўлады вырашылі ўсё ж увесці каранцін з 8 да 24 студзеня. Адна з галоўных прычын — сітуацыя ў галіне аховы здароўя, якая падчас падвышаных нагрузак з-за пандэміі відавочна працуе на мяжы магчымасцяў. Як было заяўлена, абмежаванні ўводзяцца, «каб не дапусціць калапсу медыцынскай сістэмы». Дарэчы, гэтыя значныя праблемы не хаваюць улады. Рэформа аховы здароўя ў краіне аказалася правальнай, прызнаў прэзідэнт Украіны. У снежні ў інтэрв'ю часопісу «Фокус» Уладзімір Зяленскі заявіў: пандэмія паказала, што ў краіне няма сістэмнай медыцыны.

Украінскія ўрачы атрымліваюць мізэрныя заробкі. А краіны Еўрасаюза з-за недахопу медперсаналу, які асабліва адчувальны падчас пікавых нагрузак на сістэму ў пандэмію каранавіруса, спрашчаюць працаўладкаванне замежных медыкаў. У такой сітуацыі Украіне рэальна пагражае масавы адток спецыялістаў.

Заробкі ўкраінскім медыкам трэба тэрмінова падняць — гэта прызнае і міністр аховы здароўя краіны Максім Сцяпанаў, які заявіў, што яны знаходзяцца «на ўзроўні выплат па беспрацоўі». Калі ўрачам не падвысяць зарплату, «яны паедуць за мяжу», папярэдзіў кіраўнік Міністэрства аховы здароўя.

У бюджэтным запыце на 2021 год міністэрства заклала зарплаты для ўрачоў у памеры 23 тысяч грыўняў (каля 660 еўра), 17 тысяч грыўняў (прыкладна 490 еўра) для медсясцёр, 12 тысяч грыўняў (каля 345 еўра) — для санітарак. У цэлым Міністэрства аховы здароўя прасіла закласці ў дзяржаўны бюджэт на патрэбы медыцынскай сферы 300 мільярдаў грыўняў (больш за 8,6 мільярда еўра). Аднак у праекце бюджэту на наступны год урадам Украіны прадугледжана ўсяго толькі прыкладна палова ад гэтай сумы.

Таму ўлады абгрунтавана асцерагаюцца, што, напрыклад, спрашчэнне польскімі ўладамі працэдуры працаўладкавання ўкраінскіх медыкаў прывядзе да масавага адтоку медперсаналу за мяжу. Пра тое, што ўкраінскія медработнікі «асабліва пасля ковіду сталі магнітам для ўсіх еўрапейскіх краін», папярэдзіў і кіраўнік украінскага Міністэрства аховы здароўя. Ад'езд спецыялістаў можа выклікаць недахоп ва Украіне лекараў, медсясцёр і іншага медыцынскага персаналу. У сістэме аховы здароўя асабліва асцерагаюцца, што ўзмоцніцца дэфіцыт інфекцыяністаў і анестэзіёлагаў.

Як заўважыў прэзідэнт Сусветнай федэрацыі ўкраінскіх урачэбных таварыстваў Андрэй Базілевіч, значныя цяжкасці з працаўладкаваннем у маладых медыкаў. «Праблемы ў маладых урачоў пачынаюцца яшчэ на шляху ў інтэрнатуру. Пасля атрымання дыплома выпускнік медыцынскай ВНУ павінен знайсці галоўнага ўрача, які захоча яго ўзяць і выдзеліць яму стаўку на тры гады. А такіх ставак няма. Маладыя ўрачы — у роспачы. Таму я разумею тых маладых людзей, якія выязджаюць за мяжу», — заўважыў Андрэй Базілевіч.

«Нельга, дачушка, цацку, можна гарэлку»

Студзеньскі каранцін аказаўся не такі жорсткі, як увесну мінулага года. Але з не менш недарэчнымі абмежаваннямі, адзначае Deutsche Welle. Напрыклад, на продаж у супермаркетах лямпачак, батарэек, шкарпэтак і трусоў. Украінскі блогер Андрэй Луганскі высмеяў уведзены ў яго краіне парадак, калі харчовыя тавары купляць можна, а ўсе астатнія — пад забаронай. Адпаведнае відэа блогер выклаў на YouTube. Каб расказаць пра тое, як праходзіць лакдаўн, Луганскі прыйшоў у супермаркет, дзе паліцы з прадуктамі адкрытыя, а на прылаўках з прамтаварамі вісяць забаронныя значкі і стужкі.

У рэальных дэкарацыях блогер разыграў некалькі гіпатэтычных сцэнак з удзелам розных пакупнікоў, піша ukraіna.ru. Напрыклад, як нехта спрабуе набыць пантофлі, аловак для пісьма, дэзадарант або сродкі кантрацэпцыі, але чуе на ўсе пытанні ад прадаўца адзін і той жа адказ: «Гэта нельга, можна гарэлку». Прадставіў Луганскі і паход у такую краму з дзецьмі.

«Тата, тата, купі мне мыльныя бурбалкі». «Не, каранцін жа цяпер», — кажа тата, бярэ тры бутэлькі гарэлкі і ідзе на касу. «Тата, а купі мне такога поні ружовага!» «Не, сынок, не, дачушка, гарэлку можна, а гэта нельга!» — распавядае Луганскі. «Гэта не лакдаўн, а клаўнада», «маразм зашкальвае, і не разумееш ужо — смяяцца ці плакаць», «гарэлка і цыгарэты — найлепшыя лячэбныя сродкі ад ковіду», — ацанілі ролік падпісчыкі.

«Мабыць, самым абсурдным стала рашэнне ўрада дазволіць працаваць падчас каранціну гарналыжным курортам. У выніку на дарогах у бок Карпат выстраіліся шматкіламетровыя чэргі з аўтамабіляў. У Букавелі, які традыцыйна прымае ў сезон больш за мільён гасцей, пануе ажыятаж. А ў цэнтры ўвагі апынуўся прэзідэнт Уладзімір Зяленскі — ён пазіраваў у лыжным касцюме і без медыцынскай маскі. Тое, што адбываецца цяпер на гарналыжных курортах Украіны, цалкам дыскрэдытуе ідэю каранціну. Можна бясконца патрабаваць ад малога бізнесу, напрыклад, закрыць кавярні, а ўсім украінцам забараніць купляць ніжнюю бялізну ў супермаркетах. Але адной фатаграфіі Зяленскага з Букавеля цалкам хопіць для таго, каб разбурыць давер грамадзян да дзяржавы і яе інстытутаў», — заўважае калумніст Deutsche Welle.

У прадчуванні калапсу

Татальны каранцін ва Украіне — сумнеўная мера, перакананыя эксперты. Поўны лакдаўн ва Украіне не з'яўляецца найлепшым рашэннем у барацьбе з каранавірусам, заявіў дырэктар Еўрапейскага рэгіянальнага бюро Сусветнай арганізацыі аховы здароўя (СААЗ) Ханс Клюге. «Я думаю, што цяпер мы ўсё яшчэ ў разгары пандэміі... У сакавіку і красавіку сітуацыя была некалькі іншай. Тады мы гаварылі пра лакдаўн. Мы значна скарацілі ўплыў віруса, але, на жаль, лакдаўн нанёс шкоду многім людзям. Цяпер мы сталі нашмат больш спрактыкаваныя ў нашых ведах і выкарысталі тое, што мы называем шматузроўневым падыходам. Гэта значыць, з кожным разам мы ўжываем больш строгія падыходы, а не «ўсё ці нічога»... Так што калі ў вас поўны лакдаўн, гэта абсалютна не найлепшая сітуацыя», — заявіў Клюге ў інтэрв'ю агенцтву «РБК-Украіна».

Паводле яго слоў, поўны лакдаўн не ўлічваў патрэбы розных катэгорый людзей. Ханс Клюге адзначыў, што галоўнае — не жорсткасць абмежавальных мер, а іх безумоўнае захаванне. «Людзі губляюць прыбытак. Ім патрэбна макраэканамічная падтрымка. Далей, калі школы зачыняцца, то дзеці з інваліднасцю не змогуць скарыстацца лічбавым інструментарыем. І людзі з іншымі захворваннямі, такімі як рак, сардэчна-судзістыя захворванні, таксама маюць патрэбу ў лячэнні. Вось чаму больш мяккі, паступовы падыход лепшы», — перакананы эксперт СААЗ.

Украінскія ўлады вырашылі «прыдушыць» народ новым каранцінам і рэзкім павышэннем цэн на жыллёва-камунальныя паслугі, лічыць дырэктар Інстытута развіцця эканомікі Украіны Аляксандр Ганчароў. «Такое адчуванне, што нашы ўлады цвёрда ўзялі курс на тое, каб у краіне хутчэй наступіў калапс плацежаздольнасці не толькі грамадзян, але і ўкраінскага бізнесу. І для паскарэння гэтага працэсу падганяюць лакдаўн, які павінен яшчэ больш дабіць нацыянальную сферу паслуг і гандаль», — заўважыў эксперт у артыкуле для glavred.іnfo. Ганчароў адзначыў, што ў гэтых эканамічных сектарах занята велізарная колькасць грамадзян, і яны вымушана застануцца без працы і заробку.

Уладам ва Украіне трэба адмяніць лакдаўн і вярнуцца да работы для аднаўлення эканомікі краіны. Пра гэта гаворыцца ў заяве ўкраінскай партыі «Апазіцыйная платформа — За жыццё» (АПЗЖ),апублікаванай днямі на сайце палітсілы, паведаміла ukraіna.ru. «Замест таго, каб з першых дзён года вырашаць назапашаныя праблемы, яна (улада. — Рэд.) проста вырашыла падоўжыць сабе калядныя вакацыі, саслаўшы Украіну на чарговы лакдаўн». АПЗЖ «патрабуе ад Зе-каманды выйсці з прыдуманых вакацый, вярнуцца з гарачых краін, гарналыжных курортаў, адзін дзень адпачынку на якіх каштуе больш, чым сярэдняя пенсія ва Украіне», — гаворыцца ў заяве партыі.

Пётр ДУНЬКО