...Вечар, ціш — і за акном, і ў душы. Тэлефонны званок неспадзеўкі:
— Ура, ён знайшоўся! — хваліцца мая сястра.
— Хто знайшоўся? — не разумею я.
— Не хто, а што...
Амаль год таму ўвечары, управіўшы гаспадарку, сястра села вязаць шкарпэткі. Іх — з дамашняй воўны, з прыгожым арнаментам — любіць уся радня... Толькі вяжы.
Дык вось, скончыла яна працу над чарговай парай, узяла вялікую іголку, каб вочкі сабраць, як чуе — сабака ўсхадзіўся: брэша, аж заліваецца.
Яна зірк у акно: па вуліцы цэлая працэсія ідзе — з участковым наперадзе, у двор яе збочвае... «З чаго б гэта?» — думае сястра і ўспамінае, што надоечы ў аўтакраме бутэльку гарэлкі брала. Можа, самапальная? Трэба было б схаваць... Але куды? Добра, зяць гадоў колькі таму металічную скрыначку ёй прывёз, так званы сейф — для дакументаў, для грошай...
Яна ключыкам павярнула, пляшку ўнутр паставіла, дзверцы замкнула, а сама — да людзей.
Тыя — у хату, праверылі стан печы, дымаходаў, пажарнага апавяшчальніка, пакінулі свае заўвагі ды пайшлі.
Гаспадыня, трохі панерваваўшыся, хацела ў сейфе таблетку ўзяць, а ключа... нямашака: не помніць, куды палажыла, і ўсё тут!
Праз дзень дачушка прыехала, каб печку пабяліць. Маці хацела папрасіць, каб яна страхоўку заплаціла, каб купіла батарэйку да апавяшчальніка... Але ж грошы ў сейфе, а ключа няма.
З гора тэлефануе зяцю (мужу іншай дачкі): падкажы, маўляў, ці можна сейф «узламаць» — адчыніць без ключа?
— А Таня на чым прыехала? — пытаннем на пытанне адказвае той. — Калі на машыне, то хай зірне ў бардачок: там яшчэ адзін ключ ляжыць.
«Малайчына, абачлівы зяць!» — падумала пра чалавека цешча: амаль цэлы год яна адчыняла і зачыняла сейф ягоным ключом.
...А потым зноў наступіла восень, пахаладала — нашчадкі прыехалі да сястры, каб вокны падвойныя ўставіць, дапамагчы па гаспадарцы.
— Мама, а лішніх цёплых шкарпэтак у цябе няма? — спытала дачка. — А то на працы так холадна!
Замітусілася жанчына, кінулася да шафы. На адной з паліц адшукала новыя шкарпэткі, з якіх выпаў... ключ ад сейфа, прычым разам з іголкай. Яна таксама тады «прапала»...
— Праўду кажуць: не плач, згубіўшы, — па тэлефоне павучала мяне сястра. — Глядзіш, усё і знойдзецца. Хоць праз год.
Лілія Скіндзер, г. Івацэвічы.
Цікавыя цяпер дзеці: асобным яшчэ цяжка размаўляць, а вось гаджэтам карыстацца — ды што раз плюнуць.
Не буду разважаць, добра тое ці не... Галоўнае, каб у меру і на карысць.
Якраз пра яе і размова.
Неяк у майго саслужыўца дзень нараджэння быў. Я ведаў яго занятасць, а таму не стаў турбаваць візітам ці тэлефонным званком: прыдумаў верш-віншаванне з пажаданнем здароўя, кар'ернага росту і на пагоны — вялікіх зорак, ды стаў набіраць СМС-ку. Часу на гэта мне патрабавалася шмат, бо ў дадатак да ўсяго побач круцілася мая трохгадовая дачушка і раз-пораз адцягвала ўвагу.
Але ж вось нарэшце я набраў віншаванне, засталося хіба перачытаць яго ды націснуць кнопку «адправіць»... Зрабіць гэта я не паспеў — дзіця папрасіла есці.
Прыйшлося адхінуцца — і толькі на хвіліну, здаецца, але ж гэтага было дастаткова, каб дачка, ухапіўшы мабільнік, адправіла віншаванне... дваццаці адрасатам.
Што за тым пачалося?
Праз пару мінут, як і трэба было чакаць, патэлефанаваў першы «імяніннік». Ён падзякаваў за віншаванне і ўдакладніў, што да яго дня нараджэння яшчэ чатыры месяцы... Затым быў званок ад другога, трэцяга, ад жанчын, якія пыталіся, прычым тут пагоны і вялікія зоркі?..
Карацей, тэлефон не сціхаў мо гадзіны са дзве, пакуль не адзваніўся кожны з павіншаваных.
З усімі я паразмаўляў, з усімі пажартаваў і адчуў (прычым узаемна!), як жа не хапае нам простых чалавечых зносін і душэўных размоў!
...З той пары ўсіх сваіх родных і знаёмых віншую толькі асабіста. А калі і шлю СМС-кі, то хіба наўздагон — у якасці дадатку. Дзіця навучыла.
Генадзь Мішчук, в. Вотчына, Маларыцкі раён
Р. S. У майго найстарэйшага сябра, настаўніка і паэта Мікалая Пацеюка (якому, дарэчы, 24 снежня спаўняецца 80, з чым і віншую...) ёсць прыгожыя радкі:
Святочны дзень сакавіка
Прабіўся першаю пралескай,
І пацягнулася рука,
Каб скінуць маме... СМС-ку,
Хоць трэ было б узяць білет,
Каб у святле аконнай рамы
Убачыць родны сілуэт
І прытуліць да сэрца маму...
У лясах нашай Бярэзіншчыны некалі вадзіліся ў асноўным дзікі ды ваўкі. Прычым апошнія былі настолькі смелыя, што зімой прыходзілі на падворкі і «рэзалі» там усё, што траплялася. Найбольш даставалася сабакам. Калі ў хаце быў мужчына, гаспадар, ён яшчэ мог заступіцца за свайго гадаванца — неяк адбіць. Калі ж не, — жыццё Тузіка ці Барсіка трагічна абрывалася.
А вось летам людзі жылі спакайней: у грыбы ды ягады хадзілі смела — нават жанчыны...
Але ж гэта — раней, іншая справа зараз, калі, апроч ваўкоў ды дзікоў, у лясах сталі гаспадарыць ласі, казулі, там жа можна сустрэць рысь ці нават мядзведзя.
...Мая знаёмая з вёскі Гарэнічы расказвала, як аднойчы на машыне ехала па лясной дарозе і ўбачыла наперадзе нешта вялізнае. Думала, карова, але чаму ў такую рань?.. Пад'ехала бліжэй — лось! І не з месца!
Яна па тармазах — спынілася за колькі метраў. А далей, што называецца, нямая сцэна: жанчына глядзіць на жывёліну, а яна — на яе, ды з такой пагардай: маўляў, што за кузурка тут?.. «Зараз, думаю, бампер рогам падчэпіць, і ўсё, кранты — і мне, і маёй машыне», — расказвала жанчына.
Аднак прыгажун не захацеў, паленаваўся, відаць, схіляць галаву — адвярнуўся да машыны задам...
«Ну, думаю, гэта яшчэ «лепш», — прыгадвала кабета. — Зараз капытамі як дасць, — аж дадому закіне... З кучай металалому».
Лось і сапраўды падбрыкнуў: капытамі ледзь фары не пабіў... А потым трушком пакіраваў у лес.
Ледзь ачомаўшыся ад страху, паехала далей і жанчына.
Па дарозе думала яшчэ, што чалавек — гэта і сапраўды гучыць, прычым горда: сам за рулём, у сваёй машыне, з музыкай ды мабільнікам ён, як быццам, гаспадар дарог.
Аж пакуль не сустрэне іншага...
Ніна Бурко, г. Беразіно.
Безліч анекдотаў пра людзей з Поўначы. І яны, гэтыя людзі, там заўсёды нейкія цёмныя, забітыя, бедныя... Іншыя — хіба зрэдку. Накшталт...
Машына ў сумётах засела. Кіроўца з ёй і так і гэтак, а выехаць — аніяк, хоць ты плач!..
Як паратунак — чукча на сабаках. «Я ведаю, — кажа, — што табе трэба. Выпіць нальеш, — скажу». Кіроўца, вядома ж, ад слова... «Трактар трэба», — выпіўшы, падказаў яму чукча і паехаў сабе далей. Можа, і па цягач...
Падобную ў нечым гісторыю я выпадкова пачуў у цягніку.
Гадоў з 30 таму ў адзін з мінскіх інстытутаў паступіла дзяўчына з Поўначы, стала вучыцца і сябраваць са сваім аднакурснікам, тутэйшым хлопцам. У выніку гэтага сяброўства яна, як часта бывае, зацяжарала, а сябар, замест таго, каб узаконіць адносіны, даўся «ў прочкі»: маўляў, чаму гэта я ды павінен жаніцца з нейкай там...
Тая, ну, вядома ж, у слёзы, у адчай. Дзяўчаты, з якімі жыла ў інтэрнаце, — у роспыты. Прыйшлося ўсё расказаць, а потым, па іх парадзе, пайсці ў камітэт камсамола.
І жаніха туды ж паклікалі. Сказалі: «Хлопча, ты дрэнна робіш. Альбо жаніся давай, альбо развітвайся — і з камсамолам, і з інстытутам»...
Хоць-нехаць ён выбраў першае.
І вось вяселле: тут і па нашых тутэйшых звычаях — дзяльба каравая. Першымі падыходзяць бацькі маладой, віншуюць дачушку, зяця, кладуць на паднос ашчадную кніжку.
— Так... І колькі ж яны падарылі? — гучна, бо на публіку, пытае тамада і разгортвае старонкі. — О-ого!? Тут напісана (аж закашляўся) дзве... тысячы рублёў?!
Госці з боку жаніха (іх, вядома ж, большасць) адразу ў рогат: маўляў, жартуй, брат, ды меру ведай! (Самі збіраліся рублёў па 25 дарыць... Найбліжэйшыя з радні — 50, ад сілы).
Тым часам на каравай запрашаецца дзядзька маладой.
І зноў, што называецца, смех у зале, бо ён таксама з ашчаднай кніжкай. І на ёй — тысяча рублёў.
— Так-так, я не жартую, — папярэдзіў тамада. — Хто не верыць, — можа падысці паглядзець.
Перасмешнікі акруглілі вочы і сціхлі: правяраць ніхто не пайшоў.
...Не ведаю, як у тых маладых склалася жыццё. Мае спадарожнікі самі аб гэтым не казалі, а распытваць няёмка было. Але ж я тады яшчэ раз зрабіў выснову, што нельга з пагардай ставіцца да іншых народаў, да іншых людзей. Яны, то-бок мы, усе розныя: у кожным чалавеку «намешана» ўсяго — і добрага, і дрэннага. Што ўжо казаць пра народы...
Той, хто не хоча гэтага заўважаць, хто спрабуе ўзвышацца, часта аказваецца прыніжаным. Як у прымаўцы: зух супраць мух, а супраць зуха і сам муха.
Мікалай Старых, г. Гомель.
Рубрыку вядзе Валянціна Доўнар
Сумесныя праекты ядзерных тэхналогій.
