Жартуй, пакуль... не выгналі са сцэны!

Сцэ­на... на ёй ста­іць адзін ча­ла­век з мік­ра­фо­нам, які спра­буе жар­та­ваць, і штось­ці, ма­быць, у яго атрым­лі­ва­ец­ца. Хтось­ці смя­ец­ца. Праў­да, нех­та з гле­да­чоў кры­чыць: «Сы­ходзь са сцэ­ны, ня­ўдач­нік». А ён толь­кі больш хва­лю­ец­ца, спра­буе год­на ад­ка­заць на­хаб­ні­ку і пра­цяг­вае. Вось і апош­ні жарт, апла­дыс­мен­ты... Да гле­да­чоў га­то­вы вый­сці на­ступ­ны вы­сту­поў­ца. Што гэ­та? Зна­ём­це­ся: стэн­дап.

Гэ­та зу­сім не КВЗ!

Яшчэ год та­му амаль ні­хто і ўя­віць са­бе не мог, што гэ­ты кі­рун­ках у гу­ма­ры ста­не та­кім па­пу­ляр­ным і амаль ва ўсіх аб­лас­ных цэнт­рах з'я­вяц­ца свае стэн­дап-пля­цоў­кі — мес­цы, дзе лю­бы ча­ла­век мо­жа вый­сці і па­дзя­ліц­ца з гле­да­чом сва­і­мі дум­ка­мі і мер­ка­ван­ня­мі. Але га­лоў­нае ў стэн­да­пе — гэ­та смех гле­да­ча, та­му мер­ка­ван­ні па­він­ны змя­шчаць жар­ты.

З жар­там лю­быя праб­ле­мы ўспры­ма­юц­ца інакш. Мяр­куй­це са­мі: пра ад­но і тое ж вам мо­жа рас­ка­заць які-не­будзь за­нуд­ны чы­ноў­нік, яко­га амаль ні­хто ўваж­лі­ва слу­хаць не бу­дзе, і юнак. Апош­ні, ма­быць, і не так доб­ра ва­ло­дае ін­фар­ма­цы­яй, але па­спра­буе зра­біць, каб вы не толь­кі не за­сну­лі, па­куль ідзе яго вы­ступ­лен­не, але і смя­я­лі­ся з жар­таў, якія ён пры­ду­маў на абра­ную тэ­му. Ма­быць, па­раў­на­нне і не са­мае ўда­лае — чы­ноў­ні­кі ў клу­бах не вы­сту­па­юць жа, — але ўсё ж та­кі...

«Мая дзяў­чы­на ка­жа, што я ў аку­ля­рах не­пры­го­жы. І мне бы­ло б усё роў­на, але, ка­лі я ў аку­ля­рах, яна так­са­ма не пры­га­жу­ня»... (Ар­цём Га­ус)

«Пі­рог» са... сме­хам

«Чыз­кей­кі» — та­кую не­звы­чай­ную наз­ву ме­лі пер­шыя стэн­дап-кан­цэр­ты ў Бе­ла­ру­сі. Пра­во­дзі­лі­ся яны ў ак­та­вай за­ле Бе­ла­рус­ка­га дзяр­жаў­на­га эка­на­міч­на­га ўні­вер­сі­тэ­та ў Мін­ску. Як і ра­ней, «чыз­кей­кі» сён­ня ар­га­ні­зуе Вя­ча­слаў Ка­мі­са­ран­ка — вя­до­мы ў свой час рэ­зі­дэнт тэ­ле­пра­гра­мы «За­бой­ная лі­га» на ра­сій­скім ТНТ. Ці­ка­ва, што ў пер­шым кан­цэр­це ўдзель­ні­ча­лі толь­кі... два ча­ла­ве­кі, якія прэ­зен­та­ва­лі стэн­дап, — сам Вя­ча­слаў і яго ся­бар Аляк­сандр Са­ба­леў­скі. Абод­ва па­ча­лі зай­мац­ца гу­ма­рам у КВЗ і ме­лі пос­пех на яго пля­цоў­ках.

«Стэн­дап за­ці­ка­віў мя­не ад­сут­нас­цю ра­мак у па­раў­на­нні з лю­бой ін­шай фор­май гу­ма­ру. Ты мо­жаш ра­біць у ім лі­та­раль­на ўсё. Акра­мя та­го, тут у ця­бе ёсць маг­чы­масць не толь­кі жар­та­ваць, але і вы­каз­вац­ца, дзя­ліц­ца сва­ім мер­ка­ван­нем, га­ва­рыць аб праб­ле­мах. А яшчэ стэн­дап вель­мі па­да­ба­ец­ца сва­ёй мі­ні­ма­ліс­тыч­нас­цю. На сцэ­не толь­кі мік­ра­фон і ты», — па­дзя­ліў­ся сва­і­мі дум­ка­мі Вя­ча­слаў Ка­мі­са­ран­ка.

Са­праў­ды, у ад­роз­нен­не ад та­го ж КВЗ ці тэ­ат­раль­ных гу­ма­рыс­тыч­ных спек­так­ляў, у стэн­да­пе не­па­трэб­ны рэ­кві­зіт ці сцэ­ніч­нае адзен­не. А яшчэ ў стэн­да­пе ты ні пе­рад кім не ад­каз­ны. Толь­кі пе­рад са­бой. Ні­хто не ска­жа та­бе, што ты пад­вёў ка­лек­тыў. Та­му што твой ка­лек­тыў — гэ­та ты сам.

Сён­ня «чыз­кей­кі» пра­вод­зяц­ца не так час­та — не­каль­кі ра­зоў на год. І гэ­та не цяж­ка рас­тлу­ма­чыць: усе, хто па­чы­наў ства­раць стэн­дап у Бе­ла­ру­сі не­каль­кі га­доў та­му, сён­ня пра­цу­юць на ра­сій­скім ці ўкра­ін­скім тэ­ле­ба­чан­ні. Гэ­та Змі­цер На­рыш­кін, Вя­ча­слаў Ка­мі­са­ран­ка, Аляк­сандр Са­ба­леў­скі, Іван Усо­віч і ін­шыя.

«Я не ба­ю­ся па­ды­сці да дзяў­чы­ны. Не ба­чу ў гэ­тым ні­чо­га цяж­ка­га. Па­ды­шоў да дзяў­чы­ны і ўсё. Гэ­та ж не за­га­ва­рыць, пра­віль­на?» (Рас­ці­слаў Шла­пак)

Дзве хві­лі­ны
для шчас­ця

Але па-са­праўд­на­му стэн­дап як жанр па­чаў рас­паў­сюдж­вац­ца толь­кі во­сен­ню мі­ну­ла­га го­да, ка­лі ад­чы­ніў свае дзве­ры «Воль­ны мік­ра­фон» у Мін­ску. У ад­роз­нен­не ад «чыз­кей­каў», дзе ўдзель­ні­ча­лі, так бы мо­віць, толь­кі пра­фе­сі­я­на­лы, пры­маць удзел у «Воль­ным мік­ра­фо­не» мо­жа лю­бы ах­вот­ны. Стэн­дап хут­ка рас­паў­сюдж­ва­ец­ца па ўсёй кра­і­не. За не­каль­кі ме­ся­цаў свае стэн­дап-пля­цоў­кі з'я­ві­лі­ся ў Ві­цеб­ску, Го­ме­лі, Коб­ры­не. А ў Брэс­це на­ват іс­нуе «Стэн­дап-лі­га». Гэ­та та­кое свое­асаб­лі­вае стэн­дап-шоу, дзе ко­мі­кі спа­бор­ні­ча­юць па­між са­бой.

У не­ка­то­рых стэн­дап-пля­цо­вак ёсць свае пра­ві­лы. На­прык­лад, ка­лі больш за дзве хві­лі­ны ні­хто не смя­ец­ца з жар­таў, гу­ма­рыс­та вы­га­ня­юць пад спе­цы­яль­ную му­зы­ку. Але гэ­та ні­як не зня­сла­віць ар­тыс­та, бо ўсе ра­зу­ме­юць, як гэ­та цяж­ка — якас­на жар­та­ваць.

У раз­віц­ці бе­ла­рус­ка­га стэн­да­па ёсць і свае праб­ле­мы.

«Да та­го ча­су, па­куль на ай­чын­нам тэ­ле­ба­чан­ні не з'я­віц­ца сваё стэн­дап-шоу, нель­га ка­заць пра якія-не­будзь перс­пек­ты­вы стэн­дап-ру­ху ў Бе­ла­ру­сі. Бо без ме­дый­нас­ці стэн­дап-рух бу­дзе іс­на­ваць вы­ключ­на на ўзроў­ні са­ма­дзей­нас­ці. Ка­лі моц­ны стэн­дап-ко­мік не атрым­лі­вае за сваю пра­цу гро­шы, на якія мож­на бы­ло б жыць, то ён па­е­дзе ту­ды, дзе для та­го, каб зай­мац­ца лю­бі­май спра­вай, не трэ­ба су­мя­шчаць свой за­ня­так з ра­бо­тай у ін­шых сфе­рах. Та­му ка­лі ні­чо­га не зме­ніц­ца, то стэн­дап-рух у на­шай кра­і­не бу­дзе вы­кон­ваць функ­цыю «куз­ні кад­раў» для ра­сій­скіх і ўкра­ін­скіх тэ­ле­ка­на­лаў», — акрэс­ліў перс­пек­ты­вы і праб­ле­мы стэн­да­па ар­га­ні­за­тар пер­шых воль­ных мік­ра­фо­наў у Мін­ску Яў­ген Сві­ры­до­віч.

«Мая на­стаў­ні­ца заў­сё­ды бі­ла­ся з ас­тат­ні­мі на­стаў­ні­ка­мі. Яна лі­чы­ла, што зва­нок толь­кі для яе». (Мак­сім Ма­і­се­еў)

Што ты ро­біш,
хлоп­ча?..

Стэн­дап — гэ­та фор­ма гу­ма­ру, у якой ёсць свае жан­ры і кі­рун­кі. На­прык­лад, так зва­ны «Оnе Lіnе» — жарт у адзін ра­док. Ка­рот­кая фор­ма.

Боль­шасць з лю­дзей рас­каз­вае гіс­то­рыі са свай­го жыц­ця, каб прэ­зен­та­ваць ся­бе гле­да­чу. Рэ­лі­гія, на­цы­я­наль­насць, стэ­рэа­ты­пы, жыц­цё­выя праб­ле­мы — гэ­та ўсё толь­кі тэ­мы. Праз іх мы зна­ё­мім­ся з вы­сту­поў­ца­мі. Да­вед­ва­ем­ся пра іх праб­ле­мы і ін­та­рэ­сы.

Ні­чо­га дзіў­на­га, што лепш за ўсё стэн­дап раз­ві­ва­ец­ца ме­на­ві­та ў Мін­ску. Тут ужо рас­па­ча­лі сваю дзей­насць не­каль­кі стэн­дап-пра­ек­таў: ад­кры­ты мік­ра­фон «Ореn Mіnsk» (пля­цоў­ка, на якой мо­жа вы­сту­піць лю­бы ах­вот­ны; ад­кры­ты мік­ра­фон пра­хо­дзіць два ра­зы на ме­сяц у клу­бе Jасk Сlub); «Nеwmаn Stаnd-uр Shоw» (спра­ва­здач­ны кан­цэрт, на якім гле­да­чам па­каз­ва­юць леп­шыя стэн­дап-вы­ступ­лен­ні за мі­ну­лы ме­сяц; пра­хо­дзіць раз у ме­сяц у ба­ры Nеwmаn); КА­ІН (стэн­дап-шоу, якое ад­бы­ва­ец­ца ў клу­бе «Ка­ёт» раз у не­каль­кі ме­ся­цаў).

Але са­мы ці­ка­вы, на маю дум­ку, пра­ект — «Стэн­дап-Ка­вяр­ня». Гэ­та стэн­дап-шоу на бе­ла­рус­кай мо­ве. Пра­хо­дзіць раз у паў­та­ра ме­ся­ца ў клу­бе Jасk Сlub. Ар­га­ні­за­ва­лі яго Яў­ген Сві­ры­до­віч ра­зам з «Арт Ся­дзі­бай». Трэ­ба ска­заць, што ах­вот­ных па­чуць жар­ты на род­най мо­ве прый­шло больш, чым гле­да­чоў на рус­ка­моў­ных ім­прэ­зах.

«Я не ра­зу­мею дзяў­чат, якія, ка­лі пу­жа­юц­ца, за­кры­ва­юць во­чы ру­ка­мі. Для гэ­та­га ёсць вей­кі!» (Іван Усо­віч)