Пакуль адны шукаюць апраўданні і абяцаюць з панядзелка абавязкова пачаць новае жыццё, іншыя бяруць сваё жыццё ў свае рукі і дзейнічаюць. Нават калі іх заняткі незразумелыя і непапулярныя. Кіданне булавы — дысцыпліна паралімпійскай лёгкай атлетыкі, нягледзячы на традыцыі айчыннага паралімпійскага спорту, у нашай краіне ніколі не была прадстаўлена. Пакуль у лёгкаатлетычным манежы не з’явіўся Уладзіслаў Грыб, першы ў Беларусі лёгкаалет-паралімпіец, які спецыялізуецца на кіданні булавы. Як гэта — ісці не пратоптанай сцежкай — Уладзіслаў і яго трэнер Дзяніс Васілевіч расказалі «Звяздзе». Спойлер: галоўнае на гэтым шляху — надзейныя сябры.
«Спортам я цікавіўся з дзяцінства, мне гэта вельмі падабалася. Пастаянна нешта шукаў, знаёміўся з рознымі відамі», — успамінае Уладзіслаў. Наўрад ці ён тады мог уявіць, што знойдзе сябе ў паралімпійскім спорце. Але лёс распарадзіўся інакш. Сур’ёзная траўма, некалькі гадоў на лячэнне, фізічную рэабілітацыю і маральнае аднаўленне — і абсалютна новае жыццё.
«У спартыўнай зале я пазнаёміўся з вядомым паралімпійцам Аляксандрам Трыпуцем, які, на жаль, ужо пайшоў з жыцця. Ён мне расказаў пра паралімпійскі спорт, параіў звярнуць увагу на лёгкую атлетыку. Саша дапамог з інвентаром, пастаянна падтрымліваў. Кіданнем я асабліва ніколі не цікавіўся. Таму спачатку было цяжкавата зразумець і засвоіць тэхніку гэтага віду. Але ўцягнуўся», — расказвае Уладзіслаў.
Знайшоўся і трэнер, які павёў хлопца па спартыўнай сцежцы. Але абставіны склаліся такім чынам, што трэнеру прыйшлося скончыць сваю працу. І на дапамогу Уладзіславу ізноў прыйшоў сябар — Дзяніс Васілевіч, якога тады ён папрасіў папрацаваць месяц, а сёння называе найлепшым трэнерам. «Мы пазнаёміліся ў 2014 годзе, праз два гады пасля таго, як Улад атрымаў траўму. Я быў інструктарам па актыўнай рэабілітацыі ў Асацыяцыі інвалідаў-калясачнікаў. Калі ён разышоўся са сваім першым трэнерам і папрасіў у мяне дапамогі, адмовіць я не мог. Кіданне булавы — дысцыпліна для спартсменаў з пераломамі пазваночніка. З такімі спартсменамі не заўсёды проста працаваць, трэба разумець спецыфіку траўмы і магчымасці спартсмена. Я з 2012 года займаўся рэабілітацыяй людзей з такімі траўмамі, таму мне гэта тэма зразумелая і блізкая. Да таго ж, мне было цікава папрацаваць з незнаёмым відам спорту», — успамінае Дзяніс.
У кіданні булавы Уладзіслаў — першапраходзец. Гэтым спортам ён займаецца з 2020 года і за тры гады паспеў ужо назапасіць добры досвед, але яго пакуль недастаткова. «З трэнерам вучымся самі. На зборах, на спаборніцтвах заўсёды глядзім, хто як працуе, і нешта для сябе пераймаем. Цяпер не можам падабраць мне патрэбнае крэсла, пастаянна яго мадэрнізуем (для кіданняў паралімпійцам з парушэннямі апорна-рухальнага апарату патрэбна спецыяльае крэсла — Заўв. аўт.). Кожны спартсмен можа зрабіць булаву зручнай для сябе. Пакуль мы булаву пад сябе не падабралі. Таму нешта падглядваем, нешта мяняем. Адпаведна, стабільнасці пакуль няма і да новаўвядзенняў даводзіцца кожны раз прывыкаць. Летась тэхніку кідання змянілі, сёлета яе шліфуем», — расказвае Уладзіслаў.
Тэхнічныя пытанні — гэта, безумоўна, вельмі важна. Але для развіцця спартыўнага майстэрства неабходна канкурэнцыя. А ў Беларусі, акрамя Уладзіслава, кіданнем булавы займаецца ўсяго адзін чалавек. Да міжнароднага бана праблем з гэтым не было — у календары хапала выязных стартаў. А паўтара года, калі не было магчымасці выступаць на міжнародных турнірах, ратавалі беларуска-расійскія старты. Там у нашага спартсмена ёсць і моцны сапернік, і добры сябар — паралімпійскі чэмпіён 2020 года Муса Таймазаў. «Нам пашанцавала крыху больш, чым расійскім калегам. Ва Улада галоўны сапернік — паралімпійскі чэмпіён, які паказвае выдатныя вынікі і тым самым не дазваляе нам расслабляцца і спыняцца. Нам сапраўды пашанцавала, што мы можам спаборнічаць з такім моцным сапернікам. Магчыма, калі б лідар быў далёка, і нам было б цяжэй. З Мусой і яго трэнерам мы не проста спаборнічаем, а сябруем. Многімі рэчамі яны з намі дзеляцца. Зразумела, што ўсе свае сакрэты не раскрываюць, але іх парады нам вельмі дапамагаюць. У Расіі кіданнем булавы займаецца больш людзей, чым у нас, таму канкурыраваць нам ёсць з кім», — адзначае Дзяніс Васілевіч.
Уладзіслаў прызнаецца, што сяброўства з чэмпіёнам дае яму магчымасць пастаянна ўдасканальвацца: «Я многаму вучуся ў Мусы. Ён чэмпіён, найлепшы ў нашым відзе. Навошта мне глядзець на другое і трэцяе месца? Мне трэба быць першым. А значыць, і вучыцца трэба ў найлепшых».
Спортам Уладзіслаў Грыб пачаў займацца ў 2020 годзе, а ў 2021-м ужо выступаў на Паралімпійскіх гульнях у Токіа. У японскую сталіцу з’ездзіў не турыстам — заняў шостае месца. Для атлета, які ўсяго год трэніруецца, — вынік больш чым выдатны. Праўда, сам спартсмен так не лічыць. «Я ехаў на Паралімпіяду і зусім не ўсведамляў, што гэта галоўны старт. Мне здавалася, што я еду на звычайны старт, ніякай павышанай адказнасці не адчуваў. Разуменне, што такое Паралімпійскія гульні, прыйшло месяцы праз два. І я стаў перажываць, што згубліў свой шанц. Так, шостае месца — гэта, можа, і нядрэнна. Але я магу лепш. І тады мог лепш выступіць. Магчыма, няправільна настроіўся на старт. У Токіа не было гледачоў на трыбунах і не было адчування важнасці гэтага старту. Спадзяюся, у Парыжы будзе інакш. Я ў прынцыпе ніколі не выступаў пры поўных трыбунах, хацелася б адчуць, што гэта такое».
Урокі, вынесеныя з Паралімпійскіх гульняў, прымяніць на іншых спаборніцтвах Уладзіслаў не паспеў. Як вядома, з лютага 2022 года беларускія спартсмены не маглі выступаць на міжнародных стартах. «Можа, прагучыць дзіўна, але мне гэтае адхіленне пайшло ў плюс. У мяне з’явіўся час набрацца досведу, стаць мацнейшым. Магчыма, калі б я займаўся спортам больш і актыўна выступаў на міжнародных стартах, было б цяжэй перажыць гэты перыяд, магчыма, я б менш адказна ставіўся да трэніровак. Але са мной такога не здарылася, увесь час мы з трэнерам працавалі, вучыліся. Тэмп работы ніхто не зніжаў. Разумелі, што рана ці позна нас дапусцяць, таму трэніраваліся так упарта, каб вярнуцца мацнейшымі. Мы заўсёды рыхтуемся перамагаць і паказваць дастойны вынік. Таму да вяртання на міжнародную арэну мы гатовыя», — адзначае спартсмен.
Такі падыход да трэніровак аказаўся вельмі дарэчы. У кастрычніку Міжнародны паралімпійскі камітэт дапусціў беларускіх спартсменаў да ўдзелу ў міжнародных стартах, а самае галоўнае — да Паралімпійскіх гульняў 2024 года ў Парыжы. «Увесь гэты час мы вельмі сумавалі па міжнародных стартах. Хочацца спаборнічаць не толькі з расійскімі спартсменамі, але і з атлетамі з іншых краін. Вельмі хочацца паглядзець на сваіх сапернікаў, як яны змяніліся, і, канешне, праверыць свае сілы», — дзеліцца Уладзіслаў.
Цяпер у спартсмена пачынаецца серыя міжнародных стартаў, да якой ён актыўна рыхтуецца. У лютым — старт у Аб’яднаных Арабскіх Эміратах, затым — турнір у Марока. Пасля — чэмпіянат свету ў Японіі. І момант ісціны — Паралімпійскія гульні ў Парыжы. «Я думаю, нашым сапернікам варта пачынаць хвалявацца. Мы ні на імгненне не пакідалі надзеі, што паляцім у Парыж. Таму ні адзін з маіх спартсменаў не спыніў трэніравацца. Дзякую ім за вытрымку, за тое, што ў гэты складаны час не згубілі матывацыі. Улад у мінулым годзе паказаў другое месца на чэмпіянаце свету, у гэтым годзе — першае. Цяпер у сусветным рэйтынгу ён на трэцім месцы. У яго вялікі патэнцыял. Калі б мы апусцілі рукі, усё б страцілі. Але мы ўпарта трэніраваліся. Шмат працавалі і сёння гатовы да бою. Шчыра хочацца, каб спорт быў спортам і атлеты заваёўвалі медалі ў сумленнай барацьбе. Думаю, нашы спартсмены ў наступным сезоне пакажуць свае здольнасці. Спадзяюся, мы вернемся ў вялікі спорт эфектна. Што да вынікаў, дай бог, каб было здароўе. На чэмпіянат свету ў Японіі мы дакладна едзем па ліцэнзію на Паралімпійскія гульні і па медалі. Што да Паралімпійскіх гульняў, то на галоўным старце нікога нельга недаацэньваць. Мы хочам і будзем біцца за месца на пастаменце, але жыццё пакажа», — адзначае Дзяніс Васілевіч.
Трэнер упэўнены, што фізічныя здольнасці спартсмена і правільна выбудаваная работа абавязкова прывядуць да медалёў. Але найперш — менавіта праца, штодзённая, напружаная. Таму што паралімпійскі спорт — гэта не фізкультура і не хобі, як многія лічаць. Гэта паўнавартасны спорт, з вялікай канкурэнцыяй, прафесійным падыходам і фізічнай і маральнай падрыхтоўкай.
«Некаторыя кажуць: „А што там сядзець і кідаць?“. Але калі прапаноўваю пасядзець і пакідаць, ахвотных не знаходзіцца. Нядаўна былі на зборы ў Дагестане. Раніцай, адразу пасля сняданку, трэніроўка, некалькі гадзін адпачынку, і зноў на трэніроўку. І так шэсць дзён на тыдзень. Здаецца, у нядзелю, адзіны выхадны, хочацца і кудысьці з’ездзіць, нешта паглядзець, але сіл на гэта абсалютна не застаецца. Таму быць спартсменам зусім не проста», — дзеліцца Уладзіслаў. І дадае: «Але я планую выступаць гадоў да 50».
Валерыя СЦЯЦКО
Фота Лізавета ГОЛАД
Фіналістка праекта «Акадэмія талентаў» на АНТ — пра творчасць і жыццё.
На гэтым тыдні Цяльцы будуць проста незаменныя ўсюды, дзе іх ведаюць.
Аляксандр Курэц – самы малады народны выбраннік у сваім сельсавеце і адзіны дэпутат сярод сваіх калег па службе.
