На нашым геаграфічным факультэце ў пачатку 1970-х вельмі шмат было практычных заняткаў. На першым курсе мы з тэадалітам і бусоллю бегалі па Прыдняпроўскай даліне, вымяралі адлегласці, вышыні, вуглы і напрамкі — рабілі матэматычныя разлікі, складалі тапаграфічныя карты. Пасля трэцяга курса ў нас была досыць працяглая комплексная практыка: экскурсія па прыродных зонах — ад Беларусі да Прыпаляр'я і на поўдзень да ўзбярэжжа Чорнага мора...
Запамінальнай аказалася і практыка пасля другога курса, калі на грузатаксі мы пакіравалі ў Быхаў, з яго — у Рагачоў, у Жлобін і Рэчыцу... Харчаваліся тады самастойна: тым, што захапілі з дому, тым, што куплялі ў дарозе. Куратар Ніна Пятроўна падзяліла групу на брыгады па чатыры-пяць чалавек, і яны штодня, па чарзе, гатавалі ежу.
У нашай брыгадзе аказаліся тры дзяўчыны-гараджанкі і двое хлопцаў-вяскоўцаў.
...У дзень дзяжурства ўсе прачнуліся рана (гадзіны ў чатыры), сталі думаць, чым жа парадуем, пакормім сяброў. Вырашылі, што на першае зварым булён (суп з бульбы па-вясковаму), на другое — манную кашу. Круп для яе аказалася вельмі шмат, малака — ні грама.
Наш Мікола тут жа схапіў вядро і пабег па яго ў вёску.
Дзяўчаты селі абіраць бульбу. Я распаліў вогнішча, на жалезную перакладзіну павесіў вядро з вадой, стаў чакаць, калі загатуецца, каб у кіпень закінуць пакрышаную бульбу.
Яна ўжо варылася, калі з вёскі прымчаў Мікола — прынёс паўвядра малака, падахвоціўся (блізка!) збегаць на Дняпро — злавіць і дабавіць да бульбы рыбы: з ёй жа атрымаецца смачней?!
Запярэчыць яму ніхто не паспеў — Коля з вудаю збег.
Люда падсмажыла сала з цыбуляй — заправіла суп, Галя яго пасаліла, і дзяўчаты пайшлі адпачыць. Я падалей ад агню адсунуў вядро з гатовай стравай і рушыў да Міколы паглядзець на ўлоў.
Удвух і з пустымі рукамі мы вярнуліся да вогнішча. Коля пакаштаваў суп, прызнаў, што трэба дабавіць солі. Лыжкі пад рукой не аказалася, — сыпнуў жменяй.
Праз нейкі час падышлі дзяўчаты. Яны таксама паспыталі гатовае варыва і скрывіліся: «Фу-у... Адкуль столькі солі?! Гэта ж нельга есці!»
Мы задумаліся: што рабіць? «А давайце сальём трохі вадкасці...» — прапанаваў спрытняк Мікола.
Запярэчыць яму мы зноў не паспелі: ён ужо выліў ледзь не ўвесь булён, дабавіў у вядро халоднай вады і павесіў яго над вогнішчам. (Забягаючы наперад, скажу, што да прыходу групы наша страва закіпець не паспела. Ды і на смак была... «Б-р-р...»)
...Тым часам дзяўчаты ўзяліся за кашу.
Малако, што прынёс Мікола, закіпела хутка. У яго Надзя ўсыпала тры пачкі (па кілаграму) круп, і мы разам сталі глядзець, як прыгожа гарыць агонь, як з манкі ўтвараецца «футбольны мяч», як файна круціцца, падымаецца ўгору...
Потым здагадаліся: варыва трэба размешваць. Хуценька знайшлі палку, прывязалі лыжку, «разбілі мяч» на асобныя камякі, якія гэтак жа хутка сталі падымацца ўверх і — разам з малаком — «выцякаць» з вядра.
«Лішнюю» манку прыйшлося дастаць і выкінуць — «рост» кашы спыніўся. Паспыталі на смак... «Паскудства, брат, і не пытайся!»
Каб хоць трохі паправіць страву, падсыпалі цукру, сталі варыць далей (агонь па-ранейшаму высокі) і ўвесь час памешваць, дастаючы са дна нешта... чорнае: каша моцна прыгарэла. Прыйшлося зняць гэтае вядро з перакладзіны (адставіць у бок), над вогнішчам павесіць новае: дзяўчаты вырашылі зварыць кампот. Для гэтага ў кіпень укінулі варэнне: слівовае, вішнёвае, клубнічнае — якое было... Загатавалі, пакаштавалі — смаката! Калі б гэткія суп ды каша... «А давайце мы ім хоць рэкламу зробім», — прапанаваў Мікола і хутка знайшоў палову класнай дошкі (начавалі ў школе), напісаў слупок:
«МЕНЮ:
суп «Рататуй»,
«каша-малаша» з цукрам,
кампот «Мара».
Усім — смачна есці!»
...Калі аднакурснікі сталі падцягвацца да «кухні», сонца было ўжо высока. Усе пачыталі, ацанілі меню — пацягнуліся на «раздачу», дзе нашы дзяўчаты спрытна налівалі ў міскі суп (а потым група і гэтак жа хутка (на сорам кашаварам) вылівала яго на траву).
Амаль той жа лёс быў і ў кашы-малашы: густая, сухая, посная і падгарэлая, яна ледзь не ўся засталася на пачастунак птушкам. «Вы кампот пакаштуйце!» — угаворвалі мы сяброў і хоць тут ужо не чырванелі.
...Але ж на той дзень прыгоды былі не ўсе: мы загрузіліся ў машыну, паехалі і праз кожныя пяць-дзесяць кіламетраў сталі спыняцца ў пошуках прыбіральні.
Так што класік праўду пісаў: «Мы ўсе вучыліся патроху. Таму-сяму, абы адбыць...» І толькі потым (найчасцей на сваіх памылках) разумелі, як жа
гэта сорамна (небяспечна і нават злачынна!) нешта рабіць не ўмеючы.
С. МІХАЙЛАЎ
Некалі па радыё досыць часта спявалі, што «песни у людей разные, а моя одна на века...»
Тое самае можна сказаць пра мянушкі, бо яны ж таксама бываюць і трапныя, і смешныя, і сумныя, і модныя, і павучальныя, і неўміручыя... Пра іх варта было б дыпломныя работы пісаць, а то яшчэ і дысертацыі.
Пачаць можна з гісторыі, з моды. Раней, напрыклад, што ні вёска, то свой Рэйган, Хрушчоў, свая Зыкіна... Потым, з выхадам новых фільмаў, сталі з'яўляцца Шцірліцы, Шарапавы, Партосы, Дацэнты, Афоні, ці не ў кожным сяле «пасяліліся» Вінцікі-Шпунцікі. А якую ж пікантную нотку дадалі да жыцця першыя мексіканскія ды бразільскія серыялы! Знаёмага і вечна нецвярозага слесара Грышу празвалі Ціабалду, Сцяпана — дзівака і вынаходніка — Мундзісабелем (у гонар архітэктара Мендысабаля).
У адной арганізацыі тры электрыкі былі — Мінус, Плюс і Маса. Першы — вы здагадаліся — высокі і худы, другі — невялічкі і вёрткі, а трэці — пры сваім вельмі сярэднім росце — важыў кілаграмаў сто трыццаць... Маса — не паспрачаешся!
Ці вось яшчэ: на свяце ўраджаю на сцэну трох трактарыстаў паклікалі. Мужчыны ідуць, а ў зале — ад рогату — шыбы звіняць! Бо як жа не смяяцца, калі першым на сцэну паднімаецца Заяц, другім — Вожык, а трэцім — Хамяк.
Паходжанне многіх гэтых мянушак цалкам зразумелае, але ж ёсць і загадкі.
...На Мядзельшчыне ў адным з калгасаў аграномам працаваў драгічынскі паляшук, да якога — справа жыццёвая — увесну прыехаў малодшы брат. Казалі, што хлопец добры, што збіраецца пажыць да восені, да службы ў войску.
Карацей, час у хлопца быў і як быццам немалы, прагульваць яго Пеця не хацеў: меў правы, папрасіўся на трактар.
Т-40, на які яго пасадзілі, быў з гісторыяй: некалі раней адзін жартаўнік на верх кабіны вялікага гумовага арла прыляпіў, другі — на гэтай глебе мянушку прыдумаў — «птэрадактыль» (вымерлы лятучы яшчар).
Трактар і сапраўды быў ледзьве жывы, але ж Пецю ён падабаўся. У кабіне хлопец павесіў новыя фіранкі і дыванок з Чырвоным Каптурком, начапляў розных сцяжкоў і значкоў, мяккіх цацак на шнурочках, шыбы аздобіў дзвюма маладзіцамі з пераводных карцінак (у брата выпрасіў)... Прыгожа атрымалася! І служыць гэтая прыгажосць стала для таго, каб абслугоўваць ферму па дарошчванні бычкоў.
Дык вось. Пад'язджае туды Пеця з прычэпам «зялёнкі» і будынкаў, можна сказаць, не бачыць, бо паблізу дзяўчаткі-старшакласніцы капусту полюць. Трактарыст, каб пакрасавацца, транзістар на ўсю моц, дзверцы ў кабіне насцеж, газку падкінуў, рукамі замахаў, а далей...
Такога — нават ворагу не пажадаў бы: Пятро, як пішуць у міліцэйскіх зводках, не справіўся з кіраваннем і не проста з'ехаў з дарогі — у яму ўляцеў, у... жыжу — разам са сваім «птэрадактылем»...
...Пазней, калі і гора-трактарыста, і яго трактар адтуль дасталі, старшыня калгаса спытаў: «Пеця, ну як жа так атрымалася?!»
Хлопец на гэта шчыра адказаў (на сваім, палескім дыялекце):
— Вінаваты я! Рулыў-рулыў, — не вырулыў...
Хацеў, карацей, як лепей, ды перастараўся. І з той самай пары стаў не проста Пецем, а Пецем, што Рулыў.
Алена НЕСЦЯРОНАК
Рубрыку вядзе Валянціна ДОЎНАР
Сумесныя праекты ядзерных тэхналогій.
У парадку дня — зацвярджэнне Канцэпцыі нацбяспекі і Ваеннай дактрыны.
