23 лютага штогод у Рэспубліцы Беларусь урачыста адзначаецца Дзень абаронцаў Айчыны і Узброеных Сіл. Гэтае сапраўды ўсенароднае свята вельмі важнае для ўсіх людзей нашай краіны і нясе ў сабе сімвалічнае яднанне мінулага і сучаснасці. У гэты дзень мы віншуем усіх тых, хто прайшоў суровымі франтавымі дарогамі, абараніў нашу свабоду і незалежнасць у гады Вялікай Айчыннай вайны, хто быў прыкладам самаахвярнага служэння Айчыне ў пасляваенны перыяд, з доблесцю і гонарам выконваў інтэрнацыянальны абавязак, сваёй ратнай працай мацаваў баявую сілу Чырванасцяжнай Беларускай ваеннай акругі. Яркія старонкі ў слаўны летапіс нашай краіны ўпісала 120-я гвардзейская Рагачоўская Чырванасцяжная, ордэнаў Суворава і Кутузава асобная механізаваная брыгада імя Вярхоўнага Савета Беларускай ССР. З 1945 года злучэнне дыйслацыруецца ў сталічным мікрараёне Уручча. Ужо сама назва і ўзнагароды на Баявым сцягу гэтага сапраўды легендарнага, ардэнаноснага злучэння сведчаць пра многае.
Гісторыя і баявы шлях славутага злучэння падрабязна апісаны ў фундаментальнай працы «Чырванасцяжная Беларуская ваенная акруга», выпушчанай у свет Ваенвыдам у 1983 годзе пад рэдакцыяй вядомага савецкага военачальніка, ураджэнца вёскі Чарэя Чашніцкага раёна Віцебскай вобласці, удзельніка Вялікай Айчыннай вайны, камандуючага войскамі акругі генерала арміі Яўгена Іваноўскага. З гэтага выдання чытачы даведаюцца, што па загадзе Вярхоўнага Галоўнакамандавання ў найцяжэйшы перыяд Вялікай Айчыннай вайны — у першым паўгоддзі 1942 года — на базе Першага Омскага ваенна-пяхотнага вучылішча імя М. В. Фрунзэ Сібірскай ваеннай акругі была сфарміравана 308-я стралковая дывізія. Дата ўтварэння дывізіі — 21 сакавіка. Пад камандаваннем прызванага ў шэрагі Чырвонай Арміі ў 1919-м былога начальніка вучылішча палкоўніка Лявонція Гурцьева баявое хрышчэнне байцы і камандзіры атрымалі каля сцен Сталінграда.
Удзельнік гэтай грандыёзнай бітвы, вядомы савецкі пісьменнік Васіль Гросман у нарысе «Напрамак галоўнага ўдару» пісаў: «Аператыўнае аддзяленне падлічыла астранамічную колькасць бомбаў, скінутых немцамі на дывізію. Гэта лічба з чатырма нулямі... Гэтым грукатам можна было аглушыць чалавецтва, гэтым агнём і металам можна было спаліць дзяржаву. Немцы лічылі, што зламаюць маральную сілу сібірскіх палкоў. Яны меркавалі, што перакрылі мяжу супраціўлення чалавечых сэрцаў і нерваў. Але дзіўная справа: людзі не сагнуліся, не звар'яцелі, не страцілі кантроль над сваімі сэрцамі і нервамі, а сталі больш моцнымі і спакойнымі. Гераізм стаў бытам, гераізм стаў стылем дывізіі і яе людзей, гераізм стаў будзённай, штодзённай звычкай. Гераізм усюды і ва ўсім...»
За ўзорнае выкананне баявых заданняў у вялікай бітве на Волзе 308-я дывізія ўзнагароджана ордэнам Чырвонага Сцяга, а ўсе ўдзельнікі — медалём «За абарону Сталінграда». 12 ліпеня 1943 года дывізія ўступіла ў бой з нямецка-фашысцкімі захопнікамі на Курскай дузе. У жніўні-верасні 1943-га вызваляла Бранск, Клімавічы, Касцюковічы. За мужнасць і гераізм, праяўленыя асабовым складам злучэння ў баях на Арлоўскім напрамку, 308-я стралковая дывізія загадам Наркама Абароны СССР № 285 ад 23 верасня 1943 года перайменавана ў 120-ю гвардзейскую стралковую Чырванасцяжную дывізію.
У другой палове лютага 1944-га ў ходзе Рагачоўска-Жлобінскай наступальнай аперацыі дывізія фарсіравала Дняпро, ва ўзаемадзеянні з іншымі злучэннямі 3-й арміі прарвала добра ўмацаваную абарону нямецка-фашысцкіх войскаў. Перамяшчэнне савецкіх войскаў да Рагачова адлюстравана ў журнале баявых дзеянняў арміі, дзе адзначана, што, «фарсіраваўшы Дняпро, стралковыя дывізіі ўдарнай групы (120-й гвардзейскай, 5-й, 283-й, 186-й стралковых дывізій) прарвалі абарону праціўніка на ўсю тактычную глыбіню. На другі дзень праціўнік перакінуў рэзервы са Жлобіна і Быхава. Пераадольваючы ўпартае супраціўленне ворага, пяхота прасунулася за суткі на 4-5 км».
Камандуючы 3-й арміяй, генерал Аляксандр Гарбатаў у мемуарах «Гады і войны» ўспамінаў: «За чатыры дні наступальных баёў мы дасягнулі немалых вынікаў. Нашы войскі вызвалілі Рагачоў, перарэзалі важную для праціўніка чыгуначную лінію Жлобін — Магілёў. І нарэшце, мы захапілі плацдарм на рацэ Друць». Асабліва вызначыўся асабовы склад 120-й гвардзейскай стралковай дывізіі, якой камандаваў палкоўнік (з чэрвеня 1944 г. — генерал-маёр) Фогель Ян Янавіч, у баях за горад Рагачоў У навукова-папулярным выданні «Гурцьеўцы ад Омска да Берліна» ўдзельнік Вялікай Айчыннай вайны, былы міністр абароны СССР, Маршал Савецкага Саюза Дзмітрый Язаў адзначаў: «На поўнач ад Рагачова 120-я гвардзейская стралковая дывізія з баямі прасоўвалася наперад. Да 6 гадзін раніцы цэнтральная частка горада была цалкам вызвалена. Да 9 гадзін 30 хвілін воінамі дывізіі была занята і паўночная частка Рагачова. У вулічных баях праціўнік страціў каля 500 салдат і афіцэраў». Загадам Вярхоўнага Галоўнакамандуючага 26 лютага 1944 года дывізіі прысвоена ганаровае найменне «Рагачоўская».
У Беларускай стратэгічнай наступальнай аперацыі «Багратыён» дывізія ў складзе 1-га Беларускага фронту брала ўдзел у прарыве глыбока эшаланіраванай абароны праціўніка і акружэнні яго буйной групоўкі ў раёне горада Бабруйска і развіцці наступлення ў напрамку Навагрудка, Ваўкавыска. Разам з іншымі злучэннямі 3-й арміі дывізія фарсіравала Бярэзіну, Нёман, Шчару, удзельнічала ў вызваленні больш як 500 населеных пунктаў Беларусі і Польшчы, у тым ліку Бабруйска, Мінска, Ваўкавыска. 27 ліпеня ўдзельнічала ў штурме Беластока. За адзнаку ў гэтых баях ўсе яе палкі былі ўдастоены ганаровага наймення «Беластоцкія». Затым дывізія пераследавала фашысцкія войскі, фарсіравала Одэр, удзельнічала ў акружэнні і поўнай ліквідацыі нямецкіх войскаў на паўднёвым усходзе ад Берліна.
У гады Вялікай Айчыннай вайны восем вайскоўцаў дывізіі былі ўдастоены звання Героя Савецкага Саюза, пяцёра сталі поўнымі кавалерамі ордэна Славы, ордэнамі і медалямі было ўзнагароджана каля 11 000 салдат, сяржантаў і афіцэраў. Сярод герояў — камандзіры дывізіі генерал-маёр Лявонцій Гурцьеў, генерал-маёр Ян Фогель, палкоўнік Павел Пятроў, старшы лейтэнант Іван Чупілка, старшы лейтэнант Якаў Зайцаў, сяржант Іван Багданаў, яфрэйтар Хасан Мамутаў, радавы Пётр Панамароў.
У 1957 годзе дывізія была ператворана ў мотастралковую. У пасляваенны час за заслугі ў справе абароны Савецкай Радзімы, высокія вынікі ў баявой і палітычнай падрыхтоўцы 120-й гвардзейскай дывізіі прысвоена імя Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, яна ўзнагароджана Памятным Сцягам і Ленінскай юбілейнай Ганаровай граматай ЦК КПСС, Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР і Савета Міністраў СССР. Тройчы гвардзейцы ўзнагароджваліся пераходным Чырвоным Сцягам Ваеннага Савета Сухапутных войскаў. Двойчы — вымпелам Міністра абароны СССР «За мужнасць і воінскую доблесць». 120-я гвардзейская мотастралковая дывізія брала ўдзел ва ўсіх найбуйнейшых вайсковых вучэннях і манеўрах: «Дняпро», «Нёман», «Дзвіна», «Вясна-75», «Бярэзіна», «Захад-81». У 1982 годзе на базе дывізіі быў утвораны 5-ы гвардзейскі асобны армейскі корпус, прызначаны для дзеянняў у якасці аператыўнай манеўранай групы фронту. У ходзе завяршальнага этапу рэфармавання Узброеных Сіл Рэспублікі Беларусь 120-я гвардзейская мотастралковая дывізія была перафарміравана ў 120-ю гвардзейскую асобную механізаваную брыгаду. «Бярэзіна-2002», «Шчыт Айчыны — 2004», «Восень-2008», «Захад-2009», «Шчыт Саюза — 2011» — ніводнае з гэтых буйнамаштабных вучэнняў Узброеных Сіл нашай краіны не прайшло без удзелу воінаў-рагачоўцаў.
На базе брыгады сфарміравана міратворчая рота — адзінае ў Рэспубліцы Беларусь падраздзяленне, прызначанае для выканання задач у ходзе міратворчых аперацый. У канцы кастрычніка 2015 года 120-ю асобную механізаваную брыгаду Паўночна-Заходняга аператыўнага камандавання Узброеных Сіл Рэспублікі Беларусь наведаў кіраўнік дзяржавы Аляксандр Лукашэнка. Ён азнаёміўся з узорамі мадэрнізаванага ўзбраення і ваеннай тэхнікі. Падчас наведвання вайсковага стрэльбішча Прэзідэнту прадэманстравалі ўзоры ваеннай тэхнікі, баявой формы адзення, экіпіроўкі і стралковай зброі. У музеі баявой славы злучэння кіраўнік дзяржавы пакінуў запіс у памятнай кнізе: «Народ Беларусі даверыў нам бяспеку Радзімы, мір і спакой на беларускай зямлі. Апраўдвайце гэты высокі давер сваёй ратнай працай у імя працвітання Айчыны». Высокае воінскае майстэрства, пераемнасць слаўных баявых традыцый франтавікоў прадэманстравалі воіны-рагачоўцы на ваенным парадзе ў гонар 75-годдзя Вялікай Перамогі 9 Мая 2020 года ў Мінску.
Сёння ў сталічным мікрараёне Уручча адна з вуліц носіць імя Герояў 120-й дывізіі. У Першамайскім раёне Мінска ў гонар камандзіраў славутай дывізіі Герояў Савецкага Саюза Лявонція Гурцьева і Яна Фогеля названы вуліцы. У сталічных сярэдніх школах № 141 і № 70 імя Л. Гурцьева створаны музеі баявой славы 120-й гвардзейскай дывізіі.
Мікалай ШАЎЧЭНКА, падпалкоўнік у адстаўцы, ветэран Чырванасцяжнай Беларускай ваеннай акругі
Фіналістка праекта «Акадэмія талентаў» на АНТ — пра творчасць і жыццё.
На гэтым тыдні Цяльцы будуць проста незаменныя ўсюды, дзе іх ведаюць.
Аляксандр Курэц – самы малады народны выбраннік у сваім сельсавеце і адзіны дэпутат сярод сваіх калег па службе.
