У сезоне 2015-га Святлана прызнана лепшай футбалісткай Беларусі, да сваіх 34 гадоў, а ўзрост дзяўчына не хавае, яна станавілася чэмпіёнкай краіны ўжо 14 разоў. За яе плячыма гады выступленняў у лепшых жаночых футбольных клубах Расіі і Казахстана, а яшчэ ў перапынку паміж спартыўнымі подзвігамі, яна паспела выканаць галоўнае прызначэнне жанчыны — стаць мамай.
У перыяд, калі новы сезон яшчэ не пачаўся, а адпачынак ужо прайшоў, Святлана знайшла ў сваім напружаным графіку трохі часу. Наша гутарка пачалася з футбола, але хутка перацякла ў звычайную размову пра жыццёвыя перыпетыі найцікавейшага чалавека. Лепшая футбалістка краіны расказвае пра тое, што прымусіла яе вярнуцца ў спорт пасля нараджэння сына, як шукаць агульную мову з мужчынамі, якія не любяць футбол, і адкрывае сакрэт — у гонар каго назвала сваё дзіця Іосіфам.
«Нам часта не хапае пугі»
— Святлана, раскажыце пра ўзровень жаночага футбола ў нашай краіне. Здаецца, ведаюць пра яго няшмат хто.
— Так. Па сутнасці сёння ў чэмпіянаце краіны за п'едэстал у нас змагаюцца тры каманды, узровень калектываў і саміх гульцоў невысокі. Калі казаць пра зборную, то там зараз адбылася змена трэнера, думаю, гэта пойдзе на карысць. За стырном стаў Эдуард Дземянкавец, гэта спецыяліст з галавой, ён добра разумее футбол. У нацыянальную каманду ўсё часцей запрашаюцца маладыя гульцы, гэта, вядома, не дае імгненны вынік, але калі хочаш атрымаць поспех у будучыні — трэба закласці падмурак.
— На ваш погляд, у чым прычына нізкага ўзроўню?
— Мне здаецца, нам часта не хапае пугі. Калі б было больш жорсткасці і дысцыпліны, то можа і вынік быў бы іншы. Недзе самі гульцы не жадаюць браць усю інфармацыю, якую спрабуе данесці трэнер. Сядзяць у адным клубе па 10 гадоў, страпянуцца, калі выклікаюць у зборную, там стараюцца, а калі вяртаюцца — усё забываюць.
У 2005 годзе я была на зборах у Стайках, у гэты час там трэніраваўся маскоўскі «Спартак», іх трэнер мяне заўважыў і запрасіў пагаварыць. Мы проста гутарылі аб футболе, я расказвала пра сваё бачанне гэтай гульні, а ён задаў мне пытанне: «Ты кнігі чытаеш?» Ну калі футбаліст чытае кнігі, у нас жа такое разуменне, правільна? На гэта ён мне адказаў, што любы футбаліст абавязкова павінен чытаць і ведаць гісторыю. «Якую ты першую будзеш чытаць?» — пытаецца. Я дай ды і ляпну — пра Сталіна. Прыйшлося чытаць, і я так уразілася асобай Іосіфа Вісарыёнавіча, што назвала ў гонар яго сына. Біяграфіі вялікіх людзей дапамагаюць расці, рабіць высновы, каб ісці далей.
Гэта я да таго, што гулец павінен мець разумную галаву. Павінны быць тэарэтычныя заняткі, ты абавязаны ведаць памятку футбаліста: як правільна прыняць мяч, як правільна аддаць пас, гэта ўсё прапісана. Трэнер задае пытанні, ты адказваеш. Такой выразнай сістэмы нам не хапае.
— У чым прынцыповая розніца паміж мужчынскім і жаночым футболам?
— Мужчыны хутчэйшыя фізічна і думаюць яны хутчэй, трэнера чуюць лепш. Мне здаецца, у дзіцячым узросце дзяўчынкам і хлопчыкам не перашкодзіла б трэніравацца разам, дзяўчынкі б цягнуліся, а хлопчыкі набывалі ўпэўненасць.
— Трэнерам таксама павінен быць мужчына?
— На мой погляд, толькі мужчына. Жанчына, як правіла вельмі жорсткая, а нам патрэбна і пуга, і пернік. Тут, напэўна, яшчэ справа ў псіхалогіі, ва ўспрыманні. Мужчына зможа растлумачыць сітуацыю двума словамі, жанчыне спатрэбіцца чатыры. Акрамя таго гулец-жанчына яшчэ будзе сядзець і даказваць свой пункт гледжання трэнеру-жанчыне, мужчына спыняе гэта адным позіркам.
— Напэўна, і канфлікты бываюць нярэдка ў жаночым калектыве?
— Вядома, да таго ж, калі ў мужчын яны не пераносяцца на поле, то ў жанчын гэта можа лёгка здарыцца. Дзяўчаты не забываюць сваркі так хутка, як хлопцы, таму гэта можа адбівацца на гульні. Я заўсёды казала сваім напарніцам: вы можаце ненавідзець мяне за тое, што я кажу вам праўду ў вочы, можаце наогул не вітацца са мной на вуліцы, але калі мы выходзім на поле, то павінны быць адной камандай.
— Вы зарабляеце футболам?
— Гэта вельмі складана зрабіць у нас у краіне, але ў двух клубах — можна, не буду іх называць. У камандзе, дзе гуляю я, лепш мець дзве працы. Раней я, напрыклад, падзарабляла масажам, дапамагала маме па бізнесе.
«У жыцці ў мяне стаяў выбар: спорт або адносіны»
— Чаму вы ўвогуле выбралі футбол?
— Між школамі былі спаборніцтвы, трэнер проста прыйшоў да нас на фізкультуру, каб адабраць туды дзяўчынак. Я, вядома, пагадзілася, таму што мне падабалася бегаць, а з мячом, думаю, пазней ужо навучуся. Потым мой трэнер прыйшоў да мамы прасіць, каб яна аддала мяне ў секцыю, яна паслала яго куды далей, сказала — «не пушчу». Яна, дарэчы, да гэтага часу супраць, толькі я не разумею чаму. У дзяцінстве я гаварыла, што іду ў школу, а сама бегла на трэніроўку. Мне падабалася з пацанамі папіхацца, па нагах ім улупіць, калі табе 13 гадоў, падножку паставіць — гэта ж шчасце.
Потым трапіла ў малодшую каманду «Бабруйчанкі», сезон там патрэніравалася, і мяне забралі ў старэйшую. Так з 94-га года пачалася мая кар'ера пад кантрактам, першая зарплата, за якую я купіла сабе красоўкі.
— У дзяцінстве былі хуліганкай?
— Так, з пацанамі расла, гэта выхоўвае.
— А цяпер такі не зусім жаночы род дзейнасці накладвае адбітак на адносіны з процілеглым полам?
— Наогул, я не кажу мужчынам пра тое, што футбалістка, кажу, што так проста займаюся спортам для сябе, бегаю. Калі яны даведваюцца пра маю прафесію — адразу іншае стаўленне, гэта звычайна заканчвалася адным спатканнем. Мне трапляюцца мужчыны, якія не вельмі любяць футбол, асабліва жаночы. Некалькі разоў у жыцці стаяў выбар: спорт або адносіны, і я заўсёды выбірала футбол.
— Зараз ваша сэрца свабоднае?
— Не, у мяне ёсць другая палова і я вельмі шчаслівая. Ён не спартсмен і ніяк не звязаны з гэтым родам дзейнасці. Я заўсёды казала: калі ты футбаліст, то дакладна не мой мужчына. Я ж іх ведаю, навошта ў сям'і два футбалісты? Мы ж ніколі не знойдзем кропку судакранання.
«Я ўсё ўмею рабіць, нават плітку класці»
— Вы нарадзілі дзіця, вярнуліся ў футбол, і ваша кар'ера пайшла ўгару. Як так атрымалася?
— У 2008 годзе мяне запрасілі ў «Варонеж», на той момант я ўжо мела два «срэбры» і адну «бронзу» чэмпіянату Расіі, чэмпіёнскія тытулы Беларусі і Казахстана. Таму, нягледзячы на тое, што ў Варонежы вельмі моцная каманда, адмовілася, вырашыла, што мне хопіць. Праз два гады нарадзіла дзіця, і так атрымалася, што месяц жыла з ім зусім адна. Таму вырашыла патэлефанаваць Мікалаю Фёдаравічу Касаткіну (трэнер бабруйскага клуба), спытаць, ці можна прыйсці на трэніроўку. Ён дазволіў, і я да гэтага часу яму за гэта вельмі ўдзячная.
Прыйшла на трэніроўку, а ўжо на наступны дзень выйшла гуляць у асноўным складзе, праўда, правяла на полі толькі адзін тайм — пасля родаў прайшоў усяго месяц, таму арганізм быў яшчэ не зусім гатовы да такіх нагрузак. Іосіф у гэты час быў побач з полем, спаў у калясцы.
У наступным сезоне (2011 год) я ўжо была лепшым гульцом у камандзе, у 2012-м стала лепшай нападаючай краіны.
— Раскажыце пра Іосіфа?
— Майму дзіцяці зараз 5 гадоў, бывае, бачу ў ім сябе. Сын сказаў, што будзе варатаром, я была ў шоку. Годнага галкіпера вырасціць вельмі складана, яны ж зусім іншыя людзі, каб быць варатаром, трэба ім нарадзіцца. Калі Іосіф абярэ спорт, я, вядома, не буду супраць, але ўсё роўна павяду яго яшчэ ў адну дарогу. Я бачыла ў жыцці толькі адзін шлях — спорт, хачу каб ён змог і машыну адрамантаваць і каб кнігі чытаў.
— Не здзіўлюся, калі вы і самі мужчынскімі навыкамі валодаеце.
— Калі чалавек таленавіты — то ва ўсім, не толькі баршчы варыць, шыць або жангліраваць. Калі разабрацца, то я ўсё ўмею рабіць, нават плітку класці, шпалеры клеіць, гэта ў мяне ад мамы. Але дзяўчынкам не варта паказваць такія здольнасці.
— А што тычыцца жаночых заняткаў?
— Я ўмею шыць, вось нядаўна ліпучкі Іосіфу на басаножках перашывала, гатую часта. У асноўным гатую тое, што падабаецца маёй сям'і: галубцы, боршч, калдуны. На гітары ўсё жыццё мару навучыцца іграць, люблю спяваць у караоке.
— Што спяваеце?
— Многія песні Рыгора Лепса люблю, Міхаіла Баярскага «Зялёнавокае таксі» — гэта наогул выдатна. Я, калі была ў Егіпце, выйграла конкурс і стала міс гатэля, з гэтай нагоды ў мяне там быў бенефіс, вечарам я тры гадзіны спявала, пасля чаго падыходзілі людзі, і замежнікі і нашы, дзякавалі. Арганізатары нават прапанавалі заставацца працаваць аніматарам, але я не ведаю англійскай мовы (смяецца).
— На завяршэнне раскажыце пра свае планы.
— Заканчваць з футболам я не збіраюся, як кажуць мужчыны — яшчэ папылю. У мяне не хапае пятнаццаціразовага чэмпіёнства, таму хацела б зацвердзіць усе гэтыя тытулы і перш за ўсё даказаць сабе, што жанчына можа не толькі праз галаву скокнуць, але і вышэй.
Фіналістка праекта «Акадэмія талентаў» на АНТ — пра творчасць і жыццё.
На гэтым тыдні Цяльцы будуць проста незаменныя ўсюды, дзе іх ведаюць.
Аляксандр Курэц – самы малады народны выбраннік у сваім сельсавеце і адзіны дэпутат сярод сваіх калег па службе.
