Аб’ём памяці. Мы будзем першымі, хто не пакіне сваіх слядоў?

Кожны год, калі дзень становіцца нашмат карацейшы за ноч, калі на пажаўцелыя дрэвы спускаецца халодны туман, калі думкі аб цёплым пледзе, кубку какавы і коціку на каленях пачынаюць адольваць з самай раніцы, — карацей, кожны год, калі надыходзіць сапраўдная глыбокая восень, я збіраюся зрабіць дзве важныя справы. Перачытаць «Бесаў» Дастаеўскага і нарэшце раздрукаваць фотаздымкі, якія захоўваюцца на электронных носьбітах — большасць у воблачным сховішчы гугла, некаторыя — ужо спампаваныя на флэшку ў адмысловую папку з назвай «У друк».

З «Бесамі» не заўсёды, але сяк-так атрымліваецца — кніга стаіць у кніжнай шафе, працягнуў руку дый чытай (я чамусьці глыбока пераканана, што чытаць яе трэба менавіта ў кастрычніку-лістападзе, і ніяк інакш). Праўда, з сабой, каб пачытаць у транспарце, я яе ўжо не бяру — занадта тоўстая і цяжкая (хоць гадоў пятнаццаць назад такая нязручнасць ніякім чынам не перашкаджала цягаць з сабой літаратуру ўсюды і запоем чытаць у метро і тралейбусе, нават стоячы на адной назе). Думаю, тут не ў нязручнасці справа. У сумцы ляжыць новы сучасны сматрфон — лёгенькі, змяшчаецца ў далоні. А там — чаго хочаш: ад «Прыгод Бураціны» да тых жа «Бесаў» (толькі вось «Бесы» чамусьці на экране не чытаюцца). Пагартаеш навіны ў «тэлеграме» — ужо і на месцы. Вечарам возьмешся тую кнігу чытаць — а галава ўжо так забітая кантэнтам смартфона, што ўспрымаць Дастаеўскага проста адмаўляецца: яна ж, галава, не жалезная. Карацей, мінулай восенню я дайшла толькі да сцэны ў садзе паміж Варварай Пятроўнай і Сцяпанам Трафімавічам — і «Бесы» неяк незаўважна вярнуліся на кніжную паліцу.

З фота ўсё ўвогуле дрэнна. З кожным годам іх становіцца, натуральна, больш і больш — прычым, дзякуючы таму ж смартфону, на якім стаіць ледзь не прафесійная камера і які заўжды пад рукой, іх рэальна шмат, намнога больш, чым было тыя ж пятнаццаць гадоў назад. Раздрукоўваць я іх збіраюся ўжо гадоў дзесяць (ключавое слова — «збіраюся»), таму нават самых цікавых і важных, тых, якім месца ў альбоме, назбіралася дакладна не адна сотня. Кожны раз, згадваючы пра гэта, думаю: ну вось, скончыцца дачны сезон, надвор’е будзе паганае, будзе чым заняцца на выхадныя... І ўжо дзесяць гадоў далей гэтых думак нічога не ідзе: нападае нейкая лянота, бо гэта ж трэба ўсё перагледзець, выбраць, спампаваць патрэбныя, занесці ў фотаатэлье, заплаціць немалыя грошы... Навошта, калі ўсё пад рукой — у тым жа смартфоне: адкрыў патрэбную старонку дый глядзі колькі хочаш, успамінай, дзе быў, што рабіў у гэты час пяць ці сем гадоў назад, а забудзешся, дык разумны гаджэт усё падкажа: і дату дакладную, і месца…

Праўда, часам ахоплівае паніка. Ты ўспамінаеш фота, дзе вы з мамай пад квітнеючым кустом каліны. Ты тады касіла траву трымерам на ўзбочыне вуліцы, а мама нешта рабіла на кухні і выйшла, як была, — у фартуху і тапках, і вы чамусьці вырашылі сфоткацца, і тэлефон быў пад рукой, і хлопец, які якраз ішоў па вуліцы, вас сфатаграфаваў. І вы на тым здымку такія смешныя і такія бесклапотна шчаслівыя, і вясна на ім, і сонца, і кветкі... І ты раптам так захочаш убачыць тое фота, так шчымліва захочаш вярнуцца ў той май, калі ўсе былі жывыя і вясёлыя, што хапаеш тэлефон, пачынаеш ліхаманкава гартаць старонкі, сярод мноства кадраў, патрэбных і не вельмі, з першага разу не знаходзіш, і адчуваеш, як у галаву і ў грудзі ўпаўзае халодны адчай, што гэта, менавіта гэта фота з галерэі знікла. І яго больш няма нідзе, і яно застанецца толькі ў тваіх успамінах, і новае, падобнае, ты ніколі ўжо не зробіш, бо няма, беззваротна няма чалавека, які на ім быў... Калі ж нарэшце фота ўсё-ткі знаходзіцца — ты яго проста не заўважыла ў процьме іншых, ты даеш сабе слова, што калі не заўтра, дык паслязаўтра абавязкова пойдзеш і раздрукуеш яго, і пакладзеш у альбом, і гэта будзе больш надзейна, і не будзе больш халоднага адчаю ад прадчування незваротна страчанага важнага. Пасля справы-справы, няма часу — і ўсё зноў адкладваецца да восені.

Вось так і атрымліваецца, што свае ўспаміны, частку свайго жыцця мы давяраем рэчам абсалютна ненадзейным — сеціву і гаджэтам. Так, у іх вялікі аб’ём памяці, але гэта памяць па чыёйсьці — не па нашай — прыхамаці ці з-за тэхнічнага збою можа быць у адзін момант беззваротна сцёртая. Ці, напрыклад, гугл — платформа, як вы ведаеце, не наша, — проста заблакіруе доступ з пэўных краін (гледзячы на тое вар’яцтва, якое творыцца ў свеце, можна чакаць чаго заўгодна). І ўсе нашы фота, нашы пісьмы — наша жыццё і пачуцці праваляцца ў чорную дзірку сеціва і знікнуць там назаўсёды... А смартфон, такі надзейны і амаль новы смартфон, раптам сам па сабе міргне экранам і выдасць: «Ачышчана да заводскіх настроек», і ў яго файлах і галерэі стане беззваротна пуста…

Нядаўна, едучы ў тралейбусе, прачытала ў сацыяльных сетках вось гэта (трэба ж нешта чытаць на экране, калі не чытаюцца «Бесы»): «Мы будзем першым пакаленнем, што не пакіне ад сябе слядоў. Мы не пакінем сваіх почыркаў, зацёртай, пакамечанай, складзенай паперы, канвертаў з адрасамі, штэмпелямі, імёнамі тых, каму і ад каго... Мы не пакінем фатаграфій. Яны ўсе згінуць у электроннай мітусні. Нам і цяпер ужо не выняць свой фотаальбом, нам і цяпер не напісаць на адвароце — няма адваротаў. Мы не пакінем сваіх твараў. Сваіх і тых, хто быў для нас сусветам, жыццём, думкай па начах... Мы не пакінем дзённікаў. Кароткіх, доўгіх, разумных ці не. Ніхто не зможа прачытаць, у чым былі мы і нашы дні. Ужо мы самі, праз час, іх не зможам прачытаць... Усё наша жыццё захоўваецца ў электронным выглядзе. У камп’ютарах, якія старэюць і гараць, на дысках, флэшках, серверах нейкіх сацсетак, якія калі зніклі — што тады?.. Не будзе мемуараў, дзённікаў, запісак, лістоў, фатаграфій розных гадоў. Не будзе біяграфій, почыркаў, усяго, што для кагосьці застаецца повяззю з намі, якія пайшлі назаўжды. Мы будзем першымі, хто растворыцца без следу...»

Карацей, трэба ісці раздрукоўваць фота. Каб не растварыцца без следу.

Алена ЛЯЎКОВІЧ