Вы тут

Якія прыярытэты ў сучаснай дашкольнай адукацыі?


Установы дашкольнай адукацыі даўно перасталі быць тым месцам, куды працуючыя бацькі аддавалі сваіх дзяцей з адзінай важнай для сябе мэтай: каб былі ў бяспецы, накормленыя і дагледжаныя. Сёння прыярытэты змяніліся і сучасны этап развіцця дашкольнай адукацыі характарызуецца ўкараненнем інавацыйных тэхналогій у практыку работы дзіцячых садкоў, з кожным годам дадаюцца новыя нюансы. 


Нязменным застаецца толькі той самы далікатны дзіцячы ўзрост, у якім закладваюцца асноўныя асаблівасці асобы дзіцяці, фарміруецца, хай нават на ўзроўні азоў, яго грамадзянская пазіцыя. Часта садок становіцца для дзіцяці першым вопытам жыцця ў соцыуме. І менавіта таму многія педагогі ўпэўнены, што гэта ўстанова адукацыі з’яўляецца для самых маленькіх грамадзян краіны тым фундаментам, на які яны будуць абапірацца, уступаючы ў дарослае жыццё. Разам з тым, нягледзячы на выклікі часу, хочацца, каб дашкольная ўстанова адукацыі заставалася месцам, дзе дзеці былі б шчаслівыя ад зносін з дарослымі і аднагодкамі, каб захоўваліся старыя добрыя традыцыі непаўторнага дзетсадаўскага жыцця…

Сённяшняя размова пойдзе аб тым, якія мэты і задачы стаяць перад адукацыйным ведамствам Беларусі ў сферы дашкольнай адукацыі, якія ёсць праблемы на шляху іх вырашэння, аб тым, якім павінен быць сучасны выхавальнік, і іншым. Наш суразмоўца — намеснік міністра адукацыі Аляксандр Кадлубай.

Наш пастаянны прыярытэт

— Аляксандр Уладзіміравіч, дашкольная адукацыя — важны складнік сацыяльнага жыцця краіны. Як вы сёння ацэньваеце яе якасць і ад чаго, па-вашаму, залежыць гэты паказчык?

— Якасць адукацыі на ўсіх узроўнях, у тым ліку дашкольнай, — пастаянны прыярытэт нашай галіны. Ацэнку ёй даў кіраўнік дзяржавы яшчэ ў 2017 годзе на Рэспубліканскім педагагічным савеце: «Беларуская дашкольная адукацыя не мае аналагаў у свеце. Наша дашкольная адукацыя найлепшая ў свеце». Пагадзіцеся, гэта найвышэйшая ступень прызнання дзейнасці ўсёй сістэмы дашкольнай адукацыі Беларусі. Хачу падкрэсліць, што яе якасць складаецца не толькі з навучальных праграм, вучэбных выданняў і адукацыйных паслуг, якія аказваюцца ўстановамі дашкольнай адукацыі. Галоўны крытэрый ацэнкі — гэта прафесійная кампетэнтнасць педагогаў, паўнавартаснае кадравае забеспячэнне. І тут у нас дастаткова высокія паказчыкі. Доля педагагічных работнікаў з вышэйшай адукацыяй дасягнула 66,3 працэнта, з адукацыяй па кірунку «Педагогіка дзяцінства» — 57,2 працэнта, з вышэйшай і першай кваліфікацыйнымі катэгорыямі — ужо 60,9 працэнта. Высокія паказчыкі ў нас і па ахопе дашкольнай адукацыяй дзяцей ва ўзросце ад 1 года да 6 гадоў — 88,9 працэнта. Усе дзеці пяцігадовага ўзросту праходзяць падрыхтоўку да навучання на першай ступені агульнай сярэдняй адукацыі.

Спецыялістамі было праведзена сацыялагічнае даследаванне па якасці дашкольнай адукацыі, у якім бралі ўдзел як педагогі, так і бацькі. Яго вынікі — 85 працэнтаў станоўчых адзнак. І гэта сведчыць аб высокай комплекснай ацэнцы якасці дашкольнай адукацыі.

Лато, пятнашкі, выбівалы…

— Фарміраванне асобы дзіцяці, на думку спецыялістаў, адбываецца да пяці гадоў. Жывыя зносіны сёння нават у самых малых замяняюцца гаджэтамі. Тое самае адбываецца і з кантактнымі гульнямі. На вашу думку, хто і што можа калі не пераламаць сітуацыю, то задаць ёй патрэбны кірунак?

— Сапраўды, у дашкольным узросце закладваюцца асновы фарміравання асобы ў адпаведнасці з яго ўзроставымі і індывідуальнымі магчымасцямі, здольнасцямі і патрэбамі.

Большую частку часу дзеці ранняга і дашкольнага ўзросту, якія ўжо атрымліваюць дашкольную адукацыю, праводзяць у дашкольных установах адукацыі. Іх развіццё — фізічнае, сацыяльна-маральнае і асобаснае, пазнавальнае, маўленчае і эстэтычнае — адбываецца ў розных відах дзейнасці: пазнавальнай практычнай, гульнявой, працоўнай, мастацкай і, вядома ж, у зносінах. Жывыя зносіны дзіця мае з усімі, хто акружае яго на працягу дня: аднагодкамі, выхавацелем, музычным кіраўніком, кіраўніком фізічнага выхавання і іншымі. Такімі ж жывымі зносінамі напоўнены і розныя формы арганізацыі адукацыйнага працэсу: гульні, заняткі, гульнявыя (адукацыйныя) сітуацыі, назіранні і экскурсіі і іншае. Усё гэта ў дзяцей ёсць, і, паверце, па іх адчуваннях, настроі ўсё гэта не можа замяніць ні адзін гаджэт.

Тое ж датычыцца гульні. У вучэбна-выхаваўчым працэсе дзіцячых садкоў з улікам узроставых асаблівасцяў дзяцей выкарыстоўваецца найбольш шырокі спектр гульняў: сюжэтна-ролевыя, дзеянняў, дыдактычныя, гульні-драматызацыі і іншыя. Усе яны і жывыя, і кантактныя, а ў комплексе спрыяюць рознабаковаму развіццю не толькі асобна ўзятага дзіцяці, але і дзіцячага грамадства ў цэлым.

Бацькі выхаванцаў, дарэчы, з жывым інтарэсам і задавальненнем уключаюцца ў такія гульні, калі ў дзіцячых садках праводзяцца сумесныя — для дзяцей і дарослых — мерапрыемствы.

Шкада, што сёння забытыя і ва ўмовах сямейнага выхавання ўсё менш выкарыстоўваюцца настольныя гульні, такія як лато, даміно, іншыя. У нябыт сыходзяць і так званыя дваровыя гульні: скакалкі, класікі, хованкі, выбівалы, пятнашкі... На шчасце, зусім забыць іх не даюць выхавальнікі ў садках. Вось яшчэ адна перавага ўстаноў дашкольнай адукацыі — там у гэтыя і многія іншыя гульні з нашага дзяцінства малыя і сёння могуць пагуляць са сваімі аднагодкамі і педагогамі.

Гаджэты? Па рэгламенце!

— Як пераламаць сітуацыю з павальным захапленнем дзецьмі тэлефонамі, планшэтамі і іншымі сучаснымі прыладамі?

— Перакананы, трэба працаваць з бацькамі. Менавіта яны павінны больш аддаваць часу зносінам са сваім дзіцем, гуляць з ім, прывучыць такім чынам да думкі, што гульні, размовы, карысныя заняткі з мамай ці татам не заменіць ні тэлефон, ні камп’ютар, ні тэлевізар.

Што да ўстаноў адукацыі, то тут усё рэгламентавана.

Фота: Лізаветы Голад

— Калі можна, пра гэта падрабязней.

— Возьмем, напрыклад, персанальныя электронна-вылічальныя машыны (ПЭВМ) і відэадысплейныя тэрміналы (ВДТ). Карыстанне імі дзецьмі дапускаецца з пяці гадоў. А ва ўзросце ад 5 да 6 гадоў забараняецца выкарыстанне партатыўных ПЭВМ і ВДТ. Гэта рэгламентуе спецыяльны дакумент — спецыфічныя санітарна-эпідэміялагічныя патрабаванні да зместу і эксплуатацыі ўстаноў адукацыі, зацверджаны пастановай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 7 жніўня 2019 г. № 525. Ёсць яшчэ адзін дакумент — «Патрабаванні пры рабоце з відэадысплейнымі тэрміналамі і электронна-вылічальнымі машынамі», зацверджаны пастановай Міністэрства аховы здароўя Рэспублікі Беларусь ад 28 чэрвеня 2013 г. № 59, які вылучае для педагогаў і юных карыстальнікаў гаджэтамі цэлы шэраг патрабаванняў. Дашкаляты 5-6 гадоў не могуць карыстацца партатыўнымі ПЭВМ — нэтбукамі, ноўтбукамі, а таксама планшэтамі, электроннымі кнігамі і іншымі. Згодна з дакументам, заняткі праводзяцца не больш за два разы на тыдзень, а працягласць бесперапыннага занятку, звязанага з фіксацыяй позірку непасрэдна на экране відэаманітора ПЭВМ, павінна складаць не больш за 10 хвілін. Не дапускаецца адначасовае выкарыстанне аднаго ПЭВМ для дваіх і больш дзяцей. Абавязкова гульнявыя заняткі праводзяцца ў прысутнасці педагагічнага работніка. А вось выкарыстанне камп’ютарных гульняў з напружаным тэмпам і жорсткім зместам і зусім забаронена.

Толькі разам

— «Экранная залежнасць» дашкалят нараджае яшчэ адну праблему, пра якую гавораць усё часцей і ўсё з большай трывогай, — нізкую камунікатыўнасць дзяцей.

— Мяркую, калі бацькі будуць прытрымлівацца правіл, аб якіх мы казалі вышэй, і дома пры выкарыстанні гаджэтаў, калі яны будуць захапляць сваіх дзяцей чымсьці цікавым, захапляльным у працэсе зносін з імі, аб «экраннай залежнасці» не трэба будзе турбавацца.

У гэтай справе галоўнымі памочнікамі бацькам павінны стаць педагогі. Менавіта за імі стаіць такая важная частка работы, як інфармацыйна-асветніцкая. Сучасных бацькоў таксама трэба вучыць: як гуляць з дзецьмі, у што гуляць і гэтак далей. Ёсць у гэтай справе яшчэ адны вельмі добрыя памочнікі — навучальныя і навучальна-наглядныя выданні для ўстаноў дашкольнай адукацыі. Дапаможнікі складзены такім чынам, што многія з іх можна выкарыстоўваць не толькі ў дзіцячым садку, але і дома, ва ўмовах сямейнага выхавання. Я нават назаву некаторыя з іх: вучэбна-метадычны комплекс «Мае першыя ўрокі», серыі «Сцежкі пазнання», «Старонкі роднай зямлі», «Свет дзяцінства», «Жыла-была казка», «Разумней!» і іншыя. Гульні і гульнявыя практыкаванні, адукацыйныя сітуацыі, якія вы там знойдзеце, дапамагаюць не толькі развіваць інтэлект дзіцяці, але і збірацца разам членам сям’і, адчуваць радасць зносін, цікава камунікаваць адно з адным.

Выхавальнік, педагог, псіхолаг

— Праблемы, аб якіх мы казалі вышэй, у сучаснай дашкольнай адукацыі далёка не адзіныя. Каб нівеліраваць іх, выхавацелю патрэбны і асаблівыя падыходы, і дадатковыя веды. Як мінімум сучаснай дзіцячай псіхалогіі…

— Так, сапраўды, сёння да выхавацеля нароўні з іншымі кваліфікацыйнымі патрабаваннямі прад’яўляецца і такое, як веданне дзіцячай, узроставай, педагагічнай і сацыяльнай псіхалогіі, а таксама шэраг іншых.

— Які педагог павінен працаваць у сучаснай установе дашкольнай адукацыі?

— У сучаснай установе дашкольнай адукацыі павінен працаваць высокакваліфікаваны спецыяліст, які валодае як базавымі ведамі і навыкамі ў галіне дашкольнай педагогікі і псіхалогіі, методыкамі дашкольнай адукацыі, так і разнастайнымі сучаснымі метадамі і тэхналогіямі арганізацыі адукацыйнага працэсу. У тым ліку камукацыйнымі, з улікам узроставых асаблівасцяў дзяцей і індывідуальных запатрабаванняў у атрыманні адукацыі. Пры гэтым усё роўна, кім ён працуе: выхавацелем дашкольнай адукацыі, музычным кіраўніком, кіраўніком фізічнага выхавання або загадчыкам дзіцячага садка.

Але перш за ўсё гэта павінен быць чалавек, які любіць дзяцей і сваю прафесію, які ўмее знаходзіць падыход да кожнага дзіцяці. Чалавек, які ўмее не толькі вучыць дзяцей, але і сам здольны вучыцца ў іх асоба актыўная і адкрытая ўсяму новаму.

Упэўнены, у прафесію педагога на любым узроўні адукацыі, а тым больш на ўзроўні дашкольнай, неабходна ісці па прызванні. Бо прафесіяналізм, неабыякавасць тых, хто цяпер працуе з дзецьмі, — усё гэта вельмі важна для таго, каб дапамагчы кожнаму малому раскрыць свае здольнасці, найлепшыя чалавечыя якасці, здабыць веды і духоўныя каштоўнасці, зберагчы і прымножыць дасягненні, якімі славіцца наша краіна.

Не ў канфлікце, а ў кантакце

— Яшчэ адзін важны момант — узаемадзеянне з бацькамі. Педагог дзіцячага садка і бацькі павінны выхоўваць дзіця ў цесным партнёрстве. Гэта ў ідэале. Ці так гэта на самай справе?

— Узаемадзеянне з бацькамі — сапраўды вельмі важны момант, я б нават сказаў неабходная ўмова выхавання шчаслівых і здаровых дзяцей.

Педагогі імкнуцца зрабіць для сваіх выхаванцаў усё, што ад іх залежыць. Пры гэтым не варта забываць, што першачарговая, значная роля ў развіцці дзіцяці, асабліва маленькага, належыць сям’і. Менавіта тут яно праходзіць першую школу чалавечых адносін, засвойвае нормы паводзін, каштоўнасці, культурныя традыцыі сваіх продкаў, свайго народа. У дзіцячы садок прыходзяць дзеці з розных сем’яў. І педагогі вельмі выразна бачаць, што поспехі сямейнага выхавання шмат у чым залежаць ад агульнай культуры бацькоў, іх псіхолага-педагагічнай кампетэнтнасці і досведу.

У працэсе ўзаемадзеяння з сем’ямі ўдасканальваецца педагагічная пазіцыя бацькоў і педагогаў дзіцячага сада, фарміруецца пры гэтым і адзінства ў поглядах на дзіця як на самакаштоўнасць, індывідуальнасць і непаўторнасць, што важна для паўнацэннага развіцця яго асобы, захавання і ўмацавання яго здароўя, у тым ліку псіхалагічнага.

Адной з функцый прафесійнага ўзаемадзеяння спецыялістаў установы дашкольнай адукацыі з сем’ямі выхаванцаў з’яўляецца садзейнічанне ў фарміраванні адказнага пазітыўнага бацькоўства. Супрацоўнічаючы з бацькамі, зацікавіўшы іх сумеснай дзейнасцю ў працэсе гэтага супрацоўніцтва, педагогі таксама маюць магчымасць папоўніць багаж сваіх ведаў і ўменняў.

А ўдзел бацькоў у розных формах арганізацыі адукацыйнага працэсу сыграе на павышэнне яго якасці і эфектыўнасці, унясе ў яго асаблівы эмацыянальна-пазітыўны зарад і, што самае галоўнае, узмоцніць прыцягальнасць гэтага працэсу для дзяцей.

Такога роду супрацоўніцтва спрыяе яднанню педагагічнага і бацькоўскага калектываў, нараджае ў іх пачуццё «мы», пачуццё прыналежнасці да адной каманды.

— Ці ёсць прыклады такога эфектыўнага супрацоўніцтва?

— Колькі заўгодна. Напрыклад, дзейнасць сямейнага клуба «Спадчына» ў дзіцячым садку № 76 г. Мінска, дзе ідзе фарміраванне ў дашкалят грамадзянскасці і патрыятызму. У Наваполацкім дзіцячым садку № 3 штогод праводзіцца фестываль сямейнай творчасці «Тэатральная вясна». На працягу сямі гадоў рэалізоўваецца праект «Здаровы дзіцячы садок» у ДУА «Дзіцячы садок № 4 г. Ганцавічы». Работа па фарміраванні адказнай бацькоўскай пазіцыі вядзецца ва ўстанове адукацыі «Дашкольны цэнтр развіцця дзіцяці г. п. Дзітва» Лідскага раёна. І такіх адрасоў карыснага досведу можна назваць яшчэ вельмі шмат.

Навучаючы — выхоўваць

— Якія задачы ставяцца сёння ў прыярытэт: выхоўваць ці навучаць, падрыхтоўваючы дзіця да школы?

— Яшчэ вялікі класік Леў Талстой казаў пра тое, што «і выхаванне, і адукацыя непадзельныя — нельга выхоўваць, не перадаючы веды, усякія ж веды выхаваўчыя». 

І сёння гэтая думка актуальная як ніколі.

Пачынаючы з дзіцячага садка, акрамя перадачы ведаў, у выхаванцаў фарміруюць уяўленні аб свеце і родным краі, навыкі камунікацыі і ўзаемадзеяння з іншымі людзьмі (аднагодкамі, дарослымі), выхоўваюць маральнасць, патрыятычныя пачуцці, працавітасць, далучаюць да агульначалавечых каштоўнасцяў, нацыянальных культурных традыцый. Напрыклад, усталёўваючы вызначаныя заканамернасці ў навакольным прыродным і рукатворным свеце, дзіця разумее, што ставіцца да яго трэба беражліва і адказна.

Пры гэтым выхаванне і духоўнае фарміраванне асобы з’яўляюцца неад’емнай часткай адукацыйнага працэсу. Выхаванне накіравана на развіццё такіх асобасных якасцяў, як дысцыпліна, павага да іншых, талерантнасць і маральнасць.

І педагогі, і бацькі не толькі навучаюць сваіх дзяцей, але і перадаюць ім маральныя прынцыпы і каштоўнасці. Напрыклад, падкормліваючы зімой птушак, дзіця не толькі праяўляе пра іх клопат, але і вучыцца розным спосабам догляду, запамінае віды птушак, іх назвы і адметныя прыкметы. Пры арганізацыі працоўнай дзейнасці на ўчастку дзіцячага садка або на дачным участку дарослыя выхоўваюць у дзяцей не толькі працавітасць, фарміруюць у «жывых зносінах» уменне сумесна з дарослымі і аднагодкамі даглядаць расліны, але і замацоўваюць навыкі падліку, арыентавання ў прасторы і іншае.

Дарослыя, праводзячы час з дзецьмі, фарміруюць у іх эмацыянальную сувязь, вучаць іх дабрыні і спагадзе. Такое выхаванне садзейнічае развіццю сацыяльнай адаптацыі і фарміраванню пазітыўнага стаўлення да навакольнага свету.

Такім чынам, прытрымліваючыся формулы «навучаючы — выхоўваць, выхоўваючы — навучаць», педагог можа не толькі падрыхтаваць дзіця дашкольнага ўзросту да наступнай прыступкі адукацыі — школы, але і выхаваць гарманічную, цэласную асобу.

Гутарыла Алена ВІНАГРАДАВА

Загаловак у газеце: У нашай будучыні надзейны падмурак

Выбар рэдакцыі

Калейдаскоп

Усходні гараскоп на наступны тыдзень

Усходні гараскоп на наступны тыдзень

Для Блізнятаў падзеі на гэтым тыдні складуцца на іх карысць.

Транспарт

Як развіваецца авіяцыйная галіна?

Як развіваецца авіяцыйная галіна?

«На крылах» — каля 2 мільёнаў пасажыраў.

Сацыяльная падтрымка

У каго і на колькі вырасце пенсія?

У каго і на колькі вырасце пенсія?

Эксперты адказалі на распаўсюджаныя пытанні аб зменах у пенсіённым забеспячэнні.

Здароўе

Якую небяспеку тоіць тэфлон?

Якую небяспеку тоіць тэфлон?

Шматмільярдны бізнес ні перад чым не спыняецца, у тым ліку не шкадуе здароўя людзей.