Маляваць можна фарбамі, алоўкам, гуашшу, пяском... А можна — словамі. Такім чынам…
Горад. Праспект. Нехта крочыць у бок вакзала, нехта — насустрач і нават з радасным: «Ну гэта ж трэба!.. Тры гады ў Мінску не была, а тут з маршруткі выйшла — і на табе: знаёмыя ўсё твары!
Гэта Света, прыяцелька з недалёкага мястэчка. Грэх не спыніцца, не пагаварыць.
А заадно не ўбачыць, як з крамы паблізу выходзіць жанчына, як шукае вачыма сметніцу — кідае туды чэк ці што?
Паперка зусім невялічкая — не дзіва, што ў цэль не трапляе: прызямляецца побач. Жанчына схіляецца, каб падняць.
На гэты раз з ёй жартуе вецер: падбірае паперку — адносіць трошкі ўбок.
Жанчына спрабуе наступіць, прыціснуць нагой.
І зноў вецер апярэджвае: зрывае паперку з месца і на гэты раз адносіць трохі далей.
Жанчына кідаецца следам.
— Яна што, — здзіўляецца Света, — будзе яе даганяць?!
— Напэўна...
— Бо гэта Мінск?
...І гэта — мінчане: «наезджыя» паперак не даганяюць. Прынамсі, спачатку.
Пятніца. Электрычка. Да адпраўлення — дзесяць мінут.
Лаўку насупраць займае адна з «турыстак» (вельмі пажылая жанчына з заплечнікам). Хвілін праз пяць да яе далучаецца другая. Паміж імі — кароткі дыялог (пакуль здымаецца заплечнік): «На дачу?» — «На дачу» — «У вас дзе?»…
А далей дачніцы ўжо як быццам сяброўкі: абмяркоўваюць, што ў каго вырасла і колькі ўсяго закаталі, чаго ў такі добры дзень прыязджалі ў горад, якія лекі ад «даўлення» прымае адна, а якія дакторка прапісала другой, бо…
— У нас, дзякуй богу, — казала першая, — можна ўзяць талончык, трапіць да ўрача. У нас, — ганарылася, — калі нешта нейкае, могуць і ў бальніцу забраць-пакласці. А вось за граніцай (называецца блізкая краіна) — усё па-іншаму. Там пенсіянераў зусім не лечаць — ні за грошы, ні так. Захварэў пажылы чалавек, значыцца, усё: рыхтуйся, а потым лажыся ды памірай... І маладых там моцна ўціскаюць. Нашы — ты ж паглядзі — ходзяць як хочуць! А там з голым жыватом, у кароткай спадніцы аніводнай дзеўкі не ўбачыш! Першы раз на вуліцу выйдзе — штрафам абложаць, у другі — 15 сутак дадуць!
...Засмяяцца з гэтых слоў зусім не выпадала, папытацца, адкуль падобныя звесткі — як быццам таксама?
Хутчэй за ўсё, іх сарока на хвасце прынесла? Альбо адна баба казала.
...Дзве пачулі — панеслі далей.
Абноўка ў гардэробе — светлы пінжачок з доўгімі рукавамі, але ў кожным — унутры — па невялічкім хлясціку, а звонку, на плячы, — па гузічку. Трэба разумець, для таго, каб рукавы можна было падгарнуць і пасля падшпіліць, зрабіць кароткімі. З правым гэта файна атрымалася!
Да левага ў той раз справа не дайшла.
І ў наступны часу не было: пінжачок на плечы і ходу — на трамвайны прыпынак, на работу.
...Ужо тут, у люстэрку ліфта, убачыла, што ў адзежыне адно рукаво доўгае, другое — кароткае.
— Во, — разгубілася, — і ніхто не заўважыў, ніхто не сказаў?
— Было б што заўважаць, — буркнула каляжанка. — У джынсах цяпер адна калошка сіняя, другая белая. Дык чаму б і рукавы так не насіць?
...Дэмакратычная мода: хто ў што прыбраўся, тое панёс. І гэта (дасць бог) не знімуць, і лепшага не дадуць.
Павевы часу, як ёсць, так ёсць: суседка развялася са сваім чалавекам на восьмым годзе сумеснага жыцця, іх дачка пратрымалася менш — на чацвёртым, сын — на дзясятым.
...З тым, што сама больш замуж не выйдзе, маці даўно змірылася.
З тым, што наўрад ці пашчасціць дачцэ, здаецца, — таксама.
За сына не хвалявалася: прыгожы мужчына, не бедны, майстравы... «Не сёння дык заўтра ажэніцца, новую жонку прывядзе», — спадзявалася маці.
І ён сапраўды прыводзіў, нават не адну…
Чарговая ў выхадныя да іх на лецішча прыязджала, дапамагала бульбу капаць. Суседкі пасля спыталі, ці спадабалася ж кандыдатка ў нявесткі? І як завуць?
— Ой, — схамянулася жанчына, — я ж гэта не запомніла... Іх столькі перавярнулася…
Сваю — а тым больш палавіну і ўжо апёкшыся — вельмі цяжка знайсці. (З парад бывалых: «Шукаць жанчыну без недахопаў можа толькі мужчына без звілін»).
Аповед прыяцелькі:
Летам збіралася кухню паднавіць. Не, на мэблю грошай няма... Так, столь пафарбаваць, абоі паклеіць. Паехала ў горад, купіла шэсць трубак, такія цяжкія — ледзь да прыпынка прывалакла!.. Паклала на лаўку, стаю там — чакаю аўтобуса.
Пакуль ён — бачу, нейкі барадач падыходзіць: вочы хітрыя-хітрыя... Спачатку мяне агледзеў — быццам купляць збіраецца, потым — мае шпалеры... «На пакой?» — цікавіцца. — «Не, — кажу, — на кухню». — «Шэсць трубак?.. Яна што ў вас такая прасторная?» — «Чаму б не?» — «І кватэра, мусіць, не меншая?» — «Так, — кажу, раз чалавек пытаецца. — Толькі не кватэра, а хата-пяцісценка, у вёсцы».
Барадач ад гэтых слоў ажно разгубіўся: цікавасць — як карова языком злізала. Пастаяў крыху, памаўчаў ды падаўся прэч. Вясковае жыццё ж на аматара?
Хто б спрачаўся.
Тэлевізар дома амаль не ўключаецца — хіба ў кухні, калі-нікалі. І ўжо тады адным вокам на пліту ды патэльню, другім — на экран, дзе, здаецца, вайна на вайне і... гульня на гульні.
Чарговае пытанне (ці заданне) у чарговай: утварыць родны склон ад слова «кочерга».
Па мне — гэта лёгка…
А вось з нашым, беларускім, словам цяжкасці былі: у вершы аб тым, што ў вёсцы прападае халасцяк, бо зусім не засталося дзяўчат, сустрэўся радок: «...Хоць жаніся на карзе».
Гэта ж хто такая?
Не хутка здагадалася б, калі б не... качарга.
Лета, рэчка. Над ёю — высокі бераг, а ўжо на ім — вузкая «стужка»... колікаў — таўсцейшых, таннейшых…
— Что это? — пытае наш госць з Італіі.
— Бабры, — уздыхаем, — каб ім пуста было!
— Почему?
Сёння расказаць аб гэтым прасцей, нават іншаземцу: тэлефон дастаў, «загугліў» слова «бабёр» ды паказаў чалавеку, што гэта за звер, якія ў яго зубы, як ён імі «пілуе» дрэўцы і дрэвы, як ладзіць запруды, перакрываючы цэлыя рэчкі... Бяда, карацей... У нас — з бабрамі.
У госця — таксама, бо ён хацеў бы разумець усё, пра што мы гаворым, хацеў бы сам далучацца да размоў, але ж без ведання моў?!
Чарговы міні-ўрок рускай:
— Значыць, на карцінцы — бобр, адзін, — пачынаем тлумачыць госцю. — Калі жаночага полу, самка, то ўжо бобриха, калі яны ўдваіх, то бобры, калі ў іх дзеці, то бобрята…
— Как это сложно! — жаліцца італьянец. — Столько разных слов! Разве можно их все запомнить?!
А хіба не? Гэта ж так, здавалася б, проста…
(У тэму — замалёўка з натуры.
Дзень. Рэдакцыйны пакой. Дзверы адчыняюцца... «Здравствуйте! Можно к вам?» — пытае мужчына і, пачуўшы ў адказ «Калі ласка!», тут жа пераходзіць на родную: нават, больш за тое, пачынае хваліцца, што выдатна ведае абедзве нашы дзяржаўныя і любы, які заўгодна (?) тэкст на рускай можа прачытаць па-беларуску і наадварот.
Крылатае «свежо предание, а верится с трудом!», напэўна, адбіваецца, чытаецца на твары, бо знаўца моў тут жа ўскаквае з прапанаванага крэсла, працягвае руку да кніжак на паліцы…
Хоча даказаць? Але навошта?
— Ну, я ж не сляпы, — зноўку чытае думкі, — я заўважаю, што вы не верыце. Магу даказаць.
— Можаце? Тады, калі ласка, выслоўе Дастаеўскага...
— Ды хоць дзвесце! — гарачыцца госць.
— Адно: «Каждый из нас предан кому-то или кем-то».
Мужчына — злёту — прамаўляе першыя словы, тармозіць, лыпае вачыма — выдае нейкую досыць няўклюдную канструкцыю, чырванее, потым кажа, што падумае і больш дакладны варыянт агучыць па тэлефоне, а пакуль…
Пакуль — хацелася б верыць — не будзе выхваляцца бездакорным веданнем моў.)
Нехта недурны прызнаў, што ў жыцці ледзь не ўсё часова. І таму, калі справы ідуць добра, трэба цешыцца, назапашваць радасць, бо гэта не назаўсёды.
Калі ўсё дрэнна, таксама перажываць не варта: пройдзе — можа, раней, можа, пазней…
Сяргеевіч пасля смерці жонкі застаўся з дочкамі. Дзякуй богу, што не з малымі: дапамагалі ўжо і гатаваць, і прыбіраць…
Ён ім — таксама, заўсёды і чым толькі мог! Абедзвюх песціў, апранаў-абуваў, абедзвюх прыбіраў, вучыў, замуж аддаваў... А пасля гэтага неяк адважыўся — ажаніўся сам.
І быў бы, напэўна, шчаслівым (жонка прыгожая, добрая, сын яе айчыма прыняў), а вось дочкі мачаху — ні на дух! Галоўнае — каб хоць раз прыехаўшы, каб убачыўшы ды пагаварыўшы…
Ён, вядома ж, перажываў, хваляваўся, чакаў, назвоньваў сам, прыязджаў, прасіў…
Калі ўбачыў, што ўсё гэта марна, змірыўся — болей не назаляў.
А ўрэшце тастамент пакінуў: усю нажытую маёмасць — «рухомую і нерухомую» — пакінуў пасынку.
Трэба разумець, справа прынцыпу: дочкі не даравалі яму, ён — ім. Квіты.
Раніца. Горад. Падземны пераход. Наперадзе ледзь клыпае жанчына з палачкай, ледзь валачэ пакет.
— Мо дапамагчы? — пытаем, параўняўшыся.
— Не, — кажа спадарожніца і... аддае ношу.
— ?
Далей мы сунемся разам, і жанчына (ёй гадоў 50, не болей) гэтак жа памалу, праз паўзы-перадыхі расказвае, што зімой перанесла інсульт, што пасля яго ляжала пластом і не верыла, што некалі ўстане, што хацела звесці рахункі з жыццём — назбірала таблетак. Потым, у найбліжэйшую пятніцу («каб усе свабодныя, каб лягчэй пахаваць»), хацела выпіць, але…
У пятніцу не змагла — адлажыла да панядзелка.
Потым — яшчэ раз да пятніцы. І зноў да панядзелка.
А ўжо тады расплакалася, прызналася ва ўсім дакторцы…
І, мусіць, не першай, бо тая, амаль не здзівіўшыся, сказала, што людзям уласціва ўкарочваць сваё жыццё, але пакрысе — знясільвацца цяжкай работай, атручваць сябе цыгарэтамі, алкаголем, а вось каб адразу... Гэта ненармальна, гэта супраць чалавечай прыроды. Згодна з ёй — усё ж спадзявацца, вяртацца да жыцця.
— І гэта, як бачыце, можна, калі нацэліцца, узяцца за розум, — запэўнівала жанчына.
...У яе ў той дзень было вялікае свята: яна ўпершыню па прыступках спусцілася ў падземны пераход, схадзіла ў краму, «шмат што купіла» (наўскідку — кілаграмы са два) і вярнулася дамоў — сама.
...Класікі: тое, што забівае, робіць нас мёртвымі. Тое, што НЕ забівае, робіць мацнейшымі.
Ці не так?
Валянціна ДОЎНАР
Хораша там, дзе моладзь ёсць!
Карэкціроўкі па аплаце жыллёва-камунальных паслуг закрануць чатыры катэгорыі жыхароў.
