Яблык...Ад яблыні...

Было гэта даволі даўно, але помніцца і па сёння. 

Да той прыдарожнай кавярні (кіламетраў за 50 ад Адэсы) мы пад'ехалі першымі, навюсенькая чорная «мазда» — следам.
Нам пашчасціла: занялі асобны столік — апошні.

Пажылы кіроўца «мазды» мог паехаць далей. Але ж не — падышоў, ветліва спытаў дазволу падсесці…

— Вы з Беларусі? — удакладніў. — А я там вырас...

Пакуль чакалі афіцыянта, пакуль палуднавалі, быў час пагаварыць. Дакладней — паслухаць нашага застольніка і даведацца, што яго бацькі пазнаёміліся на прымусовых работах у Германіі. Што іх, гэтых работ, была проста цемра, а вось ежы — хіба на панюх. Таму бацька — высокі, шырокі ў касцях — з голаду літаральна апух, амаль не ўставаў і хацеў памерці. Але Бог прыслаў беларусачку — худзенькую, маленькую... Ёй, жартавала, як птушцы — толькі б папіць, а ежы не трэба. І таму ці не ўвесь свой паёк яна аддавала... Бацька выжыў.

Пасля вызвалення ён прывёз дзяўчыну дамоў, ва Украіну. Яны пажаніліся, зажылі — як амаль усе тады: без свайго кутка, без грошай, а найгорш, што ў хуткасці — з дзецьмі, без дзіцячых садкоў.

Двух большых унукаў па магчымасці сталі забіраць да сябе ўкраінскія дзед з бабуляй, а яго, маленькага, прывезлі ў Беларусь.
3 таго, што запомніў (на ўсё жыццё)... Дзед вострыць рыдлёўку: сама гэта жалезіна і яго пяцярня — аднаго памеру. Потым яны садзяць яблыню — каля самай вуліцы, і дзед прыгаворвае, што вось будзе нейкі чалавечак ехаць ці іcці — нарве сабе яблыкаў, пачастуецца. Ці, можа, ад дажджу схаваецца — адпачне. Карацей — яму, таму чалавечку, вельмі добра будзе.

Зноў жа з дзедам — заўсёды ўдваіх — яны спускаюць бярозавы сок і носяць яго ў склеп, каб потым ці не ўcіx, хто будзе праходзіць па вуліцы, частаваць халодным кваском. Смаката надзвычайная!..

Як і ўсё, што еў у дзяцінстве.

Раніцай, напрыклад, яны з дзедам таркавалі бульбу (малы ў дзве рукі падаваў), потым — качалі клёцкі ці проста аддавалі бабулі, а яна ўжо рабіла бабку. Kaлі часта ecці яе (дзядуля казаў) — будзеш дужы, як мядзведзь. Таму гэту страву малы называў «мядзведзем» і досыць часта прасіў згатаваць.

На ўсё жыццё запомніў і пахі — зваранай у печы капусты, супу з сушанымі грыбамі, хлеба. І мелодыю калыханкі пра коцю на плоце, якую спявалі то бабуля, то дзед.

Помніў, што яны ўвесь час працавалі — у калгасе і дома: даглядалі агарод, гаспадарку (і найбольш усё малое: куранят-гусянят, парасят, цялятак). Помніў, як вучылі яго дабрыні і адказнасці: грэх было некага не пакарміць, грэх не пагладзіць...

Помніў, як хвалілі яго, як казалі: «Расці вялікі!» — і ён разумеў, што гэта не столькі ростам, а яшчэ і сілай ды розумам.

Помніў, як часам сварыліся — на яго, на ката, на каня: «Каб табе добра было!», «Каб цябе качкі стапталі!», «Каб цябе камар убрыкнуў!»

А мацерных слоў не чуў.

І наогул...

Той наш сусед па століку на развітанне прызнаўся, што ўсім самым светлым, самым лепшым у жыцці абавязаны Беларусі і бацькам сваёй маці. Менавіта ад іх, ад дзядулі з бабуляй, ад той яблынькі пры дарозе — яго жаданне заўсёды нешта рабіць і ўвага да іншых: рысы, якія потым дазволілі зрабіць неблагую кар'еру.

Менавіта ад дзеда — павага і спагада да жанчыны, дзякуючы чаму пашчасціла стварыць моцную сям'ю, выгадаваць траіх прыгожых дзяцей, семярых унукаў і цяпер ужо ад праўнукаў (на жаль, не беларусаў) чуць перад сном: «Дзед, давай калыханку «Спяць машыны ў гаражы...»

Словы той, сваёй самай першай, «пра коцю на плоце», у памяці нашага знаёмца, на жаль, не засталіся. Толькі мелодыя, галасы...
Але ж нават іх часам дастаткова, каб годна пражыць жыццё.

Валянціна ДОЎНАР