Чаму важна кінуць курыць як мага раней

Колькі курцоў свята вераць: варта толькі захацець, і яны ў любы момант развітаюцца са згубнай звычкай. На жаль, не. Атрымліваецца гэта далёка не ва ўсіх.

Пры якіх умовах пераадолець нікацінавую залежнасць аказваецца лягчэй? Хто — мужчыны ці жанчыны — спраўляюцца з гэтым больш паспяхова? Які час найбольш падыходзіць для таго, каб «пачаць новае жыццё»? Чаму замена традыцыйных цыгарэт на «электронкі» не палепшыць ваша здароўе?

Пра гэта гутарым з кіраўніком Мінскага гарадскога цэнтра здароўя, урачом-валеолагам Сняжанай Каўрыга.

— Здаецца, згубнасць нікацінавай залежнасці відавочная, плюсоў у яе няма. І ўсё ж многіх гэта не спыняе: у курцоў заўсёды знаходзяцца аргументы ў сваю абарону. Пра што вы, Сняжана Віктараўна, часцей за ўсё нагадваеце тым, каго хочаце пераканаць не дакранацца да цыгарэт першапачаткова ці абавязкова расстацца з імі?

— Залежным людзям уласціва падманваць сябе, звяртаючыся часам да зусім абсурдных довадаў. Але факты застаюцца фактамі. Курэнне — вельмі сур’ёзны фактар развіцця раку лёгкіх, хранічнага бранхіту, хвароб сардэчна-сасудзістай сістэмы, інсульту. У тытунёвым дыме змяшчаецца больш за 4000 хімічных злучэнняў, некалькі сотняў ядаў, 76 металаў. Дастаткова адной цыгарэты ў дзень (і тое не кожны), і чалавек ужо трапляе ў сеткі залежнасці, і добраахвотна, за ўласныя грошы падрывае здароўе.

— Чаму многім так цяжка бывае кінуць курыць?

— Курэнне — хранічнае адыктыўнае захворванне. Нікацін выклікае сур’ёзную залежнасць: і псіхалагічную, і фізічную. З першай змагацца значна складаней — менавіта з-за яе курцы пастаянна адкладваюць дзень Х і патураюць сабе. Другая прыводзіць да абстынентнага сіндрому, калі без чарговай зацяжкі пагаршаецца настрой і самаадчуванне. Фізічная залежнасць фарміруецца паступова. З часам даводзіцца павялічваць дозу нікаціну, курыць часцей, пры думцы аб адмове ад цыгарэт адчуваецца неспакой, трывога.

— Ці ёсць розніца ў тым, як ставяцца да барацьбы з курэннем прадстаўнікі рознага полу? Ці праўда, што жанчынам больш складана развітацца са згубнай звычкай, чым мужчынам?

— Жанчыны больш ахвотна ўдзельнічаюць у праграмах па барацьбе з нікацінавай залежнасцю. Яны сапраўды аналізуюць матывы, якія падахвочваюць зацягнуцца цыгарэтай, і матывы, здольныя дапамагчы вызваліцца ад курэння. Як правіла, яны прыслухоўваюцца да парад медыкаў і блізкіх. Калі вырашаюць закончыць са шкоднай звычкай, то іх не спыняць няўдачы, яны не адмовяцца ад сваіх намераў, не здадуцца пасля першай няўдалай спробы. Разам з тым у прыгожай паловы часцей, чым у прадстаўнікоў моцнага полу, здараюцца рэцыдывы нікацінавай залежнасці. Іх здольныя справакаваць знаходжанне ў кампаніі курцоў, ужыванне алкагольных напояў, стрэсы, адмоўныя эмоцыі, стомленасць, голад, адзінота. Таму так важна сачыць за сваім эмацыянальным, псіхічным станам. І не забываць: вы жанчына, і ад вашага ладу жыцця залежаць вашы здароўе і знешнасць.

— Вырашальным аргументам на карысць адмовы ад курэння для маладых жанчын часта становіцца цяжарнасць, жаданне вынасіць і нарадзіць здаровае дзіця.

— Так, гэта вельмі сур’ёзная матывацыя. У час цяжарнасці трэба пазбягаць і пасіўнага курэння, якое таксама негатыўна ўплывае на развіццё плода. Удыханне таксінаў ад тытунёвага дыму можа катастрафічна адбіцца на здароўі немаўлят, прывесці да астмы, іншых захворванняў дыхальных шляхоў.

— Як выбраць найбольш спрыяльны перыяд для адмовы ад шкоднай звычкі?

— Лепш за ўсё запланаваць гэта на перыяд водпуску, калі менш стрэсаў, няма калег, «за кампанію» з якімі выходзіце на перакуры. З гадамі любыя змены даюцца больш складана, адмова ад звыклых паводзінаў патрабуе вялікіх намаганняў. Таму раю расстацца з цыгарэтамі як мага раней — пасля першай зацяжкі, у маладым узросце.

— Пра што важна памятаць, каб паспяхова пераадолець сіндром адмены, які ўзнікае ва ўсіх курцоў пры адмове ад тытуню? Як доўга ён звычайна доўжыцца?

— Сіндром адмены нікаціну максімальна выражаны ў першыя 24-72 гадзіны пасля адмовы ад цыгарэт. Потым непрыемныя праявы (дрэнны настрой, раздражняльнасць, слабасць, паніжаная канцэнтрацыя ўвагі, галаўны боль, кашаль, павышаны апетыт, бяссонніца) слабеюць, і звычайна знікаюць на працягу 3-4 тыдняў. Цалкам пазбегнуць іх не атрымаецца, але аблегчыць іх можна. Для гэтага трэба адмовіцца на час ад хуткіх вугляводаў, спіртнога, тлустых і вострых страў, якія стымулююць апетыт. Лепш не ўжываць прадукты, якія змяшчаюць кафеін: пры адмове ад нікаціну ён захоўваецца ў арганізме даўжэй. Таксама варта павялічыць фізічную нагрузку, каб не набраць лішнюю вагу, чаго часта баяцца жанчыны. Рух заадно адцягне ад дакучлівых думак аб цыгарэтах. У гэты перыяд старайцеся не сустракацца з іншымі курцамі. Адчуваць раздражненне пры сіндроме адмены — абсалютна нармальна. Каб справіцца з ім, важна высыпацца, паўнаварта сілкавацца, выконваць дыхальныя практыкаванні, рабіць масаж, прымаць гарачую ванну.

— Ведаю прыклады, калі людзі самастойна і без асаблівых праблем кідалі курыць. Але шмат каму гэта аказваецца не пад сілу. У якіх выпадках трэба «падключыць» спецыялістаў, каб пераадолець нікацінавую залежнасць?

— Пасля трох самастойных беспаспяховых спроб рэкамендуецца звярнуцца па дапамогу да ўрача-псіхіятра-нарколага або ўрача-псіхатэрапеўта. Вывучыўшы анамнез, яны падкажуць аптымальны спосаб справіцца з залежнасцю. Для паспяховага пераадолення згубнай прыхільнасці могуць прызначыць нікацінзамяшчальную тэрапію. Выбар лекаў, іх дазіроўка і працягласць курсу залежаць ад колькасці цыгарэт, якія выкурваюцца за дзень, і матывацыі пацыента, яго жадання кінуць курыць адразу ці паступова. Пры неабходнасці пацыенты праходзяць курс псіхатэрапеўтычнага і медыкаментознага лячэння. У гэты перыяд вялікае значэнне мае яшчэ і падтрымка блізкіх: яна дапамагае адчуць: вы — не адны, у вас вераць, усё ў вас атрымаецца.

— Сняжана Віктараўна, рэфлексатэрапія эфектыўная ў барацьбе з курэннем?

— Так, яе папулярнасць цалкам абгрунтаваная. Эфектыўнасць адмовы ад згубнай звычкі пры выкарыстанні рэфлексатэрапіі набліжаецца да 90 %. У 20 % пацыентаў пасля такога лячэння знікае так званы рэфлекс курца, гэта значыць жаданне ў любой сітуацыі хапацца за цыгарэту.

— Часта сутыкаешся з меркаваннем: не можаш адмовіцца ад курэння, пастарайся хоць бы скараціць колькасць цыгарэт у дзень. Або замяні іх на электронныя, яны не прынясуць шкоды здароўю. Ці так гэта?

— «Электронкі» пазбаўленыя многіх канцэрагенаў, тыповых для класічных цыгарэт, але ў іх складзе ўсё яшчэ застаецца нікацін. Яны не дапамагаюць кінуць курыць, а толькі ўмацоўваюць залежнасць. І гэтак жа, як звычайныя цыгарэты, парушаюць работу нервовай і сардэчна-сасудзістай сістэм. Пры іх выкарыстанні фізічная залежнасць ад нікаціну можа і адступіць, але псіхалагічная застанецца і толькі ўмацуецца. Курэнне электронных цыгарэт, айкоса або вейпа прадугледжвае такія ж маніпуляцыі, як і ў выпадку са звычайнымі цыгарэтамі. «Электронкі» больш шкодныя і небяспечныя за традыцыйныя цыгарэты: у іх адбываецца выпарванне нікаціну, што выклікае апёк слізістай ротавай поласці, вядзе да развіцця анкалогіі, захворванняў дыхальнай сістэмы, атэрасклерозу сасудаў галаўнога мозгу.

Такім чынам, калі вы вырашылі сказаць цыгарэце «бывай», неабходна:

1. Знайсці матывацыю.

Вызначыце для сябе, чаму вы курыце і чаму хочаце пазбавіцца гэтай звычкі. Глыбокае ўсведамленне таго, што нікацінавая залежнасць «крадзе» ў вас здароўе і фінансы, здольнае мабілізаваць унутраныя рэсурсы і выйграць бітву за сваё шчаслівае заўтра.

2. Замяніце перакуры дзеяннямі.

Будзьце гатовыя да сіндрому адмены, праявы якога акажуцца самымі выражанымі ў перыяд паміж першым і трэцім тыднямі пасля адмовы ад цыгарэт. Каб лягчэй пераадолець яго, загадзя прадумайце, чым заменіце звыклыя перакуры: напрыклад, чаяваннем ці прагулкай на свежым паветры і г. д.

3. Выкарыстоўвайце тэхнікі барацьбы са стрэсам.

Любыя змены (у тым ліку і адмова ад курэння) у звыклым жыццёвым укладзе — заўсёды стрэсы. Калі цыгарэты дапамагалі вам спраўляцца з імі, трэба шукаць альтэрнатыву. Насамрэч нікацін не здольны «здымаць стрэс»: ён правакуе вылучэнне норадрэналіну і адрэналіну. Паспрабуйце змагацца з раздражненнем ці трывожнасцю з дапамогай фізічных нагрузак, расслабляльных і дыхальных практыкаванняў.

4. Заручыцеся падтрымкай блізкіх ці сяброў.

Раскажыце ім аб сваім намеры кінуць курыць. Няхай блізкія і сябры ведаюць, што для вас гэта важна, і знойдуць спосаб дапамагчы вам.

5. Дайце сабе час, будзьце цярплівыя і памяркоўныя.

Не хвалюйцеся, калі адразу не атрымаецца адолець цягу да курэння. Успрымайце гэта не як правал, а як неабходны досвед, які абавязкова спатрэбіцца, каб наступная спроба аказалася ўдалай.

Вольга ПАКЛОНСКАЯ