Чым савецкая кніга «Кулінарыя» натхніла Сяргея Кірушчанку?

Зайсці ў сталоўку і ўбачыць шэраг самых разнастайных страў — ад мясных да кандытарскіх... Хтосьці, магчыма, у гэты момант пачуе голас страўніка, хтосьці мысленна пачне выбіраць, што пакаштаваць, а хтосьці ўвогуле не будзе думаць пра ежу, а прыгадае мінулае. Напрыканцы лістапада ў мастацкай галерэі «Сталоўка ХУZ» адкрылася выстаўка Сяргея Кірушчанкі «Выхоўваць новыя густы», дзе праз ежу прапануюць адчуць час.

Сяргей Кірушчанка вядомы гледачам геаметрычнымі абстракцыямі. Але прадстаўлены праект абсалютна новы і для самога аўтара, і для гледача, які ведае гэтага майстра. Мастак звярнуўся да стылістыкі і вобразнасці савецкай мінуўшчыны. Ідэю падказала савецкая кніга «Кулінарыя», выдадзеная ў 1955 годзе, а таксама памяшканне былой заводскай сталовай.

— У гэтай выставачнай прасторы я пабываў на самай першай выстаўцы, дырэктар прапанавала мне арганізаваць свой праект, — расказвае Сяргей Кірушчанка. — Спачатку прапанову я не ўспрыняў. А потым захацелася адпачыць і вярнуцца да сапраўднага алейнага жывапісу. На вочы трапіла кніга «Кулінарыя». Пачаў яе ўважліва разглядаць, зрабіў пару малюнкаў. Пачаў чытаць тэксты і зразумеў, што кніга раскрывае сутнасць савецкага часу, дзе шмат што было прыгожа, але штучна. Вырашыў, што можна зрабіць праект. Зала вялікая, таму разумеў: маленькімі работамі не абмяжуюся. Першапачаткова было задумана, што экспазіцыя павінна быць прадстаўлена на сталах, і ад канцэпцыі не адышлі. Стравы на карцінах — абсалютна прыземленыя — трэба было ператварыць у нешта высокае. Праца была доўгая: працэс заняў цэлы год.

У семантыцы выстаўкі закладзена шмат пластоў, якія перагукаюцца, прапануюць глебу для асэнсавання былой эпохі ў цяперашнім часе. Напрыклад, кніга «Кулінарыя» прадстаўлена як нешта сакральнае (падобна Бібліі), да чаго нельга проста так дакрануцца: знаходзіцца пад шклом пасярод выставачнай прасторы. Але задача мастака была ў тым, каб паказаць паўнавартасны жывапіс.

— Кніга «Кулінарыя» сама па сабе ўяўляе гламур таго часу, яна вельмі добра выдадзеная, — расказвае Сяргей Кірушчанка. — Менавіта таму ў творах прысутнічае ружовы колер, які ўваходзіць у кантраст з чорным і чырвоным. Тушы жывёл маляваў і Рэмбрант, і Суцін, але мне захацелася зрабіць нешта зусім іншае. Аднак у некаторых нацюрмортах гледачы ўбачылі адсылкі да Алёны Кіш і Ніка Пірасмані. Потым я сам прыгледзеўся і зразумеў, што нешта ёсць.

Аўтар сапраўды гуляе ружовымі лініямі: яны ўзнікаюць то пасярэдзіне, то знізу, нават аб’ём ліній розны. Мастак кажа, што на гэта паўплывала дзіўная вёрстка кнігі. Падаецца, што моладзі будзе складана адчуць, што аўтар сказаў і чаму менавіта так пабудаваў праект. Але ж гэта і ёсць нагода глыбей адчуць гісторыю.

— З тэмай працаваць было прыемна, бо ў нейкай ступені яна была прысвечана бацькам. Кнігу «Кулінарыя» падарыў бацька маёй маці. Яна ў нейкім сэнсе і сімвал той эпохі. Прыгатаваць стравы па гэтай кнізе было немагчыма, таму што неабходныя прадукты было складана купіць. Памятаю, колькі маму ні прасіў зрабіць пэўную страву, ніколі не атрымлівалася так, як у кнізе. У гэтым і ёсць падман. Аднак разглядаць гэтую кнігу ў дзяцінстве было вельмі займальна, яна была адной з любімых. Мая выстаўка прысвечана людзям, якім выпала жыць у Савецкім Саюзе і якія здолелі вытрываць жудасныя выпрабаванні: рэпрэсіі, вайну, нястачы.

Сяргей Кірушчанка падкрэслівае, што, якім бы ні быў праект, нельга здраджваць мастацтву. Пры любых, самых дарагіх, ідэях, трэба сябе кантраляваць, каб не стаць іх заложнікам. Часам мастакі ўсё ж становяцца заложнікамі напрамкаў, выказванняў, нават грошай, тады губляецца мастацкасць. У гэтым праекце аўтар захаваў, можа, і трагічнае, але жывое мастацтва.

Пасля экспазіцыі ў Мінску праект Сяргея Кірушчанкі паедзе у Кіеў, а потым мастак думае паказаць рэтраспектыву твораў па Беларусі.

Вікторыя АСКЕРА