Мусорына: Кожнай выканаўцы трэба знайсці сваю Жызель

Першы сезон у Нацыянальным акадэмічным Вялікім тэатры Беларусі ў маладой артысткі балета Лізаветы Мусорынай выдаўся насычаным. Мінулым летам дзяўчына скончыла Мінскую харэаграфічную гімназію-каледж і была залічана ў трупу тэатра. Але тыя, хто цікавіцца балетам, ведаюць: каб юная артыстка здолела правесці на сцэне ўвесь спектакль у сольнай партыі, даводзіцца гадамі адточваць тэхніку, танцаваць у кардэбалеце. Але здарылася рэдкая сітуацыя: першая прэм’ера з Лізаветай у галоўнай партыі адбылася ўжо праз некалькі месяцаў работы ў тэатры…

— Шмат для каго ваша прызначэнне на ролю Жызель было нечаканасцю…

— Гэта было нечаканасцю і для мяне. Бо я толькі скончыла школу. Да нас на ўрок прыходзіў Ігар Паўлавіч Колб (пастаноўшчык спектакля і галоўны балетмайстар Вялікага тэатра Беларусі). Яны з маім педагогам Вольгай Аляксандраўнай Лапо шмат пераглядаліся, размаўлялі, але я нават не падазравала, пра што. Вольга Аляксандраўна пасля сказала: «Трэба рэпеціраваць партыю Жызелі». Навошта? Ужо канец года, справаздачны канцэрт прайшоў, іспыты здадзены. Але яна настойвала. І раптам мяне сталі выклікаць у тэатр — у нас была здымка для афішы «Жызелі». І калі пачаліся рэпетыцыі ў тэатры ўжо ў канцы чэрвеня, я ўсё роўна не ўспрымала гэта сур’ёзна, да апошняга не верыла, што буду танцаваць. А ў пачатку новага сезона, ужо пры выхадзе на работу, мы сталі актыўна рэпеціраваць, і мяне пачалі выпускаць на аркестравыя «прагоны» і сцэнічныя рэпетыцыі. Вядома, гэта было складана, мой партнёр Арцём Банькоўскі нацярпеўся са мной: я ж недасведчаная, яшчэ нічога не ўмела. Са мной трэба было па сто разоў паўтараць усе падтрымкі. Але ён з разуменнем да ўсяго ставіўся. У выніку мы зрабілі гэта. Цяпер я атрымліваю велізарнае задавальненне ад таго, што танцую Жызель. Кожны спектакль як новы. Мы ўвесь час нешта змяняем, дадаем, вобраз раскрываецца па-новаму. А выява складаная. У кожнай выканаўцы свая Жызель. У кагосьці гэта гарэзлівая вясковая дзяўчына, крыху легкадумная. У кагосьці — юная летуценніца. Трэба знайсці сваю Жызель.

— А як вы шукалі?

— Я паглядзела шмат запісаў, чытала інфармацыю па балеце і лібрэта. Думала, якой можа быць Жызель, каб гэта супадала з маім унутраным светам. Шукала ў сабе нейкія рысы характару ці моманты, якія магу дадаць у вобраз. І знаходзіла. Натхнялася старымі запісамі легендарнай Галіны Уланавай. Яна мне вельмі падабаецца. Мне падабаецца і Дзіяна Вішнёва ў нейкіх момантах. Глядзела еўрапейскіх балерын. Не хацела капіраваць кагосьці. Але абапіраючыся на работы, якія ўжо існуюць, можна лепш зразумець, чаго хочаш ты. У гэтым вельмі дапамаглі парады Людмілы Генрыхаўны Бржазоўскай. Яна прапаноўвала нейкія рухі, паставы, глядзела, што мне пасуе. Але давала і прастору для фантазіі. А калі бачыла, што ў мяне добра атрымліваецца, то замацоўвала і пакідала ў партыі. Мне падабаецца з ёй працаваць, бо яна вельмі творчы чалавек. Аднойчы яна прынесла малюнак — намалявала мяне ў сцэне вар’яцтва, калі Жызель адрывае пялёсткі рамонка, якога няма. Калі я ўбачыла малюнак, у мяне мурашкі па скуры пабеглі…

— Гэта класічная харэаграфія, што ж ад сябе можа прыўнесці артыстка ў вобраз?

— Хутчэй, драму. І нейкія жэсты. Тая ж хада балерыны можа вельмі ўплываць на настрой. Можа быць лёгкі бег, а могуць быць цяжкія, млявыя крокі. У першым акце «Жызелі» спачатку ў яе лёгкі бег і скачкі. А па меры таго, як пагаршаецца яе псіхічны і сардэчны стан, крокі становяцца больш цягучымі. Нават так можна перадаць характар. Праз нейкія жэсты, паставы корпуса, рук — кожная балерына тое робіць па-свойму. Мне вельмі падабаецца, як Люда Хітрова танцуе «Жызель» — у яе іншыя пазіцыі ў нагах і руках. Ёсць моманты, калі ў нас розныя падтрымкі. І гэта выдатна, што кожны можа прыўнесці нешта сваё ў выяву. Вядома, канва для ўсіх адна, харэаграфія не мяняецца. Але нейкія «вольнасці перакладу» дапускаюцца. Вельмі ўдзячная Людзе Хітровай за падтрымку ў першыя месяцы работы. У нас склаліся цёплыя адносіны. Яе падказкі я заўсёды ўспрымаю з павышанай увагай.

— Якія вы адчувалі эмоцыі ад таго, што вам даверылі сольную партыю, якую людзі часам гадамі зарабляюць, прайшоўшы праз кардэбалет?

— Гэта вялікая адказнасць. Баялася, што не апраўдаю давер. Але да мяне ставіліся з далікатнасцю. Не ставілі ў кардэбалетныя нумары, хоць мне вельмі хацелася. Памятаю, як я сама папрасіла ў «Каньку-гарбунку» танцаваць птушак і атрымала такі кайф! Думаю, для любога артыста, асабліва маладога, карысна пастаяць у кардэбалеце, умацаваць ногі, корпус. З-за таго, што ў мяне не было гэтага этапа (але я з боку стаяла, усё вучыла, хадзіла на рэпетыцыі), мне не хапала моцы ў нагах. Як цяпер мне кажуць, у мяне асабліва ніхто не верыў — першыя рэпетыцыі былі пры ўсіх. Мусіць, усе думалі: «Навошта яе выпусцілі? Рана...» Я старалася не прысутнічаць пры абмеркаваннях, абстрагавалася ад якога б там ні было негатыву, гэта дапамагло. Вядома, было страшна: вялізная сцэна, новыя людзі вакол. Але што заставалася рабіць? Толькі працаваць. Я і сёння прытрымліваюся гэтага прынцыпу. Як я магу паўплываць на сітуацыю? Хіба што магу больш працаваць над сабой.

— Тым, хто з дзяцінства займаецца балетам, не прывыкаць. Ці доўга вы яму вучыліся?

— У мяне не было пачатковага навучання балету у прынцыпе. Пачынала займацца ім у студыі, яшчэ ў Адэсе, але гэта было непрафесійна. Адзін год займалася ў Адэскім вучылішчы мастацтваў і культуры, перш чым прыехала ў Мінск. Бацькі вырашылі, што я павінна вучыцца балету прафесійна, а тут для гэтага ёсць усе ўмовы. Мая маці — артыстка балета, для яе было важна, у якіх педагогаў я буду займацца. А тут працавалі педагогі з Пярмі, дзе ў свой час вучылася мама і мая старэйшая сястра, — Клара Мікалаеўна Малышава, Ніна Мікалаеўна Дзячэнка (яна выкладала нам народны характэрны танец). І я вельмі рада, што трапіла да Вольгі Аляксандраўны Лапо. Яна нас муштравала, але насамрэч выхоўвала не толькі ў балеце, але і ў жыцці. Вялікі гонар, што мне даверылі танцаваць спектакль, прымеркаваны да яе юбілею.

— Як вас прынялі ў тэатры? Ці адчувалі апеку як маладая салістка?

— Складана сказаць, ці была нейкая апека: у першыя месяцы работы я існавала як быццам у сваім свеце. Мне здаецца, што мяне вельмі шкадавалі, каб я не зламалася. Бо на першым годзе работы танцаваць «Жызель» вельмі цяжка. Патрэбна цягавітасць. І псіхалагічна гэта цяжкі спектакль, пасля яго трэба яшчэ дзень маральна адыходзіць. Вельмі дапамагалі мае аднакурсніцы, якія таксама прыйшлі ў тэатр, але яны знаходзіліся ў іншых грымёрках, а я адна апынулася ў грымёрцы з салісткамі. Першы час было складана, таму што ў іх ужо была сфарміраваная кампанія, яны старэйшыя за мяне. Але паступова ў нас склаліся прыяцельскія адносіны. Мы сябруем, гуляем у настольныя гульні. Імкнуся падтрымліваць з усімі роўныя зносіны. Блізкія сябры ў тэатры з’явіліся таксама.

— Ці ёсць розніца, калі даводзіцца танцаваць адзін і той жа балет з рознымі партнёрамі?

— «Жызель» я спачатку танцавала з Арцёмам Банькоўскім. Ён мяне ўвёў у гэты балет. Другі і наступныя спектаклі танцавала з Канстанцінам Белахвосцікам. З Арцёмам было больш складана: ён выкладаў у нас «дуэт» на першым курсе, фактычна ён мой педагог. Ён вельмі стараўся, каб мне было камфортна. Але я першы час пачувалася скавана. З Косцем адразу было камфортна, зручна. Не было такога душэўнага хвалявання. А нядаўна Людміла Генрыхаўна сказала, што мы ўжо станцаваныя як Альберт і Жызель, адчуваем адзін аднаго. І ў «Дон Кіхоце» мне здаралася танцаваць з рознымі партнёрамі — былі розныя адчуванні. Але ў балеце вельмі важна ўмець адчуваць любога партнёра.

— Вы занятыя толькі ў класічных балетах?

— У сучасныя — у «Ганну Карэніну» — мяне не ставяць. У спектаклі Валянціна Мікалаевіча таксама. Хоць вельмі хочацца — гэта зусім іншая пластыка, што вельмі цікава. На другім курсе і на выпуску я танцавала адажыа са «Спартака». Вядома, хацела б удзельнічаць і ў спектаклях. Калі гляджу «Спартак» ці «Стварэнне свету», скарае сам дух гэтых балетаў. Атрымліваю асалоду. Хацелася б удзельнічаць у нечым вялікім. Спадзяюся, калі-небудзь гэта здарыцца.

З Валянцінам Мікалаевічам Елізар’евым мы кантактавалі, калі ішла падрыхтоўка балета «Дон Кіхот». Ён вельмі шмат казаў мне пра вобраз, якой жадае бачыць вулічную танцорку Мерседэс. У мяне ніяк не атрымлівалася дабіцца таго, што трэба яму. Спачатку лягчэй даваўся першы акт, потым здарылася наадварот — і я сябе адчула Мерседэс. Спадзяюся, ён збольшага задаволены мною. Я да апошняга не ведала, што буду танцаваць прэм’еру. Аднойчы на рэпетыцыі ў нас сабралася пяць выканальніц Мерседэс! Можна было абраць любую. Вялікае шчасце, што мне даверылі танцаваць і генеральны «прагон», і прэм’еру. На другім спектаклі адчувала сябе больш упэўнена, чым на першым.

— Артысты балета заўсёды выглядаюць прыгожа, але публіцы ў зале не трэба ведаць пра боль і траўмы, якія здараюцца. Вы гатовыя ў гэтай прафесіі да ўсяго?

— Так. Але я стараюся не думаць аб тым, што ёсць небяспека, што могуць здарацца траўмы. Гляджу на дзяўчынак, якія аднаўляюцца пасля траўмаў, захапляюся іх сілай волі, жаданнем вярнуцца на сцэну. Бо гэта яшчэ і маральная траўма, калі ты не можаш займацца ўлюбёнай справай. У мяне сур’ёзных траўмаў яшчэ не было. Але я не ўяўляю сябе без работы.

— Кантраляваць сябе даводзіцца і ў харчаванні? Калі глядзіш на дзяўчат у балеце, ёсць адчуванне, што яны сілкуюцца святым духам…

— Насамрэч балерынам можна усё, справа ў колькасці. Артысты балета — людзі мастацтва, але нагрузкі ў нас як у спартсменаў. Таму патрэбны нармальны рацыён, каб даваў энергію. Нават салодкае можна сабе дазволіць, калі няшмат. Нядаўна я, напрыклад, гатавала мерэнгавы рулет. Люблю садавіну. Насамрэч, калі шмат працуеш, салодкага не вельмі хочацца. Наогул часта есці хочацца проста ад гультайства, а калі ўвесь час заняты, то пра ежу нават не думаеш.

— Ці застаецца час для чыста чалавечых інтарэсаў?

— Вядома. Трэба пераключацца, адпачываць. Калі кругласутачна быць з галавой у тэатры, сілы могуць скончыцца. Люблю чытаць — у перапынках паміж рэпетыцыямі добрая кніга бывае вельмі дарэчы. З задавальненнем гляджу кіно, але не люблю бессэнсоўныя фільмы.

— Ці стаў Мінск вам блізкі?

— Калі я прыехала сюды, першы год бачыла толькі Фрунзенскі раён, тое, што каля станцыі метро «Спартыўная», дзе знаходзіцца харэаграфічны каледж. А на другім курсе ўжо крыху расслабілася, з’явілася магчымасць для шпацыру ў выхадныя дні. Зразумела, што ў гэтым горадзе ёсць кантраст. Ёсць частка гістарычная, ёсць раёны яркія, сучасныя. Вельмі падабаецца парк Дразды. Цікавы раён Кастрычніцкай. Цэнтр, стары горад — люблю маленькія вулачкі, пераходы. Люблю даходзіць ад тэатра да набярэжнай і Вострава слёз. Я палюбіла Мінск. Хачу працаваць у гэтым тэатры і разумею: мне ёсць куды расці.

Ларыса ЦІМОШЫК

Фота дадзены тэатрам