Вы тут

Што адбываецца з маладой беларускай літаратурай?


І маладзёжнае выданне можа мець салідны ўзрост, напрыклад, семдзесят гадоў — менавіта такі пачэсны юбілей святкуе часопіс «Маладосць». На яго старонках за гэты час дэбютавалі, бадай, усе беларускія вядомыя пісьменнікі. Чым сёння жыве часопіс, што адбываецца з маладой беларускай літаратурай, як шукаць новых аўтараў — пра гэта і шмат іншага гавораць галоўны рэдактар часопіса «Маладосць» Вольга Рацэвіч, намеснік дырэктара РВУ «Выдавецкі дом «Звязда» — галоўны рэдактар газеты «Літаратура і мастацтва» Аляксей Чарота, загадчык Літаратурнага музея Максіма Багдановіча Міхал Бараноўскі, паэтэса, аўтар часопіса «Маладосць» Марыя Шкляр і пісьменніца, рэдактар аддзела культуры газеты «Звязда» Людміла Рублеўская.


Ці павінна рэдакцыя маладзёжнага часопіса браць на сябе функцыю літаратурнай вучобы?

В. Рацэвіч: Галоўнай мэтай стварэння часопіса «Маладосць» некалі і стала «выяўленне таленавітай творчай моладзі, яе патрыятычнае выхаванне, развіццё літаратурных здольнасцяў». У красавіцкім нумары «Маладосці», які яшчэ не пабачыў свет, упершыню будуць надрукаваны лісты супрацоўнікаў часопіса аўтарам за 1953—1958 гады, падрыхтаваныя вядучым архівістам Беларускага дзяржаўнага архіва-музея літаратуры і мастацтва Таццянай Кекелевай. Больш за 60 гадоў там захоўвалася каля дзвюх тысяч старонак такіх лістоў. Адказвалі аўтарам загадчык аддзела пісьмаў Вера Палтаран, загадчык аддзела паэзіі Мікола Аўрамчык, загадчык аддзела прозы Іван Навуменка, адказны рэдактар Аляксей Кулакоўскі, намеснік адказнага рэдактара Іван Грамовіч, літработнік Раман Сабаленка, намеснік рэдактара Георгій Шчарбатаў, загадчык аддзела нарыса і публіцыстыкі Сцяпан Кухараў. Яны ўважліва чыталі творы маладых і давалі ім канкрэтныя парады. Сёння рэдакцыя, канешне, не вядзе такога ліставання, але працягвае практыку літаратурнай вучобы.

М. Шкляр: Чаго чакае малады аўтар — дык гэта адабрэння. Але не такога, каб спыніцца на ўсведамленні «Я — малайчына, у мяне добрыя вершы», а для таго, каб зразумець, што табе ёсць дзеля чаго працаваць і расці ў гэтай сферы. І першая літаратурная вучоба ад рэдакцыі ў мяне была, можна сказаць, вельмі пяшчотная. Я даслала некалькі гадоў таму вершы ў «Маладосць». Мне адмовілі ў публікацыі, але далі канкрэтныя і карэктныя парады, з заданнямі накшталт напісаць верш пра сонца.

Л. Рублеўская: Іншымі словамі, малады аўтар, звяртаючыся ў літаратурны часопіс, хоча не толькі публікацыі, але каб яго яшчэ і навучылі пісаць?

М. Шкляр: Так.

А. Чарота: Так і павінна быць. І адзін з вялікіх плюсоў гэтай работы з моладдзю, што можна нават нейкага і выратаваць ад літаратурнага шляху. Пагадзіцеся, ёсць шмат у нас ужо сталых пісьменнікаў, якія ў прынцыпе пісаць так і не навучыліся. Ці кепска з імі працавалі рэдактары, ці, хутчэй, проста ім не дадзена, няма таленту. І каб такім людзям у свой час сказалі: «Ну кінь ты дурное, не займайся гэтым», дык, можа, і не займаліся б...

М. Бараноўскі: Кожнае выданне тэкстамі, якія ў ім публікуюцца, задае арыенцір для аўтараў па эстэтыцы, тэматыцы, мастацкім узроўні. Праўда, малады аўтар не заўсёды можа суаднесці з гэтым арыенцірам свае творы. Увогуле, калі ствараеш, знаходзішся ў змененым стане свядомасці і не ў стане да канца адэкватна ацаніць напісанае. І цяжка прыслухоўвацца ў гэты момант да нейкіх парад, няхай яны будуць сто разоў разумныя. Выданне можа, па-першае, вучыць якасцю змешчаных твораў, па-другое, прытрымлівацца сваёй выдавецкай палітыкі. Аўтар, выбіраючы выданне, абірае кірунак, у якім яму хацелася б развівацца. Я вельмі хацеў вучыцца. Памятаю, як насіў свае вершы да аднаго літаратара, і ён крэсліў іх так, што радкоў не прачытаць. Я глядзеў на праўкі і не разумеў, чаму мне тут падкрэсліваюць. Прайшло пару гадоў — і вось ужо разумею: так, вось тут русізм, тут трывіяльная думка...

А. Чарота: Калі чалавек не хоча вучыцца — ён не будзе слухаць парады... Гэты чалавек не будзе развівацца і не ўвойдзе ў выніку ў літаратуру. Бо ён ужо вырашыў, што склаўся як пісьменнік, а гэта бывае вельмі рэдка.

Л. Рублеўская: А могуць жа рэдактары і пераламаць маладога аўтара — пад сваё выданне, пад свой густ... Таксама небяспечна. Нядаўна чытала нумар «Звязды» за 30 снежня 1929 года, дзе змешчаны разгромны артыкул Платона Галавача і Алеся Звонака на «ўзвышэнцаў», і палова артыкула прысвечана дваццацігадоваму Максіму Лужаніну... Як яго крытыкуюць — містыцызм, мяшчанства, парнаграфія, і «пільнячок» ён — то-бок паслядоўнік ворага народа Барыса Пільняка, і вучыцца ў Буніна і Ахматавай... А якія бліскучыя творы цытуюцца — лірычныя вершы, дасціпныя іранічныя падарожныя нататкі... І мне вельмі прыкра было па прачытанні таго артыкула, бо той нязмушанасці, бляску, вастрыні, якія былі ў цытатах, у пазнейшай творчасці Лужаніна, які прайшоў лагеры і вайну, ужо няма...

А. Чарота: Гэта вы ўжо пра літаратурную крытыку кажаце...

Л. Рублеўская: Так... Лужанін у сталым узросце сам працаваў з маладымі і ў сваіх нататках піша, што самыя цікавыя і плённыя размовы атрымліваюцца не на семінарах і сходах, а ў калідорах: «Гаворка толькі са сшыткам і аловачкам, без лішніх вушэй, без непатрэбнай асцярогі казаць праўду — можа, крыху жарсткаваты, але, на маю думку, адзіны спосаб выявіць, наколькі глыбокая ў чалавека патрэба працаваць словам, ці ёсць яна сапраўды, такая патрэба». Уласна кажучы, гэта і адбываецца ў рэдакцыях.

В. Рацэвіч: Так, важна не адбіць жаданне ў маладога аўтара... Але мне здаецца, што сёння маладыя людзі не палахлівыя. Яны ўпэўненыя ў сабе, яны распытваюць: а чаму такая праўка? І гатовы адстойваць свае вобразы і метафары. Такіх, каб забіралі вершы і ўцякалі з плачам, дакладна не памятаю.

Ці гатовы часопіс да рэзкасці, адсутнасці піетэту перад аўтарытэтамі, якія прыносяць з сабой маладыя аўтары, асабліва тыя, што публікуюцца з крытычнымі матэрыяламі?

В. Рацэвіч: Маладыя спрабуюць пісаць крытычныя артыкулы на вядомых аўтараў... Адна студэнтка журфака разграміла аповесць сталага пісьменніка... Сярод заўваг: чаму гераіня сядзіць у сваёй кватэры каля тэлефона і чакае званка? Напісаць жа СМС можна! Ёй у галаву не прыходзіць уявіць стары тэлефон з трубкай! Ці такая заўвага: герой карыстаецца паблікам «УКантакце», а сёння ім амаль ніхто не карыстаецца.

А. Чарота: Так, апошнія гады заўважаю, што з'яўляюцца маладыя людзі, якія лічаць сябе крытыкамі, але, калі чытаю іх рэцэнзіі, не бачу аналізу твору, а бачу толькі «я»-крытыка. У яго задача — не прааналізаваць твор, а паказаць, які аўтар рэцэнзіі разумны.

М. Бараноўскі: Хіба гэта толькі дрэнна? Не так шмат у нашых выданнях «крытычнай крытыкі». Часта яна кампліментарная альбо нейтральная. Маладыя крытыкі могуць гэта выправіць, напісаць тое, што выкліча палеміку. У мяне тут больш пытанняў якраз да аўтарытэтаў. Калі ты лічыш сябе сталым аўтарам, у адказ на задзірыстую рэцэнзію маладога крытыка ўсміхніся, пастаўся з гумарам. А часта старэйшыя бягуць абараняць свой гонар і годнасць.

Л. Рублеўская: А ці здараецца рэзкі пратэст супраць рэдагавання?

В. Рацэвіч: Нядаўна дзве дзяўчыны-паэткі ў штыкі ўспрынялі прапанаваныя праўкі... Забралі рукапіс, сышлі... Але гэта рэдкі выпадак.

М. Шкляр: Калі адзін і той жа верш трапляе ў розныя рэдакцыі, да розных людзей, — уражанне, што гэта два розныя вершы. Таму што ў аднаго рэдактара вось тут добра, тут кепска, у іншага — наадварот. Нядаўна была ў мяне спрэчка з рэдактарам альманаха. Я не магла зразумець замену слоў у сваім вершы — здаецца ж, ні сэнс, ні рытм ад тае замены не мяняецца... Мяне не спужала меркаванне рэдактара, я гатовая абараняць свае творы. Магу прыняць праўку, я не расплачуся і не ўцяку, але мне трэба ведаць, навошта яна.

А. Чарота: Бывала ўсякае, калі яшчэ я ў «Маладосці» працаваў. Рукапісы забіралі, і шпурлялі, і вершы злосныя мне прысвячалі. Я не крыўдаваў, пасмяяўся, даў усім пачытаць.

Л. Рублеўская: Мой муж, паэт Віктар Шніп, успамінае, як у маладосці даў рэзкі водгук у рубрыцы агляду чытацкай пошты на верш пачаткоўкі-паэткі. А потым праз шмат гадоў сустрэў яе, і яна прызналася: тады так пакрыўдзілася, што сказала двум хлопцам, якія да яе заляцаліся: застанецца з тым, хто паб'е паэта Віктара Шніпа. На шчасце, усё абышлося, можна ўспамінаць са смехам...

В. Рацэвіч: Цяпер, дарэчы, гэтая жанчына будзе друкавацца ў нас.

А. Чарота: Праца літаратурнага рэдактара ў маладзёжным часопісе — гэта яшчэ дыпламатыя і псіхалогія.

М. Бараноўскі: Васіль Быкаў апісвае выпадак часоў сваёй працы ў гродзенскай газеце: графаман прынёс у рэдакцыю верш. Быкаў бачыць: верш слабы, друкаваць нельга, а аўтар лічыць сябе геніяльным, і Быкаў кажа яму, каб адвязацца: «Нашто вам харошыя вершы друкаваць у нашай правінцыяльнай газеце? Пашліце куды ў Маскву». — «А што, думае-
це, пройдуць?» — «Напэўна!» — «І ў «Правду» падыдуць?» Узрадаваны аўтар збег. Праз кароткі час прыйшоў з падзякай: надрукавалі яго верш у «Правде» на першай старонцы!

Л. Рублеўская: Бяда слабых аўтараў — яны пазбаўлены іроніі і самаіроніі. Вельмі важна навучыць маладых аўтараў не ўспрымаць сябе занадта сур'ёзна.

Якім павінен быць працэс рэдактуры маладога аўтара? Больш жорсткім, можа быць, аўтарытарным, каб усе тэксты адпавядалі найвышэйшаму ўзроўню? Калі праўка стане больш жорсткай, ці будуць маладыя аўтары з ёй згаджацца? Ці не знікне жаданне публікавацца?

Л. Рублеўская: Шмат разоў чула нараканні, што знікае школа рэдагавання, якая перадавалася з пакалення ў пакаленне ў кожнай рэдакцыі. А сёння можна апублікаваць у інтэрнэце нерэдагаваны твор і сказаць: я мастак, я так бачу.

В. Рацэвіч: Так і кажуць... Ад маладых нашых аўтараў мы пачулі азначэнне, што мы «лайтовая» рэдакцыя. Значыць, рэдагуем далікатна. Магчыма, таму, што асноўны склад рэдакцыі — жанчыны? Да таго ж узрост супрацоўнікаў рэдакцыі — сярэдні, ужо не юнакі, але яшчэ не забыліся, як быць маладымі. А з другога боку, твор, што будзе надрукаваны, павінен быць высокамастацкім. Калі твор трэба моцна перапісваць, прымаецца рашэнне яго проста не друкаваць.

А. Чарота: А мне здаралася перапісваць. У нейкага проста праблемы з мовай. Бачыш, што вельмі здольны, таленавіты аўтар, не хочацца страціць будучага пісьменніка, сядаеш і літаральна перапісваеш, выпраўляючы русізмы. А што датычыцца цяперашняй сітуацыі, можа быць, ёсць праблема і ў падрыхтоўцы рэдактараў... Але галоўная праблема ў колькасці складу рэдакцый, якія ў параўнанні з мінулымі часамі, калі ў адным аддзеле працавала па некалькі рэдактараў, вельмі сціснутыя. Таму і даводзіцца адкідаць творы, якія няма часу перапісваць.

Л. Рублеўская: Я заўсёды была супраць таго, каб аўтараў перапісвалі, сама сутыкаючыся як аўтар з выпадкамі, калі скажалі мае вобразы. Але калі рыхтавала падборку літаб'яднання, якім кіравала, уключаўся іншы механізм. Гэта была вітрына нашай справы, якую я мусіла зрабіць годнай. Я магла адкінуць страфу ці дзве, перапісаць... Папярэджвала: будзе жорсткае рэдагаванне, але ў нас атрымаецца бездакорная падборка, хочаце вы таго ці не. Таму я магу зразумець і такую, і такую пазіцыі.

В. Рацэвіч: Галоўнае, каб аўтар разумеў, што яго рукапіс крэсляць не для таго, каб яго пакрыўдзіць, а каб палепшыць твор.

М. Бараноўскі: Бывае, што чалавек успрыме крытыку ад аднаго і не ўспрыме ад іншага. Аўтар выбірае выданне, але важна яшчэ і знайсці свайго рэдактара, якому ён будзе давяраць, бо аўтарскую глухату ніхто не адмяняў. Трэба памочнік, з якім можаш да канца дапрацаваць твор. Такім чалавекам звычайна выступае рэдактар выдання ці выдавецтва, але іх мала. Таму знаходзяць дабрачынных рэдактараў сярод калег, сяброў.

М. Шкляр: Мне падаецца, што падчас рэдагавання вельмі важна разумець яго мэту. Калі ты разумееш мэту і наступаеш на свой эгаізм — «у мяне лепей, чым мне прапаноўваюць зрабіць», пачынаецца твой рост. Ты глядзіш больш шырока, разумееш, што ёсць што мяняць і цябе не хочуць прынізіць, сказаць, што ты нічога не варты. Можа, вядома, часам і хочуць...

А. Чарота: Мне, прынамсі, не траплялася такіх злых рэдактараў, у якіх задача — пакрыўдзіць маладога аўтара.

М. Бараноўскі: Рэдактар павінен быць ідэальным чытачом, які мусіць любіць літаратуру.

Л. Рублеўская: І яму не павінна быць крыўдна, калі ён рэдагуе твор, які лепшы за яго.

М. Бараноўскі: Таму я і сказаў пра ідэальнага чытача, а не пра ідэальнага пісьменніка. Бо пісьменнік пачынае сябе ў чужы твор змяшчаць, а гэта ж відаць, пасля такія літаратурныя франкенштэйны атрымліваюцца...

Л. Рублеўская: Аркадзь Куляшоў вельмі не любіў свой першы зборнік, бо яго цалкам перапісаў рэдактар Міхась Чарот. Хоць дзякуючы таму зборніку да яго прыйшла слава літаратурнага вундэркінда. Так што рэдактар — гэта яшчэ і альтруістычная няўдзячная справа.

М. Бараноўскі: Рэдактар часопіса выконвае і ролю скаўта спартыўнага клуба: яму цікава, каб у яго камандзе былі моцныя аўтары, ён іх шукае, прыцягвае. Зноў жа, трэба ўлічваць, што не ўсе «гульцы» будуць першага шэрагу. Часопіс трэба запаўняць, а шэдэўраў на гэта не хопіць. Таму будуць кампрамісы са сваімі эстэтычнымі перакананнямі...

Л. Рублеўская: І вось цягнеш ты, цягнеш маладога аўтара ў літаратуру... Прыцягнуў... Ён надрукаваўся, выдаў першую кніжку — і пайшоў займацца справай, далёкай ад літаратуры.

М.Бараноўскі: Ну і нічога страшнага... Калі хоць адна кніжачка добрая атрымалася, для беларускай літаратуры ўжо добра.

Л. Рублеўская: Неяк на семінары маладая дзяўчына папыталася, нашто мы трацім свой час на працу з маладымі. Ведаеце, што я адказала? Уяві нейкую замкнёную супольнасць, напрыклад, вампіраў... Каб ім не знікнуць, трэба перакусаць як мага большую колькасць людзей. Вось і мы займаемся з вамі, каб нас, беларускіх пісьменнікаў, стала больш.

М. Шкляр: Так, літаратура перадаецца, як пошасць. Я люблю дзяліцца сваімі вершамі з блізкімі людзьмі... І нядаўна адзін чалавек пачаў адказваць мне вершаванымі радкамі.

Як паўплываў інтэрнэт на стыль маладых аўтараў? Як вы думаеце, публікацыя ў часопісе для іх пераважае па значнасці публікацыю ў якім-небудзь папулярным пабліку?

М. Шкляр: Для большасці маладых публікацыя ў друкаваным выданні будзе пераважаць, нават калі гэта папулярны паблік. Таму што ёсць шмат літаратурных паблікаў, якія не рэдагуюць творы, яны друкуюць усё, што дасылаюць. І калі цябе там надрукавалі, не факт, што ты варты аўтар. У адрозненне ад папяровага выдання. А наконт таго, як паўплывала сеціва на стыль, дык мне здаецца, што больш за ўсё ў пунктуацыі... Адсутнасць знакаў прыпынку, а яшчэ адсутнасць вялікіх літар — прызнацца, я сама люблю так пісаць. Сёння ў «Маладосці» такіх твораў шмат.

М. Бараноўскі: Такое з'явілася не сёння.

В. Рацэвіч: У першую чаргу інтэрнэт паўплываў на аб'ём напісанага. Аўтары пазбягаюць лонгрыдаў, аб'ёмных тэкстаў. Устаноўка — на напісанне маленькіх тэкстаў.

Л. Рублеўская: Гэта ўжо інстынкт: трэба, каб тэкст змясціўся ў пост.

В. Рацэвіч: Калі сацсеткі ўваходзілі ў наша жыццё, мы былі ўжо дарослымі, а тыя, хто карыстаецца гаджэтамі з пялюшак, на іх выраслі. Але надрукавацца ў папяровым часопісе для іх прэстыжна. Я бачу іх рэакцыю: натхненне, захапленне, што прызналі наяўнасць у іх таленту. Але падабайкі ў інтэрнэце вялікую ролю адыгрываюць для маладых аўтараў. Некаторыя прыходзяць і кажуць: гэтыя вершы сабралі вось столькі лайкаў, добрыя водгукі ў інтэрнэце.

М. Бараноўскі: Лайкі сведчаць пра наяўнасць у вершы папулярнага складніка.

Л. Рублеўская: Больш за ўсё лайкаў усё адно збяруць коцікі.

М. Бараноўскі: Аўтару, з аднаго боку, хочацца, каб яго зразумелі, а з другога боку, ён хоча застацца загадкай. У інтэрнэце табе проста ставяць лайк… А рэдактар спрабуе вывучыць твой свет, і гэта аўтарам любога ўзросту вельмі не стае.

М. Шкляр: У сеціве зараз пашыраецца тэндэнцыя папулярызацыі беларускай кнігі. У ТіkТоk шмат беларускамоўных відэа пра кнігі. Нават тыя, хто ў жыцці не гаворыць па-беларуску, здымаюць такія ролікі, таму што гэта модна. Нешта і пішуць для гэтага на беларускай, і песні складаюць. У «Тэлеграм» шмат пра беларускую літаратуру.

Л. Рублеўская: З'явілася і шмат блогаў літаратурнай вучобы, у інстаграм, прынамсі. Заўважаю, як вядуць іх самі ж маладыя аўтары, з прыгожымі карцінкамі, прэзентацыямі, кліпамі, даступна — вучаць іншых маладых, як пісаць. У іх лайкі, у іх вучні...

А. Чарота: Памятаю, прыязджалі з Расіі маладыя пісьменнікі, была там дзяўчына, у якой свая школа паэзіі.

Л. Рублеўская: Вось вам альтэрнатыва літаратурнай вучобе з прафесійнымі рэдактарамі.

М. Бараноўскі: У вашых словах чуецца іронія, але ж інтэрнэт — гэта тэрыторыя свабоды, як і любая творчасць. Станоўчае ёсць, калі ты не пішаш пад нейкае канкрэтнае выданне, пад нейкі фармат. Пытанне ва ўнутраным адчуванні эстэтыкі і самакрытыкі.

Якія тэмы сёння ў маладзёжнай літаратуры могуць называцца магістральнымі?

В. Рацэвіч: Я назіраю, што зараз перыяд самакапання і самааналізу маладых аўтараў. Яны жадаюць разабрацца ў сваім унутраным свеце. Імпрэсіі, рэфлексіі, эсэ. Нейкую магістральную тэму цяжка вылучыць. З мінулага года мы пачалі рубрыку «Старонка родная», і здзівіліся, як маладыя аўтары пачалі актыўна ў ёй пісаць — пра сваю малую радзіму, пра вёскі, гарады... Так што тэма гістарычнай памяці маладым адгукаецца.

Л. Рублеўская: Некалькі гадоў таму ў маладой беларускай літаратуры пайшла цэлая хваля фэнтэзі...

В. Рацэвіч: Ёсць і сёння аўтары, якія працуюць у гэтым жанры.

М. Шкляр: Мне здаецца, нам сапраўды цікава самакапанне, але каб паглыбіцца ў сябе, дайсці да самага дна — і пасля выйсці да святла. Гэта я заўважала і ў сеціве, і ў часопісных публікацыях. Аднойчы на паэтычным вечары пачула вершы з адсылкамі да грэчаскай міфалогіі. Потым яшчэ такія выпадкі заўважыла... І ў мяне на факультэце ёсць хлопец, які антычнай міфалогіяй цікавіцца. Думаю: адкуль такі трэнд? А аказалася, што ўсе гэтыя аўтары з адной кампаніі.

Л. Рублеўская: Цікава, як усё паўтараецца… У канцы 1980-х таксама было захапленне міфалогіяй, напісалі ўсякіх містычных сцёбных гісторый, накшталт «Дамавікамерона», стваралі гарадскую міфалогію... А вось некалькі гадоў таму ў моладзі і падлеткаў было захапленне раманамі пра булінг і суіцыд, накшталт «50 дзён да маёй смерці»...

А. Чарота: Сапраўды, такія раманы ачольвалі па ўсім свеце рэйтынгі... Цікава: толькі жыць пачынаюць — а ў іх у думках адна смерць... Але гэта ўжо адышло.

М. Шкляр: І мне здаецца, што падобнымі раманамі мы не захапляемся.

М. Бараноўскі: Па творах маладых аўтараў можна сацыялагічны аналіз рабіць. Але трэба ўлічваць, што падзеі ў моманце нараджаюць публіцыстыку, а літаратурнае пераасэнсаванне падзей адбываецца пазней.

Як сёння падтрымаць і зацікавіць маладога аўтара?

В. Рацэвіч: Вядома, найперш літаратурнымі конкурсамі. Колькі іх ладзіцца: «Брамамар», «Аўтограф», «LіtUp», «Першацвет», «Слова Купалы да творчасці кліча»... Сярод удзельнікаў конкурсаў мы заўсёды знаходзім сабе аўтараў. Ганарарамі цяперашнімі дакладна маладых не прыцягнеш.

М. Шкляр: Можа, гэта і лепей — ёсць нейкія іншыя матывацыі, чым грашовыя.

М. Бараноўскі: Не лепей. Грашовая матывацыя — добрая. Канкурэнцыя ўзнікае... Зноў жа на добрыя ганарары ты можаш жыць і толькі пісаць.

А. Чарота: Можа, таму цяпер раманы і не пішуць... Каб ведаў, што напішаш раман і атрымаеш за яго гадавую зарплату — дык пісаў бы.

В. Рацэвіч: У пошуках новых аўтараў мы не толькі сочым за вынікамі літаратурных конкурсаў, у якіх, дарэчы, нашы супрацоўнікі часта з'яўляюцца сябрамі журы. Дапамагаюць выкладчыкі, бывае, прыводзяць пачаткоўцаў бацькі. Звязваемся з кіраўнікамі літстудый і літаб'яднанняў, якія існуюць пры бібліятэках ды ўніверсітэтах па ўсёй краіне. З 2015 года працягваем праект з лінгвістычным універсітэтам, друкуем пераклады твораў сусветнай літаратуры, зробленыя студэнтамі. Арганізоўваем свае мерапрыемствы ў музеях ды бібліятэках.

А ў свой юбілейны год часопіс «Маладосць» аб'явіў конкурс на найлепшы празаічны твор для юнацтва і моладзі. Узрост аўтараў не абмежаваны, але аб'ём не павінен перавышаць чатырох аўтарскіх аркушаў. Па выніках у канцы года мяркуецца выдаць зборнік апавяданняў.

М. Шкляр: Я адкрыла для сябе «Маладосць» у сёмым класе. Мне такім далёкім, недасяжным ён падаваўся — як там можна надрукавацца? Думаю, многіх пачаткоўцаў гэта ўсведамленне адпуджвае. Вельмі дапамагае рэальнае ўзаемадзеянне ў выглядзе паэтычных вечарын, творчых сустрэч, напрыклад, у музеі Максіма Багдановіча. Адна справа — на старонках пабачыць вершы, другая — сустрэць аўтара ўжывую, тады натхненне такое... Я цяпер сачу за ўсімі літаратурнымі вечарынамі, дзе можна выступіць ці паслухаць.

А. Чарота: Саюз пісьменнікаў Беларусі ўвесь час арганізоўвае конкурсы для маладых. Яны праводзяцца па ўсіх абласцях. Да таго ж, у кожнай вышэйшай навучальнай установе ёсць літаратурныя гурткі, клубы, аб'яднанні, і не толькі ў профільных. Ведаю, што ёсць у Гродзенскім медыцынскім універсітэце літаратурны клуб. І гэтых людзей таксама трэба прыцягваць, нехта з іх можа ўвайсці ў вялікую літаратуру. Нядаўна СПБ аб'явіў сумесны конкурс з філалагічным факультэтам БДУ і Выдавецкім домам «Звязда» на найлепшую рэцэнзію. Вельмі стымулюе конкурс «LіtUp», на які любы можа прадставіць рукапіс сваёй будучай кнігі. Бываюць самыя нечаканыя адкрыцці. Памятаю, у мінулым годзе перамог хлопчык-школьнік з рукапісам пра электронныя грошы, і кнігу выдалі. У нашым Саюзе пісьменнікаў створаны савет па рабоце з маладымі літаратарамі, мэта якога — згуртаваць пісьменніцкую моладзь. Дзеля падтрымкі маладых мы ўвялі і інстытут кандыдацтва ў члены СПБ.

Л. Рублеўская: Патрабаванне для прыёму — уласная кніжка?

А. Чарота: Неабавязкова. Тры публікацыі ў часопісе «Маладосць» ці іншых тоўстых літаратурных часопісах ужо даюць права прэтэндаваць. Згадаю яшчэ пра серыю «Маладыя галасы Міншчыны», якая выдаецца пры Мінскім гарадскім аддзяленні Саюза пісьменнікаў Беларусі. Там рэгулярна выходзяць першыя кнігі паэтаў...

М. Бараноўскі: Арганізоўваючы літаратурныя мерапрыемствы, я таксама хадзіў на вечарыны, гартаў выданні, каб знайсці аўтараў, якіх цікава было б запрасіць. Фармат літаратурных вечарын варты таго, каб ім займацца. Гэта частка літпрацэсу. Праводзім і свае літаратурныя конкурсы... Плануем у гэтым годзе чарговы, для старэйшых школьнікаў, вынікі падвядзём падчас фестывалю «Ракуцёўскае лета». Будзем прапаноўваць найлепшыя тэксты і ў «Маладосць», і ў «Бярозку», і ў іншыя выданні...

Якой вы бачыце «Маладосць» у перспектыве?

В. Рацэвіч: Пасведчанне аб утварэнні часопіса было падпісана 24 лютага 1953 года, у ім значылася, што часопіс будзе існаваць з сакавіка. Выданне рыхтавалі, але памёр Сталін, і давялося перарабляць нумар, таму ён пабачыў свет пазней. Афіцыйнай датай нараджэння часопіса сёння лічаць 17 красавіка. Часопіс мне ўяўляецца механізмам, творчай лабараторыяй, якая жыве сваім жыццём. Мяняецца склад рэдакцыі, знешняе афармленне, канцэпцыя — узроставы цэнз знялі, зноў увялі, зноў знялі... Але часопіс жыве. І, думаю, гэтак будзе і далей... Ніякая новая форма падачы інфармацыі не заменіць друкаванае выданне. Не тыя тактыльныя адчуванні, эмоцыі, асалода не тая...

Л. Рублеўская: А што наконт знешняга выгляду? Вы неяк казалі пра недастатковую інстаграмнасць?

В. Рацэвіч: Так, гэта студэнты журфака аднойчы пакрытыкавалі, што знешні выгляд не па правілах інстаграма створаны.

А. Чарота: Мне здаецца, не варта кідацца ў інстаграмнасць... Вось сёння ўжо згадвалася, што пяць гадоў таму быў папулярны «УКантакце», а сёння ён ужо не модны. Трэба выпрацаваць сваю лінію, быць адлюстраваннем сучаснага літаратурнага працэсу, і не імкнуцца быць увесь час модным.

Л. Рублеўская: Замест інстаграмнасці будзьце крафтавымі.

А. Чарота: А папяровыя выданні сапраўды не знікнуць. Прыходзілі да мяне ў рэдакцыю дзяўчаткі з гімназіі, кажуць: нам хочацца папяровае выданне ў руках трымаць.

М. Бараноўскі: Падтрымаю, не толькі як музейшчык, які любіць збіраць артэфакты. Чалавечая гісторыя паказвае: людзі не адмовяцца ад задавальнення трымаць у руках матэрыяльны аб'ект. Некалькі крокаў часопіс «Маладосць» насустрач чытачу ўсё ж зрабіў, і па афармленні ён цікавы, прыемна глядзець на старонкі. Іншая справа — запатрабаванасць можа то павялічвацца, то памяншацца, пульсаваць — ёсць шмат складнікаў, якія на гэта ўплываюць.

М. Шкляр: Мяне здзіўляе, што нехта раскрытыкаваў знешні выгляд «Маладосці». Мне заўсёды часопіс падаваўся і густоўным, і стылёвым.

В. Рацэвіч: Дарэчы, ёсць старонкі, аформленыя як у інстаграм, з аватарамі. Ёсць і партрэты на ўсю старонку.

Л. Рублеўская: А чым яшчэ здзівіць юбілейны, красавіцкі, нумар?

В. Рацэвіч: Будзе ўнікальнае інтэрв'ю з Галінай Разанавай, удавой паэта Алеся Разанава. Вялікае інтэрв'ю з паэтэсай Раісай Баравіковай пад назвай «Загадка жанчыны». Яшчэ нечаканасць: Алесь Бадак, дырэктар выдавецтва «Мастацкая літаратура», вырашыў узяць інтэрв'ю ў супрацоўнікаў часопіса «Маладосць». Шэраг артыкулаў падрыхтаваў Аляксандр Гужалоўскі, напрыклад, як у нашай краіне з'явіўся «Клуб вясёлых і знаходлівых». Сачыце за нашымі публікацыямі, падпісвайцеся на «Маладосць»!

Падрыхтавала Людміла РУБЛЕЎСКАЯ

Фота Яўгена ПЯСЕЦКАГА

Выбар рэдакцыі

Грамадства

Час клопату садаводаў: на якія сарты пладовых і ягадных культур варта звярнуць увагу?

Час клопату садаводаў: на якія сарты пладовых і ягадных культур варта звярнуць увагу?

Выбар саджанца для садавода — той момант, значнасць якога складана пераацаніць.

Культура

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».