«Мы старанна рыхтаваліся да інтэрв’ю. Рабілі Гелару педыкюр, прычосвалі», — усміхаецца Ганна Рудак, навуковы супрацоўнік НПЦ НАН Беларусі па жывёлагадоўлі. І знаёміць мяне с тым, з кім бавіць увесь свой вольны час, з кім звязаны яе мары пра аматарскія спаборніцтвы па канкуру і прафесійныя абавязкі. Гелар — гэта конь гановерскай пароды.
У 2016 годзе Ганна стала кандыдатам сельскагаспадарчых навук, а ў мінулым — трапіла ў дзясятку найлепшых навукоўцаў — лаўрэатаў конкурсу «100 маладых талентаў НАН Беларусі».
— Мая праца звязана з даследаваннем генетычнай карты коней, вывучаю іх якасці. Працую з верхавымі пародамі. Прагназую, ці ўдала конь будзе выступаць на спаборніцтвах. У Беларусі невялікае пагалоўе верхавых коней, з іх нам трэба выбраць найлепшых для далейшай селекцыі. Напрыклад, праводзілі эксперыменты, каб даследаваць іх стрэсаўстойлівасць.
Займалася Ганна і распрацоўкай генатыпу ідэальнага верхавога каня. Вывучала, як будова цела жывёлы ўплывае на скачковыя якасці.
— Зараз планую распачаць праект тэсціравання спартыўных замежных коней. Хачу параўнаць іх генетычныя профілі з адпаведнымі характарыстыкамі беларускіх скакуноў, даследаваць агульнае і адрознае. Спадзяюся выдзеліць цікавыя генатыпы. Тады і на доктарскую замахнуцца можна, — дзеліцца планамі малады вучоны.
Па словах Ганны Рудак, верхавыя коні звычайна вельмі патрабавальныя, пужлівыя. Ім неабходны дарагія, добрыя кармы, цёплае стойла. А вось наша беларуская парода непераборлівая, да таго ж спакойная і стрэсаўстойлівая. Беларускіх скакуноў можна ўтрымліваць нават на вуліцы, толькі трэба карміць і паіць.
— Гэта ўніверсальны конь! Можна і агарод узараць, і вярхом на ім праехацца.
Падыходзіць беларуская парода коней і для дзіцячага спорту, бо нашы скакуны добрыя, пяшчотныя і кантактныя. Метр вышыні бяруць спакойна. У прафесійных спаборніцтвах яны пакуль не ўдзельнічаюць, але аматарскія ім па сілах.
— На жаль, цяпер папуляцыя беларускіх коней памяншаецца. Раней яны выконвалі толькі сельскагаспадарчую працу, сёння гэта ўжо не так актуальна. Таму мы стараемся арыентаваць іх на ўніверсальныя патрэбы чалавека, каб можна было аматару ўзяць і гадаваць беларускага прыгажуна, — расказвае навуковец. — Нашы коні падыходзяць для медыцынскіх патрэб. Бо «беларус» не панясецца наўскач, будзе ісці спакойна, масажыраваць мышцы чалавека, што карысна для здароўя. Таму стасункі з конямі нашай селекцыі карысны людзям з аўтызмам, цэрэбральным паралічом, артрытам, траўмамі.
— Калі едзеш верхам, працуюць такія мышцы, якія мы не задзейнічаем у звычайным жыцці. Да таго ж, конь — выдатны сябар, які тонка адчувае ваш эмацыянальны стан.
У чэрвені Ганна плануе выступіць на канферэнцыі па конегадоўлі, дзе будуць прысутнічаць кіраўнікі гаспадарак, ферм, прыватныя каняводы. Навукоўцы перекананы, што трымаць коней — выгадна, асабліва беларускую пароду. І хочуць данесці гэта да ўсіх зацікаўленых асоб.
... Коней Ганна любіць з дзяцінства. З сястрой Настассяй праводзілі лета ў вёсцы, дзе ў бабулі з дзядулем была вялікая гаспадарка: каровы, авечкі. І коні. Да іх дзяўчат асабліва цягнула.
— Ведаеце, як гэта — паехаць у 6 раніцы за сенам? О-о-о! Скошаны луг, ты збіраеш пахучае сена. А потым ляжыш на ім, глядзіш у неба, а конь вязе цябе дадому, — успамінае яна.
Здаецца, любоў да высакародных жывёл наша гераіня атрымала ў спадчыну: імі захапляліся яе бацька і дзед. У дзяцінстве ў Ганны было шмат кніг пра пароды коней. Чытала і марыла, што ў яе таксама будзе свой гадаванец, уяўляла, як будзе клапаціцца пра яго. На жаль, у Полацку і Наваполацку, дзе правяла дзяцінства, не было конна-спартыўнай школы, як, напрыклад, у Ратамцы. Не было і прыватных школ.
— Тады я проста адкарэктавала мару. Стала вывучаць коней. У ветэрынарную акадэмію я пайшла вучыцца разам з сястрой. Мая сястра Настасся стала ветэрынарам, я — заатэхнікам, навукоўцам. Вучылася старанна, была найлепшай на курсе. Марыла хутчэй пачаць вывучаць конегадоўлю. Калі мне было 20 гадоў, мой дзядуля купіў на заводзе ў Глыбоцкім раёне кабылу Каштанку, — успамінае дзяўчына. — Верхавога тыпу з энергічным тэмпераментам. Цяжка было з ёй справіцца. Такая хуткая і рухавая, што не адны колы фурманкі паламала! Але гэта быў добры досвед у тым, чым мне хацелася займацца з дзяцінства.
... Наша гераіня прызнаецца, што менавіта любоў да коней дапамагла ёй стаць той, кім яна сёння з’яўляецца: навукоўцам, прызнаным прафесіяналам у сваёй улюбёнай справе, чулым чалавекам. Коні суправаджаюць яе, здаецца, на кожным кроку: у машыне — конь-сувенір, набыты ў майстрыхі на фестывалі «Славянскі базар у Віцебску», дома — карціны, на якіх намаляваны гэтыя высакародныя жывёлы, кнігі пра іх.
А вось і прыгажун Гелар! Гляжу на яго, і веру, што ён да «інтэрв’ю» падрыхтаваны лепш за ўсіх: скура ажно блішчыць, грыва і хвост — валасок да валаска. Бачна, як Гелар радуецца сваёй гаспадыні: дакранаецца да яе пысай, аблізвае рукі вялікім языком, здаецца нават, што ўсміхаецца. Гелар любіць прысмакі і чакае пачастунку.
У 2014 годзе Ганна аформіла апеку над адным канём на ферме. Клапацілася пра яго, пакуль жывёлу не забралі гаспадары. Тады вырашыла, што надышоў час завесці свайго гадаванца.
— Праз год паехала па працоўнай нагодзе на заводскую конеферму «Палачаны», дзе выводзяць коней гановерскай пароды. Яны мне тады так моцна спадабаліся, што купіла там жарабя. Гэта справа не танная, — усміхаецца Ганна. — Выдаткі матывавалі мяне хутчэй абараніць кандыдацкую дысертацыю. 16 лютага асвяткавалі дзень нараджэння Гелара, яму споўнілася 8 гадоў. Зладзілі фотасесію.
Сапраўды, утрыманне каня — нялёгкая справа. На конеферме ў Жодзіне кожны гаспадар сам клапоціцца пра свайго гадаванца. У штодзённыя абавязкі Ганны ўваходзіць кармленне і паенне Гелара, шпацыр з ім. Далей ідуць чыстка і купанне каня, догляд за хвастом і грывай, скурай і капытамі. А яшчэ трэба з’ездзіць за сенам, а летам яшчэ і папрацаваць з ім — асядлаць.
— Гелар лянівы. Яго трэба прымушаць штосьці рабіць. Будзе стаяць, махаць хвастом, прыкідвацца, што спужаўся. Між тым, у яго ўстойлівая псіхіка. Ехала аднойчы верхам. І тут праляцеў вялізны грузавы самалёт. Думала, зараз конь спалохаецца і панясе мяне. Але не, спакойна даехалі назад. Я Гелару за гэта шчыра падзякавала. Ён разумны, у яго вельмі добрая памяць. Максімум на два тыдні магу пакінуць Гелара на маю сяброўку. Але тады ён крыўдзіцца: калі вярнуся, не хоча нават глядзець у мой бок.
У кожнага каня свой характар. Ёсць паслухмяныя, адна заўвага гаспадара — і ўсё выконваецца. Некаторыя коні добра паводзяць сябе пад сядлом, іншыя намагаюцца скінуць свайго наездніка.
Надыход вясны Ганна збіраецца правесці з Геларам максімальна актыўна і прадуктыўна:
— Дамовілася ўжо аб трэніроўках. Вельмі хочацца паўдзельнічаць у аматарскіх спаборніцтвах. І засвоіць галоп. Так што Гелар будзе працаваць, каб не стаў тлустым і лянівым. А я, калі еду вярхом, уяўляю сябе сапраўднай амазонкай і адчуваю натхненне!
Юлія РАМАНЬКОВА
Фота аўтара
Набор на бюджэтныя месцы павялічыцца.
Колькі ж каштуе гэты важны кампанент здаровага рацыёну зараз?
Не выявіць ні секунды абыякавасці.
