«Пісьменніку нельга ніколі забываць, што чалавек — гэта цэлы свет. Бязмежны і супрацьлеглы, просты і парадаксальны, шчыры і хцівы, прамалінейны і завуаляваны, сур’ёзны і блазнаваты...» — гэтыя словы прагучалі ў адным з артыкулаў пісьменніка Анатоля Казлова. Ён і імкнуўся апісваць у сваіх творах гэты чалавека-свет — ва ўсёй яго супрацьлегласці і глыбіні...
На жаль, аповеды пра Анатоля Казлова цяпер будуць гучаць у мінулым часе. Бо прыйшла сумная вестка: 20 сакавіка член Саюза пісьменнікаў Беларусі, вядомы літаратар Анатоль Казлоў памёр, раптоўна, на 61-м годзе жыцця.
Анатоль Казлоў нарадзіўся ў вёсцы Асінаўка Краснапольскага раёна Магілёўскай вобласці. «Мае бацькі Сяргей Гардзеевіч і Марыя Сямёнаўна Казловы, як мне здаецца, вызначаліся асаблівай працавітасцю і ўвішнасцю, ды і астатнія аднавяскоўцы не адставалі, — згадваў Анатоль Казлоў у аўтабіяграфічным эсэ „Не люблю грыбоў ды ягад“. — Не прыгадаю сярод асінаўцаў гультаёў і выпівох. Як ні дзіўна, але то быў час, калі на вёсцы яшчэ моцна трымаліся спаконвечныя традыцыі маралі і культуры беларусаў. У вёсцы я зусім не чуў лаянкі. Ні ад мужчын, ні ад жанчын. Што ўжо гаварыць пра нашых дзядуль і бабуль».
Напэўна, памяць пра тыя спаконвечныя традыцыі змушала пісьменніка ў творах выкрываць заганы сучаснага чалавека, які забыўся на духоўныя каштоўнасці продкаў, паказваць важнасць увесьчаснага выбару паміж дабром і злом. У прозе Анатоля Казлова адчуваецца глыбіннае веданне беларускай народнай культуры, міфалогіі, мовы. «А колькі душы ў народных песнях, якія выдыхаюцца, ліюцца падчас цяжкой працы ў полі! Асабліва я любіў жніўныя... Неперадавальнае адчуванне зліцця непаўторных галасоў, калі песню падхопліваюць з аднаго канца вёскі на другім».
Шлях да пісьменніцкага лёсу быў няпросты. У дзявятым і дзясятым класе давялося хадзіць за сем кіламетраў у Наваельненскую школу. Пасля заканчэння нейкі час меў адметную працу — абдзіршчыка алмазаў у дыяменты на Гомельскім заводзе. Працаваў у раёнцы. А ў 1980-м паступіў на гісторыка-філалагічны факультэт ГДУ. Першая замалёўка Анатоля Казлова «Завітаў чорны бусел» была надрукавана ў краснапольскай газеце «Чырвоны сцяг», яшчэ калі аўтар вучыўся ў школе. А калі выйшла першая кніжка апавяданняў «Міражы ценяў» у бібліятэцы часопіса «Маладосць», Анатоль Казлоў вучыўся ў аспірантуры Інстытута літаратуры імя Янкі Купалы, пісаў пад кіраўніцтвам Івана Навуменкі дысертацыю «Сатыра і гумар у беларускай літаратуры 20-х — пачатку 30-х гадоў».
Ужо дэбютны зборнік засведчыў: у беларускую літаратуру прыйшоў адметны празаік, са сваім пазнавальным голасам і бачаннем свету. Ведаюць Анатоля Казлова і як дасведчанага, уважлівага рэдактара. Ён працаваў загадчыкам аддзела публіцыстыкі і нарыса часопіса «Полымя», загадчыкам аддзела прозы часопіса «Маладосць», галоўным рэдактарам газеты «Літаратура і мастацтва», загадчыкам аддзела часопіса «Неман». Апошнія гады загадваў аддзелам прозы часопіса «Полымя». На яго творчым рахунку — кнігі прозы «Міражы ценяў» (1990),"І тады я памёр..." (1993), «Незламаная свечка» (2000), «Юргон» (2006), «Горад у нябёсах» (2009), «Той, хто абганяе сны» (2014) ды іншыя.
У гэтым годзе ў № 2 часопіса «Маладосць» была надрукавана гутарка з Анатолем Казловым, якая аказалася апошняй яго гутаркай. У ёй пісьменнік прызнаваўся: «Ніколі не сяду пісаць, калі ў мяне сюжэт не саспее. Пакуль не знайду нешта нетрывіяльнае. Абсалютна не пагаджуся з вядомым тэзісам «ні дня без радку». Радок павінны пражыцца, «выбалець».
На пытанне пра жыццёвыя прынцыпы пісьменнік адказаў сярод іншага: «У любой сітуацыі заставацца чалавекам. Каб праз хвіліны і гады не было балюча, сорамна, што не заступіўся, не абараніў. Змаўчаў там, дзе трэба было крычаць».
Завяршаецца ж гутарка такімі словамі: «Увогуле, скажу наконт адзіноты каротка і не мной прыдуманае: чалавек нараджаецца ў адзіноце, жыве з ёю і адзінокі памірае. Я, вядома, не выключэнне. Адзінота — гэта цэльнасць і цэласнасць асобы».
Але пагодзімся, што таленавіты пісьменнік адзінокім не застаецца — ён заўсёды са сваймі творамі, са сваймі героямі, якія ён пакідае пасля сябе свайму народу. Творы Анатоля Казлова, яго імя назаўсёды засталіся ў гісторыі беларускай літаратуры.
Людміла РУБЛЕЎСКАЯ
А разам з імі навучанне, сацпакет і нават жыллё.
Беларусь — адзін з сусветных лідараў у галіне здабычы і глыбокай перапрацоўкі торфу.
«Мы зацікаўлены, каб да нас прыязджалі».
