Даволі часта новыя ўладальнікі, калі набываюць участак з ужо наяўным пладовым садам, сутыкаюцца з вельмі старымі, бывае, што хворымі дрэвамі з несфармаванымі кронамі.
Звычайна гэта перарослыя дрэвы з гнілой драўнінай, расколатымі стваламі, выламанымі галінкамі і да т. п. Але жыццёвая сіла яблынь і груш настолькі вялікая, што нават такія «напаўжывыя» экзэмпляры даюць нейкі ўраджай, які дазваляе гаспадарам думаць, што ў іх ёсць сад.
Сліва, вішня, чарэшня, абрыкос і іншыя костачкавыя пры старэнні паводзяць сябе не так, як семечкавыя. У асноўным тэрмін жыцця гэтых раслін невялікі. Але на месца адмерлага старога ствала ўстае шматлікі параснік.
Стары неапрацаваны костачкавы сад (асабліва сліва і вішня) уяўляе з сябе непраходныя зараснікі са шматлікай тонкаствольнай параслі.
Гэтак жа, як і ў семечкавых, тут валадараць патагенныя гніласныя грыбы і маецца шырокі спектр бактэрыяльных хвароб.
У дрэў ёсць свае біялагічныя асаблівасці росту. Семечкавыя культуры (далей гаворка пойдзе пра яблыні і грушы) у большасці выпадкаў даюць моцны вертыкальны ствол са шкілетнымі галінамі, якія адыходзяць. Утвараецца альбо канічная, альбо больш-менш шарападобная крона. Шчыльнасць яе залежыць ад колькасці парасткаў другога, трэцяга і наступных парадкаў. Дамінуе павышанае аблісцвенне ў шкоду якасці пладоў. Саміх пладоў у нейкія перыяды можа быць і шмат, але яны дробныя і не адпавядаюць смакавым якасцям, заяўленым у апісанні сартоў.
Але калі якасць пладоў задавальняе, тады працэдура амаладжэння зводзіцца да выразання старых сухіх галін з прыкметамі маразабоін і гнілой драўніны, выраўноўвання і замазвання абломаў і расколін, выдалення галін, якія відавочна зацяняюць, і частковага прарэджвання кроны. Можна правесці краніраванне — абразанне ствала па вышыні і галін па даўжыні.
Як жа быць з дрэвамі, якія раслі не па правілах пладовага саду?
У агракультуры стандартная форма кроны пладовага семечкавага дрэва — пальмета. Слова palma азначае далонь, раскрытую далонь з пальцамі.
Складзіце свае рукі разам, раскрыйце далоні, як быццам трымаеце яблык, і вы атрымаеце чашападобную форму — пальмету, дзе ніводны палец-галінка не будзе заценены суседнім.
Пальмету пачынаюць фарміраваць, калі маладое дрэва дасягае вышыні 1,5-2 м.
Ствалы штамбуюць (прыбіраюць непатрэбныя парасткі) на вышыню 0,8-1 м, што забяспечвае зручнасць апрацоўкі як саміх штамбаў, так і прыствольных кругоў. Саму ж пальмету з часам адпускаюць да вышыні, зручнай для апрацоўкі з садовых драбінак, гэта значыць не вышэй за 4 м. У выніку атрымліваецца дрэва-чаша вышынёй да 4 м. Стаяць такія дрэвы не бліжэй за 3 м адно ад аднаго. Гэта дае магчымасць бесперашкоднага абслугоўвання, забяспечвае добрае праветрыванне і паспяховае апыленне.
Ці можна сфарміраваць пальмету на старым дрэве з высокім асноўным ствалом? Тэарэтычна так. Нейкае падабенства з часам атрымаць можна. Але для гэтага давядзецца значна пакараціць дрэва па вышыні, абрэзаць або выдаліць некаторыя шкілетныя галіны. Першы час такое зноў сфарміраванае дрэва выглядае неэстэтычна. Паступова на абрэзаных галінах з’явяцца маладыя парасткі, з якіх можна будзе сфарміраваць нейкае падабенства пальметы.
У норме ў дрэва збалансавана біямаса надземнай і падземнай частак. Карані і галіны гарманальна ўплываюць адзін на аднаго, стымулюючы або тармозячы роставыя працэсы. Калі мы выдаляем большую частку кроны, колькасць пажыўных, гарманальных і біялагічна актыўных рэчываў, якія паступаюць з каранёвай сістэмы, значна большая, чым патрабуецца для абрэзанай кроны.
У выніку прачынаюцца патэнцыяльныя пункты росту (якія знаходзяцца ў камбіі) і спячыя пупышкі. У кроне ў першы вегетацыйны сезон пасля абразання з’яўляецца велізарная колькасць маладых парасткаў-ваўчкоў у шкоду пладовым парасткам. Гэта добра — ёсць з чаго выбраць матэрыял для будучага фарміравання пальметы. З іншага боку, асноўную масу ваўчкоў трэба выдаляць. Карані ж пры гэтым працягваюць працаваць і абуджаць маладыя пупышкі. Зноў з’яўляюцца ваўчкі, і зноў іх давядзецца выдаляць!
Амаладжальнае абразанне праводзяць у адсутнасць моцнага руху соку — позняй восенню або ранняй вясной.
Калі гаворка ідзе пра амаладжэнне старога дрэва — асаблівага ўраджаю ў першы сезон чакаць не варта. Пры кардынальным абразанні (часам застаецца толькі стары штамб, ад якога чакаеш з’яўлення парасткаў) утворацца даволі вялікія па плошчы спілы. Іх трэба засцерагаць. Ад марозу (гэта зрабіць лягчэй) — мешкавіна, садовы вар, фарба. Ад вясновага соку (яго ціск бывае да 2-3 атмасфер) засцерагчы цяжэй. А ад гэтага — мокнучыя зрэзы і гніль!
Алейную зялёную (з медзезмяшчальным пігментам) фарбу або сурык на пакосце, у крайнім выпадку медны купарвас або бардоскую сумесь, замяшаную на пакосце, награваюць на вадзяной лазні для надання пластычнасці. Спілы і кару ніжэй за іх два-тры разы пакрываюць фарбай. Накладваюць цёплы садовы вар (гэта значыць воск) і ўціскаюць у яго кавалак рагожы або мешкавіны. Зверху таксама абмазваюць варам. Звычайна такога пласта «кары» дастаткова для прадухілення прамярзання драўніны.
Алейная фарба надзейна закрывае капіляры драўніны, і вясновы сок са спілаў не выходзіць.
Ірына ТАМКОВІЧ
Інтэрв'ю з алімпійскім чэмпіёнам па фехтаванні.
Прафесійна, аператыўна, па-добраму.
