Была некалі такая показка. А ў пацвярджэнне — мая гісторыя.
Тая дзеўка ў нашу вёску замуж калісьці прыйшла, але ж сямейнае жыццё ў яе, на жаль, не склалася. Муж, бедны, інвалідам быў, ды яшчэ і п'яніцам... Вось гарэлка яго і загубіла: дачушка ў свае тры гадкі сіроткай засталася, маладзіца — удавой.
Працавала яна даяркай на ферме, жыла па-ранейшаму ў свякрухі са свёкрам, але ж лішняй была, нелюбімай... Калі гаспадары моцна крыўдзілі, у радні начавала, а ўрэшце, сабраўшы грошай, узялася сваю хацінку будаваць. Не без таго, — ёй цяжка было, але ж і цяжкасці людзі пераносяць па-рознаму. Гэтая жанчына — дзе трэба, дзе не — увесь час паўтарала: «Вой, бяда мне, бяда!», «Вой, гора ж мне, гора!», «Вой, доля мая!»
Вяскоўцы так прывыклі да гэтых слоў, што паступова сталі забывацца, як завуць тую жанчыну: то за вочы, то ў твар — Нядоля ды Нядоля.
А ў райцэнтры ў нас Пеця жыў — сумленны чалавек і ціхмяны-ціхмяны. Шафёрам працаваў, дзяцей гадаваў, па свежае малачко для іх часта ездзіў (бацькі яго кароўку трымалі): раніцай праз нашу вёску туды, а потым назад — якраз па той вуліцы, дзе Нядоля жыла.
Заўважылі тое яго сябры-шафёры (ім жа — абы пабрахаць) і давай падколваць: ты што, маўляў, у Нядолі начуеш?
Пеця ад гэтых жартаў спярша адбіваўся і тым самым толькі жару падсыпаў. А таму аднойчы не вытрымаў, ляпнуў: «А калі і начую, дык што?! Вам якая справа?»
Слова, кажуць, што птушка: выпусціў — не зловіш. Гэтае вось, Пецева, далёка заляцела, да самой удавіцы дайшло. І яна — як ні дзіўна — ужо не стала моўчкі бедаваць ды ў падушку плакаць. Раніцай, калі Пеця, набраўшы малака ды гасцінцаў, вяртаўся ад бацькоў, выйшла на сярэдзіну вуліцы, спыніла машыну, спытала ў шафёра:
— Гэта ты ў Нядолі начаваў?
Ён — шчыра, як на духу:
— Не, я ў вочы яе не бачыў!
— Тады з двух адно, — кажа яму жанчына, — альбо ты зараз заходзіш да мяне ў хату і такі «начуеш» (на гэтым слове Пеця, казалі, ледзь не самлеў), альбо сёння ж і ўсім сабакам, якім абы пабрахаць, кажаш, што гэтага ніколі не было, а то... Я за сябе не адказваю! Колы парэжу! Вокны паб'ю!
...Так ці іначай, па той вуліцы, дзе жыла Нядоля, Пеця больш ніколі не ездзіў.
Ды і сябры яго прыкусілі языкі. Мо дайшло, што з Нядоляй кароткія жарты.
Алена ПАНЦЯЛЕЕВА
Нясвіжскі раён
Далёка зайшоў прагрэс: каму сказаць, — не паверыць, пакуль не «памацае», пакуль сам не ўбачыць, што ў інтэрнэце можна знайсці... УСЁ.
Я дык перш-наперш — хор Пятніцкага! Усе запісы яго, за сто дзесяць гадоў! Бо гэта для мяне, можна сказаць, святое: на ягоных песнях я вырасла. І па радыё чула, і на ўсіх бяседах у нас спявалі («Ой, туманы мои растуманы» дык гэта — абавязкова!)
Але ж і грэшнага ў той павуціне хоць адбаўляй! Аднойчы я на спіс смяротных грахоў нарвалася. На першыя радочкі глянула, — падумала, усё: не ўбачыць нам царства нябеснага, бо што ні крок — тое грэх. Ну няхай сабе гнеў, пыха, распуста, але ж там і маркота ёсць, і абжорства... А куды ад яе, калі есці трэба... А надарыцца штось смачнае, то як, скажыце, спыніцца?
У гэтым камп'ютар не дапаможа — прынамсі, пакуль. А вось ва ўсім астатнім...
Узяць бухгалтараў. Некалі яны на лічыльніках лічылі (драўляныя такія, з костачкамі...), затым арыфмометры з'явіліся — «Феліксы», пасля іх — электрычныя і электронныя калькулятары, што заканамерна: чалавек заўсёды нешта вынаходзіў.
Цяпер да чаго дайшло: камп'ютары на канвертах адрасы «чытаюць»: кажуць, усякі почырк могуць разабраць (нават калі доктар напіша)... Але я ў гэта неяк не веру, думаю, што не трапляліся яму «шыфроўкі», якія пісаў наш Пятровіч (Алексу з Юстасам яны і не сніліся!), а камп'ютар ад іх альбо згарэў бы, альбо загрымеў у нейкую адмысловую «дурку».
...Даўно тое было. Пятровіч, хоць і не вельмі пісьменны, працаваў вагаўшчыком на ферме. Узважваў усё да грама (у яго не ўкрадзеш і нічога не прыпішаш), дысцыпліну таксама трымаў. Адно — розныя там паперы пісаць не любіў. Лічбы — яшчэ сяк-так, а вось словы... Ён іх як хацеў, так і скарачаў.
Дзеўкі з бухгалтэрыі да гэтага прывыклі: маглі разабраць і што там вязуць, і адкуль, і куды — абы вага стаяла, а слова... Дзе дапішуць, дзе выправяць — і ўсё, парадак.
А тут прыслалі ў бухгалтэрыю практыкантку, далі ёй рэестры «ад Пятровіча». Дзяўчына стараецца, спрабуе разабраць-злічыць тыя тона-кіламетры і раптам «завісае», як той камп'ютар, бо чытае: «Возка з/м на хер».
Ну «з/м» гэта яшчэ зразумела — «зялёная маса», корм. А вось месца прызначэння? Можа, тая «з/м» сапсавалася і яе прыйшлося выкінуць? Але ж тады павінен быць акт на спісанне, а яго няма.
Разгубілася дзяўчына, падышла да старшай бухгалтаркі, тыцнула пальчыкам у тры літаркі (з першай «х») ды пытаецца:
— А вось гэта куды?
Жанчына глянула і як нічога ніякага:
— А-а!.. Гэта Пятровіч скараціў: гэта «на херму».
— А я думала, што корм непрыгодны і яго на кампост?
Бухгалтаркі ў рогат, бо яны ж прывыклі, і ўсе зразумелі.
А што б камп'ютар прачытаў, яшчэ невядома.
...Ён сапраўды вельмі шмат што ўмее і ведае, але ж не ўсё, прычым — далёка не ўсё.
С. ВАРОНІНА
Быхаўскі раён
Маючы свой дом і пры ім нейкі лапік зямлі, грэх, згадзіцеся, не трымаць гаспадарку — хоць невялічкую. У мяне вось, апроч катоў і сабак — досыць доўга куры вяліся: то дзесяць, то восем, то пяць... Апошнім часам толькі адна засталася — ну вельмі ж старая! Я ўжо не помню, калі яна і з'явілася?! Мо гадоў з 15 прайшло!
Хтосьці кажа, што куры столькі не жывуць. Не верце: жывуць, прычым мая — дык яшчэ і нясецца!
І па гародзе за мною ходзіць (выключна па сцежачках), і шчабеча пра нешта сваё, і ў градах ніколі не купаецца, быццам ведае, што тое нельга...
Карацей, калі б яна да ўсяго яшчэ і жукоў каларадскіх збірала, ёй бы цаны не было!
А зрэшты, яе і так няма, бо мая Шчабятура навявае мне добрыя ўспаміны, вяртае ў маладосць.
...Помню, пасля стыпендыі нам, студэнтам, заўсёды хацелася «адарвацца» — зладзіць свята для згаладалых жыватоў, а калі пашчасціць, — дык яшчэ і для душ.
Адна — Янкава — была ў той вечар дужа засмучаная, бо хлопец — наш «аднапакойнік» — прачуў, што ў Доме дружбы народаў ладзілася чарговая сустрэча з замежнікамі, што пасля афіцыйнай часткі была сяброўская — з пачастункамі, што падчас яе нехта прапанаваў паспяваць народныя песні. І балгары тады зацягнулі сваю, украінцы — сваю, следам — малдаване, казахі... А дайшла чарга да беларусаў, — і аблом, што называецца: адзін саромеецца, другі голасу не мае, трэці слоў не ведае... «Эх, не было там мяне! — перажываў Янак. — Я б ім выдаў!.. Я б ім паказаў! Я б усіх заспяваць прымусіў!
Наконт першага — «выдаў» ды «паказаў» — мы, Янкавы суседзі па ложках, ні мінуты не сумняваліся: хлопец і сапраўды ведаў безліч беларускіх песень, выступаў са сцэны, але ж каб некага прымусіць... Да таго ж — усіх?..
— Ды гэта ж лёгка! — ледзь не бажыўся Янак. — Слухайце сюды: зараз мы з вамі развучым цудоўную беларускую народную песню. Я пачынаю адзін, потым мы, усе разам — па маёй камандзе — спяваем прыпеў. Дамова? Тады паехалі!
Янка падняўся з-за стала і стаў не тое расказваць, не тое спяваць, як служыў жа ён у пана ў першае лета і як заслужыў за гэта курачку.
Далей — у паскораным тэмпе і хорам мы падхапілі:
Тая кура-шчабятура
па садочку хо-о-о-одзіць ды хо-о-о-дзіць,
куранятак за сабою во-о-о-дзіць.
На другое лецейка-лета «наш саліст» заслужыў у пана ўжо качачку: «Тая кача дробна скача...», на трэцяе — гусачку, за ёй быў індык, потым баран і цяля... На сёмае лета — урэшце — прэзентам стала дзеўка, якая, напіўшыся, звалілася з печы...
І пры гэтым саліст пасля кожнага лецейка-лета, пасля кожнага новага набытку, вяртаў нас да куры-шчабятуры, усе разам мы (а потым падцягнуліся і хлопцы з суседніх пакояў) з замілаваннем, расцяжна і ўзнёсла, спявалі, як тая курачка «па садочку хо-о-о-одзіць ды хо-о-одзіць», куранятак за сабою водзіць».
Светлая песня! Доўгая, добрая... Мы ёю так захапіліся, што праспявалі і раз, і другі, ды зусім не заўважылі, як наступіў час адбою. Да таго ж думаць не думалі, што з нашага чацвёртага паверха песня пра курачку даляціць да першага, дзе жыў... камендант інтэрната.
Яго, былога вайскоўца, маёра, мы, студэнты, і паважалі, і баяліся (прытым баяліся куды больш, чым паважалі), бо дысцыпліну ён трымаў ну проста жалезную: за дробныя парушэнні караў сур'ёзна (аж да высялення, да пазбаўлення даху над галавой), а ўжо тут...
Дзверы ў пакой рэзка адчыніліся, песня (а з ёй і душа ў кожнага з «артыстаў») умомант абарвалася: на парозе стаяў камендант.
Мы — знямелі ў чаканні расправы, але ж на гэты раз, здаецца, памыліліся:
— Ну нарэшце, — замест прывітання кінуў нам Пятровіч, — ну хоць раз ды пачуў тут нармальную песню! Можаце ж! Можаце, сволачы, калі захочаце! Не ўсё ж бугі-вугі круціць!
У вачах адстаўнога маёра было столькі лагоды, што ён, здаецца, сам мог бы зараз да нас далучыцца — таксама паспяваць пра курачку... Пасада стрымала? Званне? А мо віно ўсё выпілі? Ды і час быў позні.
Усе, карацей, разышліся. А песня — яна засталася.
Мікалай КАМАРОЎСКІ
г. Орша
Рубрыку вядзе Валянціна ДОЎНАР
Набор на бюджэтныя месцы павялічыцца.
Колькі ж каштуе гэты важны кампанент здаровага рацыёну зараз?
Не выявіць ні секунды абыякавасці.
