Цяжка сказаць, ці заўважаць гэту дату ў розных календарах, наўрад ці ў навінах медыя будзе пазначана яна адпаведным радком. Алег Аляксеевіч ад гэтага нічога не згубіць і нічога не знойдзе. Але ёсць упэўненасць, што яго добра ведае чытач, які шукае сапраўдную літаратуру.
Кнігі апошніх гадоў празаіка, які піша ў асноўным на рускай мове, але выдаецца і па-беларуску, у перакладзе сяброў-паплечнікаў, — і для дарослага, і для юнага чытача. Алег Ждан, які надрукаваў сваё першае апавяданне ў «Литературной России» некалькі дзесяцігоддзяў таму, піша пра жыццё. Пра тое жыццё, якое знаёма і чытачам, але ўмела, па-майстэрску расказвае пра перакананні чалавека, яго сутнасць, пра маральныя прынцыпы, пра здраду і сумненні, пра вернасць і таварыскасць, пра сяброўства і падман...
З напісанага Алегам Аляксеевічам можна скласці добры, ёмісты, паўнавартасны збор твораў. Зразумела, у некалькіх тамах. Але зараз зборы твораў калі і выдаюцца, то хіба што класікаў. Але мне верыцца, што будзе і збор твораў Алега Аляксеевіча Ждана. Верыцца таму, што ёсць перакананасць, што зробленае на такім высокім мастацкім узроўні, напісанае шчыра і праўдзіва, адшліфаванае згодна з урокам майстэрства, атрыманым пры чытанні добрай класічнай літаратуры, у размовах і сустрэчах з вялікімі папярэднікамі, гэта і ёсць нацыянальны здабытак.
Алегу Аляксеевічу ў многім узысці на прыступкі яго сённяшніх вышынь дапамаглі выпрабаванні жыццём, прафесіямі, якія ён засвойваў падчас вандровак па Савецкім Саюзе. Найперш — выпрабаванні рабочымі прафесіямі, рабочым жыццём. Кар'ера пісьменніка на Мінскім трактарным складвалася, напрыклад, наступным чынам: абрубшчык, грузчык, выбівальшчык, наждачнік, начальнік змены... Не кожнаму дадзена прайсці па такіх часам і вельмі крутых лесвіцах. А яшчэ ж раней былі ў біяграфіі Алега Ждана і Карагандзінскі металургічны камбінат, і Прыташкенцкая геафізічная партыя, і Брацкі лесапрамысловы комплекс...
Першыя кнігі Алега Ждана выйшлі ў 1970-х — «В гостях и дома», «Знакомый». Пазней — «Черты и лица», «По обе стороны проходной», «Самостоятельная жизнь»... Большасць з тых кніг пабачылі свет у маскоўскіх выдавецтвах. Алегам Жданам напісаны і сцэнарыі двух мастацкіх кінафільмаў. Нацыянальны акадэмічны тэатр імя Якуба Коласа ў Віцебску паставіў п'есу «Салгалі Богу, салгалі». Шмат сіл і часу пісьменнік аддаў і перакладчыцкай дзейнасці. З апошняга згадваюцца пераклады прозы пісьменнікаў Алеся Бадака, Анатоля Казлова, Андрэя Федарэнкі... Дзякуючы майстэрству перакладчыка творы гэтых і іншых аўтараў прачыталі шырэй і ў нас, і ў Расіі. Бо пасля развалу Савецкага Саюза ў Маскве, іншых расійскіх гарадах мала хто звяртае перакладчыцкую ўвагу на беларускую прозу і паэзію. Ужо няма тых легендарных майстроў — Валянціны Шчадрыной, Якава Хелемскага, Іны Сяргеевай, Дзмітрыя Кавалёва, Міхаіла Гарбачова, Арсенія Астроўскага, Мікалая Браўна, Усевалада Раждзественскага... Руплівая, старанная работа Ждана як перакладчыка дазволіла многім беларусам надрукавацца ў «Роман-газете», «Нашем современнике», «Дружбе народов», «Иностранной литературе», «Литературной газете»... А яшчэ пераклады, зробленыя Алегам Жданам, дазволілі да прозы шэрагу сучасных беларускіх аўтараў звярнуцца перакладчыкам на іншыя мовы — таджыкскую, туркменскую, узбекскую, на мовы народаў Расіі. Праз добрую рускую мову Алега Ждана проза некаторых беларускіх пісьменнікаў захапіла іншых, прыцягнула да сябе ўвагу больш шырокага кола.
У 2019 годзе за кнігу прозы «Геній» Алег Аляксеевіч Ждан адзначаны Нацыянальнай літаратурнай прэміяй Беларусі. Гэта шчырая ацэнка аўтарытэтнага журы, экспертаў таленту, мастацкай, пісьменніцкай пазіцыі аднаго з самых вядучых сучасных празаікаў Беларусі. З кагорты тых, чые зборы твораў усё ж трэба выдаваць!..
З юбілеем, дарагі Алег Аляксеевіч!.. Чакаем вашых новых кніг!.. Яны ніколі не залежваюцца ні ў кнігарнях, ні на паліцах бібліятэк. А што можа быць для пісьменніка даражэй за гэта?!. Асабліва ў час, калі папяровая кніга карыстаецца меншым попытам, чым яшчэ тры-чатыры дзесяцігоддзі назад.
Кастусь ЛЕШНІЦА
А разам з імі навучанне, сацпакет і нават жыллё.
Беларусь — адзін з сусветных лідараў у галіне здабычы і глыбокай перапрацоўкі торфу.
«Мы зацікаўлены, каб да нас прыязджалі».
