Вы тут

Фіяска «туманнага Альбіёна». Ці ўдасца Вялікабрытаніі выкараскацца з хаосу?


Індэкс спажывецкага даверу жыхароў Вялікабрытаніі ў кастрычніку ўпаў да мінімальнага ўзроўню амаль за паўстагоддзя. Аб гэтым паведаміў ТАСС са спасылкай на выданне Fіnancіal Tіmes. Паводле звестак газеты, у Злучаным Каралеўстве індэкс спажывецкага даверу (ІСД), які адлюстроўвае стаўленне грамадзян да эканамічнай сітуацыі ў краіне, апусціўся на 47 пунктаў, што сведчыць аб крызісе ў эканоміцы краіны. Адзначаецца, што паказчык падзення больш за 30 пунктаў звычайна паказвае на пачатак рэцэсіі. Дырэктар па кліенцкай стратэгіі даследчай кампаніі GfK Джо Стэйтан сцвярджае, што ў сувязі з павышэннем падаткаў, а таксама мерамі эканоміі, прапанаванымі Мінфінам Вялікабрытаніі, сітуацыя працягвае пагаршацца. Жыхары краіны знаходзяцца ў стане нявызначанасці і фінансавай нестабільнасці. Эксперты прагназуюць, што Злучанае Каралеўства рызыкуе сутыкнуцца з самым істотным падзеннем узроўню жыцця з 1950-х гадоў. Ці ўдасца Вялікабрытаніі выкараскацца з хаосу?


Мімалётная лэдзі

Як мы і прагназавалі, брытанскі прэм'ер-міністр Ліз Трас (цяпер ужо колішні) доўга на сваёй пасадзе не затрымаецца. Так і выйшла: 20 кастрычніка, пасля 44 дзён на чале ўрада, «мімалётная лэдзі», як яе ахрысціла «Бі-бі-сі», падала ў адстаўку. Ёй хапіла пяці тыдняў на тое, каб паглыбіць палітычны і эканамічны крызіс, у які Вялікабрытанія трапіла пасля рашэння пакінуць Еўрасаюз. Трас пазбавілася двух ключавых міністраў у сваім урадзе, падтрымкі парламенцкай фракцыі і электарату. Яе рэйтынг ледзь дацягваў да 15 працэнтаў — ніжэй, чым у любога з брытанскіх прэм'ераў у сучаснай гісторыі. Горш за тое, яе план рэформаў у духу Brexіt паставіў пад пагрозу фінансавую стабільнасць, пенсіённую сістэму і эканоміку Вялікабрытанія ў цэлым. Сёлета ў «туманным Альбіёне» змяніліся тры прэм'ер-міністры, а за апошнія чатыры месяцы — чатыры міністры фінансаў. Гэта ўжо сапраўдны хаос, бо кіраўнік Мінфіна (ён жа канцлер) — правая рука прэм'ера, галоўны міністр урада, адзначыла «Бі-бі-сі».

З самага пачатку Трас заручылася падтрымкай вельмі правага крыла парламенцкай фракцыі Кансерватыўнай партыі, які выступае за жорсткі Brexіt, поўнае дэрэгуляванне эканомікі, скарачэнне падаткаў і сацыяльных выдаткаў. Трас прадставіла свой эканамічны план менавіта ў гэтым ключы. Ён прадугледжваў зніжэнне падаткаў для багатых, адмену запланаванага павышэння падаткаў на бізнес і падтрымку насельніцтва грашыма ў адказ на рост цэн на святло і ацяпленне.

Радыкальны план Трас каштаваў краіне прыкладна чвэрць трыльёна фунтаў, аднак ні яна, ні яе міністр фінансаў Квазі Квартэнг не паведамілі, адкуль возьмуць грошы. Паабяцалі расказаць напрыканцы лістапада. Сярод тых, хто ўкладваў грошы ў брытанскую эканоміку, пачалася паніка. Перспектыва быць крэдыторам краіны з дзіркай у бюджэце ў чвэрць трыльёна фунтаў напалохала інвестараў. План Трас — Квартэнга замест росквіту вёў краіну да краху, і трэба было нешта рабіць.

Трас спачатку адкідала ўсе прэтэнзіі і адказвала лозунгамі з трох слоў. Літаральна: «Рост, рост і рост». Або: «Зробім, зробім, зробім». Не дапамагло. Прыйшлося прынесці ахвяру. Ахвярай стаў той самы міністр фінансаў Квартэнг, якога Трас адправіла ў адстаўку. Ізноў не дапамагло. І прэса, і дэпутаты парламента задавалі Трас адно пытанне: чаму вы яшчэ тут?

Поўны бардак

Пасля адстаўкі Квартэнга падзеі пачалі развівацца імкліва. На месца звольненага міністра фінансаў быў прызначаны Джэрэмі Хант, які яшчэ нядаўна выступаў супраць Трас у партыйнай гонцы за прэм'ерскую пасаду. Нягледзячы на статус чужынца і навічка, ён неадкладна пасунуў прэм'ера і цалкам перапісаў яе праграму.

Усе абвешчаныя рэформы Трас адправіліся ў сметніцу. Зніжэнне адных падаткаў, адмова ад павышэння іншых і нават падтрымка насельніцтва з-за нябачаных рахункаў за газ і святло былі цалкам або часткова адменены. Больш за тое, Хант не выключыў далейшых перамен, роўна супрацьлеглых лібертарыянскаму курсу Трас.

Такога яшчэ не было ў гісторыі брытанскай дэмакратыі, каб дзейны прэм'ер прыйшла да ўлады, аб'явіла новы курс, але ёй неадкладна далі па руках і адмянілі ўсе пачынанні. Менавіта таму апазіцыя 19 кастрычніка падчас справаздачы Трас перад парламентам неаднаразова цікавілася: калі ўсё, з чым прэм'ер прыйшла ва ўладу, адправілася ў сметніцу, а першую скрыпку ва ўрадзе іграе не яна, а канцлер, чаму Трас да гэтага часу не падала ў адстаўку? Прэм'ер жа адказвала ў тым духу, што, маўляў, народ пакутуе і не час мяняць коней на пераправе. Апазіцыя гучна смяялася ў адказ.

Не паспелі скончыцца дэбаты ў парламенце, як другі ключавы міністр урада, Суэла Браверман, падала ў адстаўку з пасады кіраўніка МУС. Афіцыйна — за зліў закрытага ўрадавага дакумента з асабістага мабільнага тэлефона. Але з прашэння аб адстаўцы стала зразумела, што нават найбліжэйшыя ідэалагічныя паплечнікі Трас пакідаюць карабель, які тоне. Ужо ў статусе экс-міністра ўнутраных спраў Браверман празрыста намякнула, што Трас самой варта на выхад, таму што трэба прызнаваць памылкі і «нельга рабіць выгляд, што мы не памыляліся і ўсё чароўным спосабам як-небудзь само сабой выправіцца». «Гэта поўны бардак», — перадаў агульны настрой экспертаў адзін з кіраўнікоў даследчага цэнтра Eurasіa Group Мідж Рахман.

Ва ўмовах «зомбі-эканомікі»

Цяпер у Злучаным Каралеўстве нізкая прадукцыйнасць працы, хуткая інфляцыя і павольны эканамічны рост. Аб'ём брытанскай эканомікі па-ранейшаму на 0,2 працэнта ніжэйшы, чым быў да пандэміі, тады як у еўразоне — на 1,8 працэнта вышэйшы, а ЗША і зусім аднавіліся яшчэ мінулай зімой. Вялікабрытанія разбураецца з-за «зомбі-эканомікі», якая заснавана не на вытворчасці рэальных тавараў і паслуг, а на павелічэнні кошту актываў і падробленым росце, паведаміла РІА «Навіны» са спасылкай на The Telegraph. Кульмінацыяй гэтаму, па меркаванні выдання, будзе крушэнне эканамічнай сістэмы краіны.

Адметны факт: у кастрычніку ў Вялікабрытаніі быў адзначаны рост здзелак па куплі брытанскіх кампаній інвестарамі з ЗША. Такая сітуацыя складвалася на фоне рэзкага зніжэння курса фунта стэрлінгаў. Пра гэта паведаміла газета Fіnancіal Tіmes. «Падзенне кошту фунта азначае, што ўсё ў Вялікабрытаніі прадаецца», — заявіў Блэр Джэйкабсан, прадстаўнік інвестыцыйнай карпарацыі Ares Management (ЗША). Эксперт адзначыў, што, карыстаючыся паслабленнем брытанскай валюты, шэраг амерыканскіх інвестараў скупляюць кампаніі ў Вялікабрытаніі, маючы намер кіраваць імі з ЗША.

Брытанцы адчулі негатыўныя трэнды на сабе. Згодна з прагнозам Банка Англіі, у найбліжэйшы год грамадзянам краіны «свеціць» найбуйнейшае падзенне ўзроўню жыцця за ўсю 60-гадовую гісторыю такіх разлікаў. Згодна з разлікамі брытанскага навуковага цэнтра Resolutіon Foundatіon, краіна стаіць на парозе найбуйнейшага павышэння падаткаў з 1993 года, і гэта не канец. Ураду давядзецца скараціць выдаткі на школы, бальніцы, паліцыю, рамонт дарог, даступнае жыллё і сацыяльныя дапамогі.

У Вялікабрытаніі звыш двух мільёнаў хатніх гаспадарак маюць запазычанасць за электраэнергію, 1,8 мільёна брытанскіх сем'яў не могуць расплаціцца за газ. Аб гэтым паведамляюць РІА «Навіны» са спасылкай на брытанскую газету The Guardіan. Паводле даных выдання, колькасць хатніх гаспадарак, якія аказваюцца не ў стане плаціць за камунальныя рахункі, за тры месяцы павялічылася на 25 працэнтаў, а з канца мінулага года — на дзве траціны. Адзначаецца, што такую сітуацыю прагназавалі. За год рахункі на электрычнасць у краіне выраслі ўдвая. Пры гэтым чарговае павышэнне тарыфаў адбылося ў гэтым месяцы, а значыць, колькасць неплацельшчыкаў узрасце яшчэ больш.

Куды сунецца Сунак?

Днямі новым прэм'ер-міністрам Вялікабрытаніі і лідарам Кансерватыўнай партыі стаў 42-гадовы Рышы Сунак. Ён нарадзіўся ў брытанскім Саўтгемптане ў сям'і індыйскіх мігрантаў — урача агульнай практыкі Яшвіра Сунака і фармацэўта Ушы Сунак. Сунак стаў першым у гісторыі брытанскім прэм'ер-міністрам азіяцкага паходжання. Таксама ён самы малады кіраўнік урада за 200 гадоў. Акрамя таго, з'яўляецца адным з найбагацейшых палітыкаў у «туманным Альбіёне», ён жанаты на дачцэ саўладальніка адной з найбуйнейшых у Індыі ІT-кампаній Іnfosys Нараяна Мурці. New York Post піша, што новы брытанскі прэм'ер і яго жонка Акшата Мурці багацейшыя за караля Карла ІІІ і яго жонкі Камілы.

Паказальна, што ў жніўні былы міністр фінансаў Рышы Сунак быў адным з фаварытаў гонкі на пасаду прэм'ера, якая стала вакантнай пасля адстаўкі Борыса Джонсана ў ліпені гэтага года. Але тады пераканаць прадстаўнікоў Кансерватыўнай партыі яму не ўдалося: яны паставілі на Ліз Трас і, як пазней аказалася, памыліліся. Другая спроба заняць прэм'ерскае крэсла аказалася ўдалай, асабліва пасля таго, як галоўны канкурэнт Борыс Джонсан нечакана зняў сваю кандыдатуру, адмяніўшы сцэнарый свайго вяртання ў вялікую палітыку.

Аднак Рышы Сунак атрымае ключы ад Даўнінг-стрыт у адну з самых вірлівых эпох у брытанскай палітычнай гісторыі. Падзеі апошніх тыдняў і дзеянні экс-прэм'ера Ліз Трас паставілі ядзерную дзяржаву з сямёркі самых развітых краін планеты на мяжу сацыяльнага, палітычнага і эканамічнага калапсу. У канцы верасня брытанскі фунт упаў да самага нізкага ўзроўню з пачатку 1970-х гадоў і прадаваўся за 1,035 долара. Таксама адбылося падзенне на рынках аблігацый, якое прымусіла Банк Англіі прымаць меры для стабілізацыі эканомікі.

Гісторык і палітычны біёграф Энтані Селдан заўважыў агенцтву Reuters, што Сунаку дасталася самая цяжкая эканамічная і палітычная спадчына сярод усіх брытанскіх лідараў з часоў Другой сусветнай вайны, і яго будуць стрымліваць памылкі, дапушчаныя яго папярэдніцай. New York Tіmes піша, што Сунак будзе прытрымлівацца больш класічнай палітыкі пасля няўдалых эканамічных эксперыментаў Ліз Трас і паводзіць сябе больш стрымана, чым эксцэнтрычны Борыс Джонсан. Чакаецца, што мультымільянер рэзка скароціць выдаткі, каб паспрабаваць аднавіць фінансавую рэпутацыю Вялікабрытаніі, адзначыла Reuters. Адбудзецца гэта ў момант, калі краіна рызыкуе трапіць у адзін з самых жорсткіх спадаў за апошнія дзесяцігоддзі з-за рэзкага росту цэн на энергію і прадукты харчавання.

Жыхары Вялікабрытаніі не адчуваюць вялікага аптымізму наконт новага прэм'ер-міністра. Бо народ яго не выбіраў — за лідара партыі проста прагаласавалі крыху больш чым 200 парламентарыяў-кансерватараў. Акрамя таго, існуюць сумненні, што мільянеру будуць зразумелыя беды простых брытанцаў, якія не ведаюць, чым пракарміць дзяцей, і наведваюць грамадскія пункты абагравання. Выданне Mіrror адзначае, што новы прэм'ер не мае паняцця аб жыцці звычайных людзей, называе яго «нявыбраным» і пытаецца: «Хто наогул галасаваў за цябе?»

Піяр даў асечку

Адлучанасць новага прэм'ер-міністра Рышы Сунака ад штодзённага жыцця не дазволіць яму выратаваць Вялікабрытанію, піша New York Post. «У пачатку свайго знаходжання на пасадзе прэм'ера адно здаецца гарантаваным: Сунак, выратавальнік кансерватараў, не ўратуе краіну», — гаворыцца ў артыкуле. Выданне адзначае, што ён па-ранейшаму «глыбока адарваны» ад звычайных людзей, тады як Вялікабрытаніі, якая пакутуе ад эканамічнага застою і сацыяльнага напружання, неабходны іншы лідар.

У артыкуле прыводзіцца прыклад, калі ў сакавіку Сунак зладзіў фотасесію на запраўцы, імкнучыся прарэкламаваць сябе ў якасці міністра фінансаў. Але яго піяр-ход даў асечку: аказалася, што сціплы чырвоны Kіa Rіo належаў не яму, а пасля Сунак яшчэ больш зганьбаваўся, калі не справіўся з бескантактнай аплатай. «Лепшай інсцэніроўкі адхіленасці Сунака ад штодзённага жыцця і быць не магло», — робіць выснову New York Post.

Газета The Guardіan паведаміла, што толькі абаграванне басейна ў адным з загарадных дамоў брытанскага прэм'ера каштуе каля 14 тысяч фунтаў — гэта амаль у шэсць разоў перавышае рахунак за электраэнергію сярэдняй сям'і ў Вялікабрытаніі. Эшлі Блэйклі, каардынатар Дарлінгтанскай народнай асамблеі, сказала выданню, што яе абурае гэта, паколькі «ёсць бацькі-адзіночкі, пенсіянеры і працоўныя сем'і, якія проста змерзнуць гэтай зімой». Газета таксама прыводзіць меркаванне Рэйчэл Маскел, дэпутата Лейбарысцкай партыі ад Ёрка, якая лічыць, што прэм'ер «адарваны ад рэальнасці і, на думку большасці людзей, жыве на іншай планеце».

Як паказала апытанне кампаніі YouGov, толькі 10 працэнтаў брытанцаў «вельмі задаволены» тым, што Сунак стане новым прэм'ер-міністрам краіны, яшчэ 28 працэнтаў «адносна задаволены». «У некаторай ступені незадаволеныя» яго абраннем 19 працэнтаў, а 22 працэнты — «вельмі незадаволеныя». Пры гэтым 56 працэнтаў жыхароў Вялікабрытаніі лічаць, што Сунак павінен правесці датэрміновыя ўсеагульныя выбары ў краіне.

Гэтага патрабуюць прадстаўнікі Лейбарысцкай партыі і іх прыхільнікі. Аднак, як паведаміла Reuters са спасылкай на дэпутатаў брытанскага парламента, Рышы Сунак адхіліў прапановы аб неадкладным правядзенні ўсеагульных выбараў у Вялікабрытаніі. Прэм'ер прыняў рашэнне аб пераносе на 17 лістапада заявы аб бюджэце Вялікабрытаніі, якая першапачаткова была прызначана на 31 кастрычніка. Чакаецца, што гэтая заява павінна растлумачыць, якім чынам брытанскі ўрад будзе закрываць дзірку ў дзяржаўных фінансах, што складае 40 мільярдаў фунтаў стэрлінгаў. Так што фіяска «туманнага Альбіёна» не адхілена, яно проста «пастаўлена па паўзу».

Захар БУРАК

Выбар рэдакцыі

Грамадства

Час клопату садаводаў: на якія сарты пладовых і ягадных культур варта звярнуць увагу?

Час клопату садаводаў: на якія сарты пладовых і ягадных культур варта звярнуць увагу?

Выбар саджанца для садавода — той момант, значнасць якога складана пераацаніць.

Культура

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».