«А яшчэ ў паўгадзіне язды электрычкай ад Мінска знаходзіцца цяпер непрыкметны пасёлак, а ў даўнасці сталіца ўдзельнага княства — Заслаўе, або, як называлі яго пачатковыя летапісы, — Ізяслаўль. Тут захаваўся курган Рагнеды, ручаі, названыя старажытнымі жыхарамі ў памяць пра Рагнеду, — Княгінька і Чарніца, ёсць тут паблізу Свіслачы пагорак на месцы старадаўняга дзядзінца і высокі, парослы сакавітай травой вал старога замка», — гэта фрагмент з кнігі Кастуся Тарасава «Тры жыцці княгіні Рагнеды».
Да 1994 года, калі прачытала гэтую кнігу, у Заслаўі была некалькі разоў, і лічыла яго менавіта «непрыкметным пасёлкам». І зусім па-іншаму ўспрымаеш гэтае месца, калі ведаеш, якія падзеі разгортваліся ў горадзе дзесяць стагоддзяў таму.
Заслаўе было заснавана ў 985 годзе, праўда, тады яно называлася Ізяслаўль — у гонар сына Рагнеды і Уладзіміра. Прыкладна ў 987 годзе Уладзімір выслаў Рагнеду з сынам у гэты горад. Вядома ж, ніякіх артэфактаў з Х стагоддзя не засталося, хоць вядома месца, дзе была крэпасць, у якой жыла княгіня з сынам. Сёння гарадзішча «Замэчак» адзначана памятным крыжам, а некаторыя мясцовыя жыхары называюць гэтую лакацыю магіла Рагнеды. Пасля смерці княгіні гарадзішча апусцела.
Жыццё перацякло на гарадскі вал. Тут захаваўся фрагмент мура XVI стагоддзя, у той час тут быў пабудаваны Заслаўскі замак — адзін з самых ранніх бастыённых замкаў на тэрыторыі сучаснай Беларусі.
Найцікавы аб’ект у Заслаўі — Спаса-Праабражэнскі сабор, пабудаваны ў 1570-я гады. Калі вельмі коратка, то яго гісторыя такая: кальвінскі сабор, касцёл Міхаіла Архангела, касцёл пры дамініканскім манастыры, уніяцкая царква, праваслаўная царква, пашкоджаны ў гады Вялікай Айчыннай вайны, музей рамёстваў і народных промыслаў, Спаса-Праабражэнская царква.
Вясной 1922 года царкву разрабавалі. У1930 пабудавалі побач з ёй клуб і па модзе тых гадоў ладзілі ў ім антырэлігійныя мерапрыемствы. У 1935 годзе царкву зачынілі, а іканастас спалілі ў мясцовай лазні.
Многія памятаюць рэзананснае здарэнне: у ноч з 19 на 20 кастрычніка 1996 года ў касцёле здарыўся пажар. Як пазней высветлілася, гэта быў падпал, які здейсніла секта сатаністаў. Шкода была нанесена велізарная, але нешта і выратаваць удалося.
І зноў храм адрадзіўся, была і грунтоўна добраўпарадкавана тэрыторыя вакол яго. У 2014 годзе царква ў Заслаўі атрымала статус кафедральнага сабора Мінскай епархіі.
Уражвае і касцёл Нараджэння Найсвяцейшай Панны Марыі, размешчаны на Рынкавай плошчы. Перад касцёлам помнік князю Ізяславу.
Касцёл быў пабудаваны ў 1774 годзе. Затым яго гісторыя такая: перададзены праваслаўнай царкве, пашкоджаны ў гады Вялікай Айчыннай вайны, доўга пуставаў, перададзены каталікам, рэстаўраваны.
Па дарозе да касцёла размешчаны музейна-выставачны комплекс. Акрамя яго, у «Гісторыка-культурны музей-запаведнік «Заслаўе». уваходзяць этнаграфічны комплекс «Млын і Кузня», Дзіцячы музей міфалогіі і лесу і музей ДАК (по русски ДОТ — долговременная огневая точка). Дарэчы, у апошнюю сераду кожнага месяца наведванне музея-запаведніка для ўсіх бясплатна.
У выхадныя ў Заслаўі можна ўбачыць аўтобусы з турыстамі. Вельмі зручны маршрут нават зімой — светлавога дня хапае, каб усе агледзець. Сустракаюцца тут і невялікія сяброўскія кампаніі, якія вандруюць без гідаў.
Сучаснасць
У Заслаўі ёсць некалькі прадпрыемстваў. Наўскідку: дрэваапрацоўчае, вытворчасць дэкаратыўнай касметыкі, кандытарская фабрыка, прадпрыемства лёгкай прамысловасці, лагістычныя комплексы. Роскід заробкаў даволі вялікі, дзесьці 700 рублёў, а дзесьці 2300. На працу сюды ездзяць з бліжэйшых вёсак, Маладзечна і Мінска. А жыхары Заслаўя едуць на работу ў сталіцу — такая вось працоўная міграцыя ў радыусе крыху менш за 30 кіламетраў.
Горад умоўна падзелены на дзве часткі чыгункай. Дарэчы, станцыя называецца «Беларусь» і, Заслаўе — першы горад, куды пачалі хадзіць гарадскія электрычкі ў 2011 годзе. Акрамя іх сюды можна дабрацца на электрычках эканом-класа і маршрутках.
Адна частка горада-гістарычная, другая — сучасная. У апошняй размешчаны прадпрыемствы, жылы прыватны сектар і шматпавярхоўкі: ад «хрушчовак» да сучасных дамоў.
У гэтай частцы горада на многіх прыпынках грамадскага транспарту, а тут ходзяць аўтобусы, ёсць павільёны з гарачымі напоямі, выпечкай і нават салатамі і супамі. Нажаль, у гістарычнай частцы няма дзе купіць філіжанку кавы, але можна паабедаць у кафэ.
Амаль адразу за станцыяй — дзіцячы парк. Малышня любіць скульптуру «Кот, Чарапаха і слон-жанглёр» — дакладна такая ж ёсць каля цырка ў Мінску. А дарослыя робяць сэлфі каля копіі Эйфелевай вежы.
Маргарыта ДРАЗДОВА
Фота аўтара
У лясніцтвах ужо тыдзень кіпіць работа.
«Адно немагчыма без другога».
Ужо традыцыя з нагоды Дня роднай мовы прапаноўваць чытачам праверыць свае веды.
