У трох залах галоўнага корпуса Нацыянальнага цэнтра сучасных мастацтваў знайшоў прытулак надзвычай цікавы мультымедыйны выставачны праект — «Шэпт». Экспазіцыя заснавана на аднайменнай кнізе фатографа Сяргея Лескеця, які на працягу амаль дзесяці гадоў вывучаў «містычны і заслонены ад чужых вачэй свет „вясковага вядзьмарства“», збіраў партрэты і гісторыі апошніх носьбітак закрытай традыцыі лекаваць словам.
У якасці эпіграфа да выстаўкі ўзяты фрагмент артыкула «Замова: у бытавых і паэтычных адносінах» з «Энцыклапедычнага слоўніка Бракгаўза і Ефрона». У ім апроч іншага сказана: «Замова <...> першапачаткова асноўвалася на сіле чалавечага слова, потым — на аўтарытэце таго бажаства, якое заклікалі, далей — на аўтарытэце замоўшчыка і перакананні веруючых; моц замовы ў дакладным вымаўленні пэўных слоў і выкананні суправаджальных рытуалаў». Гэтак і на актуальнай выстаўцы: без веры просьбіта (гледача) у аўтарытэт замоўшчыка (куратара) магія не адбудзецца, а калі аддацца ў яго ўладу і трымацца маршруту, то, вельмі верагодна, удасца і душу падлячыць.
Куратарскі праект Дзіны Даніло¬віч (творца здаўна цікавіцца ўсім звышнатуральным, паранармальным), акрамя таго, што з’яўляецца паўнавартасным аўтарскім выказваннем, прызваны таксама дапамагчы паглыбіцца ў сусвет кнігі. Дзеля дасягнення гэтай мэты стваральнікі выкарыстоўваюць розныя спосабы перадачы інфармацыі: ад уласна тэксту і фатаграфій да аўдыязапісаў, ад інсталяцый да відэафрагментаў. Так, гісторыі шаптухі Алены, першай «ахвяры» этнографа, дапаўняюцца таямнічымі плёначнымі фатаграфіямі вядзьмарскай атрыбутыкі, развешанымі тут і там.
Да таго ж чырвонымі ніткамі яны звязаны паміж сабой і ўсе разам — з дзіўным аб’ектам відавочна рытуальнага прызначэння ў цэнтры залы (выглядае, трэба сказаць, вельмі эфектна). Дарэчы, прадметы, прадстаўленыя ў выставачнай прасторы (ад макавага зерня ў прабірках і ўсёмагчымых зёлак да рукапісных нататак і такіх вось невытлумачальнай формы аб’ектаў), здабыты Сяргеем Лескецям падчас экспедыцый, таму выпраменьваюць сапраўдную магічную аўру. На працягу без малога дзесяцігоддзя «фатограф вандраваў па далёкіх вёсках, дакументаваў і архіваваў сведчанні носьбітаў „сакральных ведаў“».
Яму выпала магчымасць запісаць рэдкія замовы (вядома, з дазволу саміх замоўшчыц). Гэтым вельмі арыгінальна скарысталася куратарка экспазіцыі «Шэпт» Дзіна Даніловіч. Так, у адной з залаў прагляд суправаджаецца заклінаннем — бабка Алена праз дыктафонны запіс замаўляе суставы і моліцца аб [вашым] здароўі. Моцнае ўражанне дорыць і апошняя зала, дзе ў поўнай меры раскрываецца мультымедыйнасць экспазіцыі. Тут гледачы змогуць на вялікім экране ўбачыць рытуал з удзелам ужо іншай знахаркі. Ды ўражвае нават не гэта — уключаецца яшчэ адзін орган пачуццяў! Апраметную цемру пакоя разбівае ўсёпранікальны пах духмяных зёлак, падвешаных пад столлю.
Бернард ЗАТЫЛКІН
Фота аўтара
Мерапрыемства праводзіцца на добраахвотнай аснове.
Не выявіць ні секунды абыякавасці.
