Да прыяцелькі не дазваніцца было — і 20 хвілін, і 40... Праз гадзіну хіба прабіліся. Першае, што спыталі: «З кім вы так доўга?» — «Ды з сястрой, — прызналася жанчына, — з Наташай». — «Дык яна ж праз хату жыве?» — «Ага... Блізенька... Раней, да вось гэтай кароны, мы з ёй па два разы на дзень недзе сыдземся — ці ў мяне, ці ў яе — пасядзім, пагаворым. А цяпер во — толькі па мабільных... Прывыклі. Файная, скажу вам, рэч! З ёй цяпер нават зручней: ні мне апранацца, каб да сястры схадзіць, ні ёй частаваць».
Мяняюцца часы... І як жа істотна (ледзь не з ног на галаву) мяняюць зносіны.
Госці даўно не збіраліся, а тут (страшнаватае слова — нарэшце...) мы дачакаліся: будуць! Загадзя падрыхтаваліся, накрылі сталы.
А перад гэтым у шафе, сярод іншага дабра, адкапалі аж чатыры вялікія прыгожыя абрусы. Заслалі адзін — хапіла. Тры іншыя — калі б маглі — закрыўдавалі б, бо, мяркуючы па ўсім, не хутка нам іх даставаць, не хутка зноўку прымаць гасцей за святочным сталом.
Сяброўка песціць сваіх дамачадцаў: смачна гатуе (і, здаецца, усё), але «Напалеон»...
Гэта — яе любімы, фірменны торт. Сын яго змалку дзіўным заве, бо казаў, пачынаеш есці, — ён такі вялікі, а потым (галоўнае — неяк адразу) малы... І няма. Парадокс.
Сярод настаўнікаў мужчын цяпер мала: раз-два і аблічыўся, як той казаў.
Гэты — мусіць, нядаўна працуе: стараецца, розныя мерапрыемствы для вучняў ладзіць, пра самыя цікавыя піша ў газету.
...У той раз артыкул быў пра экскурсію, пра тое, як на зваротным шляху іх аўтобус (усё па плане) збочыў на аграсядзібу і ўжо там, вучням — цытата — «у інтэрактыўнай форме былі дазволены пэўныя дзеянні па доглядзе коней».
Прачытаўшы і, мякка кажучы, не ўсё зразумеўшы, мусіла спытаць, «што б гэта значыла?». Настаўнік з ахвотай растлумачыў, што гаспадары той аграсядзібы дазволілі юным гараджанам, падыйсці да сваіх вараных ды рыжых, зблізку паглядзець ды пагладзіць, нечым з рукі пачаставаць, а самым ахвотным — яшчэ і конна праехаць. «Дык, можа, так і напісаць?», — спытала ў аўтара. — «Для дзяцей — можна было б, — згадзіўся настаўнік. — А для калег і начальства — лепей вось так. Яны зразумеюць».
...І адно не мёд, і другое не рэдзька.
Гэтыя два дзяды сябруюць з інстытута: часцяком тэлефануюць адзін аднаму, праз месяц-другі сустракаюцца. Найчасцей — не дома, на нейкай нейтральнай тэрыторыі: у цэнтры горада кафэ аблюбавалі. Расказвалі, што і гатуюць там вельмі добра, і цэны ў абед прымальныя, і абслуга як мае быць: маладыя-прыгожыя хлопцы, дзяўчаты ўсё прынясуць, пададуць, потым — прымуць, спытаюць: можа, нешта яшчэ?.. А ты сядзі сабе — еш, пакрысе выпівай, размаўляй...
Пятровіч тады «адрываецца» — не змаўкае, можна сказаць, бо дома пагаварыць няма з кім. Была калісьці жонка, быў сын — нармальна жылі як быццам, пакуль да яго, як той казаў, «не падкацілася» іншая (развядзёнка, з дзіцем) — прыгожая і такая ўжо закаханая...
Нехта, можа, і не паддаўся б — не адказаў тым жа — Пятровіч не змог: паспадзяваўся, што гэты, з дазволу, маленькі раман (на вялікі ён «не падпісваўся») як пачаўся, так і скончыцца — сям'я нічога і ведаць не будзе. А выйшла ўсё наадварот... Прычым, нейкі час — як чалавеку здавалася — нават добра (выйшла): старая жонка з дому адправіла (каб не казаць «выгнала»), маладая ў сябе прыняла — прычым з такімі абдымкамі...
Пятровіч, можна сказаць, шчаслівы быў — пакуль працаваў (гэта ён цяпер на пенсію выйшаў), пакуль дастойна забяспечваў, пакуль для новай сям'і будаваў кватэру і — галоўнае — пакуль не хварэў, а потым...
Нехта праўду сказаў, што па вушы можна не толькі ўлюбіцца, але і ўляпацца: у Пятровіча пасля другога разводу засталіся пакой у камунальнай кватэры, букет хвароб, сабака і, дзякаваць богу, сябар, з якім можна пагаварыць.
...Ад сына — і за вярсту, можна сказаць — несла тытунём.
Бацька, унюхаўшы, стаў расшпільваць дзягу. Маці, шкадуючы дзіця (12 гадоў, але ж адно... І такое позняе), заступіла яго сабой, стала казаць, што Косцік не вінаваты, што гэта ўсё вуліца, благая кампанія... А ён зусім не з такіх: ён болей не будзе... А калі і так — у крайнім выпадку — то з цыгарэтамі (ты ж паглядзі!) ледзь не ўсе цяпер — і ў тэлевізары, і ў вёсцы ў іх... Смаляць і нядрэнна выглядаюць — жывуць.
...Жыў і гэты сынок-пестунок: з гадамі ўсё часцей і часцей, цяжэй і цяжэй хварэў, на інваліднасць выйшаў, аднак курыць (і выпіваць) не кідаў — нават з астмай... Да якой у лютым «прычапіўся» каранавірус, і на гэты раз маці — як ні старалася — ні заступіць, ні засланіць яго не змагла: ён, малады, з зямелькай пабраўся, яна — старэнькая і зусім адна — засталася.
Шкадуе цяпер, што не так выхоўвала, што замнога песціла ды гладзіла па галоўцы, што ніколі не накрычала (і мужу не дазволіла), не зберагла...
«Урок мовазнаўства»: прыказкі, прымаўкі ды іншыя моўныя залацінкі з адной мовы на другую не перакладаюцца — шукаецца адпаведнік. Такім чынам рускаму «Крепок задним умом» адпавядае наша «Розум прыходзе па шкодзе».
Эканомілі: пад будаўніцтва лецішчаў выдзялялі па чатыры-пяць «сотак» зямлі. Там табе і сад, і гарод, і ўсе пабудовы... «Мала», — скардзіўся адзін мужчына другому. — «Не перажывай, — суцяшаў яго той, — зараз па тры-чатыры соткі накацім, і стане болей».
На лецішчы ў знаёмых і сапраўды дзесяць. «Летам касьба дастае», — скардзіўся гаспадар, аж пакуль на ўчастку не насадзіў кустоў ажын ды малін, парэчак, агрэсту, пакуль там жа не разрасліся лапушыстыя хосты.
Што здзіўляе, цвітуць яны так сабе: можна сказаць, непрыгожа, а варта зрэзаць — паставіць у вазу... І летам вачэй не адвесці, і нават зімой.
...«От разумніца! От малайчына! — казаў (і кажа) дзядуля гэтай унучцы (іншых проста не мае) і заўсёды ў працяг дадае: — Вялікая расці!»
Дзяўчо, дзякуй богу, слухала яго і слухае — расце, хоць на выстаўку... Дастала вось з шафы асеннюю куртку, хацела апрануць, а яна замалая.
Бабуля (бацькі за мяжой) тры дні ў развагах была, бо добрая ж рэч! Выкінуць — проста грэх, аддаць — няма каму, як быццам?
І грошы патрэбныя...
А таму (спроба ж не хвароба?) яна прызначыла цану — дала аб'яву, што прадасць...
Потым расказвала, што яе тавар — унуччына амаль новае паліто — зацікавіў аж двух чалавек. Адзін удакладніў памеры і прапаў, другі — адразу ж сказаў, што забірае: высылайце, маўляў, паліто, і, каб грошы «скінуць», — рэквізіт сваёй плацежнай карткі.
— Ага, зараз жа! — сказала яму вось гэтая бабуля і, вядома ж, нічога не выс-
лала...
А нехта — мог...
Як кажа наша сваячка: «Розум — не бровы... Яго недамалюеш, калі няма».
На ўлазіны да шэфа калектыў (прынамсі, яго жаночая большасць) збіраўся без ахвоты — жаба душыла (тым больш — незамужніх), бо ён — пры сваёй пасадзе, знешнасці і як быццам цвярозым розуме, ажаніўся зусім па-дурному: на свае вочы бачылі, з нейкай — малой, даўганосай, лупатай, дзяцей з ёй прыжыў і разводзіцца — нават не думае. Ва ўсякім разе — іншых жанчын ну зусім не бачыць! Кватэру вось атрымаў — у новым доме, палепшанай планіроўкі... «Зойдзем, павіншуем, паглядзім, што там як, — дамаўляліся зайздросніцы, — і адразу ж сыдзем».
Вырашыць так было прасцей, зрабіць — не атрымалася, бо яшчэ ў вітальні кожнаму з гасцей прапанавалі па фужэры шампанскага — запрасілі ў дом, дзе было столькі ўсяго — чароўных пахаў, карцін, дзіцячых малюнкаў і здымкаў, рыбак, вазонаў, кніг...
Разгледзець усё не дала гаспадыня — паклікала за стол, гэтак густа застаўлены рознай смакатой, што «аналітык» і той разгубіўся — забыў наліць...
Напоі на стале былі розныя, закускі смачныя, размовы лёгкія і цікавыя, а галоўнае...
— Мы заспяваем? — спытаў гаспадар у даўно не галодных гасцей, і яго жонка (жанчына як жанчына... Хто казаў, «непрыгожая»?) тут жа дастала акардэон.
Яны спявалі ўсе разам, потым гаспадары ўдваіх, гаспадыня адна (пад балконам стаў збірацца народ) і зноў усе разам... Найсмялейшыя з тымі ж песнямі пайшлі танцаваць — тут жа, у кватэры, потым, пад гукі вальса, перамясціліся на досыць прасторную пляцоўку каля смеццеправода, дзе да іх далучыліся суседзі...
Карацей — разышліся госці так, што... разысціся (у сэнсе расстацца) ну ніяк не маглі, хоць яно і трэба было...
Што цікава: па дарозе туды, на банкет да шэфа, хто-ніхто з яго супрацоўнікаў (а найбольш супрацоўніц) думаў: «Ну нічога ж на ёй... І як ён з такой ажаніўся?», па дарозе назад — «Ну нічога ж... на ім! А яна чамусьці пайшла».
У небе і зямлі схавана больш, чым можа нам прысніцца...
...У тралейбусе гэтая сямейка разам ехала: дзеці на адным сядзенні, бацькі — на другім, але, відаць, пасварыўшыся, бо паводдаль і моўчкі, быццам чужыя.
Гэтак жа потым яны і выходзілі, стаялі на прыпынку, можна сказаць, адвярнуўшыся...
Адвярнуліся б, не пазіралі на іх і людзі, калі б не малыя — дзве аднолькава мілыя дзяўчынкі ў цёмных штоніках, чырвоных куртачках і белых шапачках. Двайняткі — да бабкі не хадзі: адну з іх моцна трымаў за руку бацька, другую — маці.
А малыя, ну вядома ж, прывыклі быць разам. І таму цяпер, нічога не разумелі — пакутліва пазіралі адна на адну, цягнуліся насустрач...
Быццам хацелі злучыць тое, што ніяк не павінна парвацца.
Бяда па бядзе, як па нітачцы ідзе — гэта пра Алёну, сваячку з Украіны. Летась, 28 мая, у яе на руках памёр муж — у няпоўныя 50, нічым ні дня не хварэўшы...
Зноў жа летась, у жніўні, досыць цяжкую анкалагічную аперацыю перанёс бацька. А ў кастрычніку не стала маці — каранавірус, згарэла за дзевяць дзён...
Пасля ўсяго вось гэтага, невядома як перажытага, жанчыне, у якой два сыны (25 гадоў і 17), «не хапала» толькі таго, што сёння там робіцца.
Расказ гэты варта пачаць здалёк — з Заі-першай.
...Жанчынка адна позна вечарам тралейбус дагнала, тут жа дастала мабільнік, спытала: «Зая, ты дзе, ты дома?» і, падобна, пачула, што там — не толькі яна: усё сямейства ў зборы... Праўда, хлеба няма — ніякага. І кефіру трэба было б купіць. І піва Сержыку хочацца...
А таму на прыпынку ля крамы жанчына (дзве сумкі ў руках) выйшла, усё, што сказалі, пэўна ж, купіла і павалакла — туды, дзе Зая (трэба разумець, муж), дзе не маленькі ўжо Сержык (сынок ці зяць), дзе ўсе дома і яе чакаюць. А вось не шкадуе, не любіць ніхто.
...Абразок гэты настолькі спадабаўся адной з чытачак, што яна захацела пазваніць, каб тое сказаць.
Мне таксама ёй нешта трэба было... Праз нейкі час набрала «міжгорад» і, пачуўшы ў хаце галасы (жанчына жыве адна), стала выбачацца, бо перашкодзіла ж...
— Ды не, што вы?! Ніколечкі! — загучала ў адказ. — Гэта ж тэлевізар, Зая мая. Мы з ёй удзвюх жывём. І па-рознаму. Бывае, што добра: яна мне пра надвор'е ўсё раскажа, параіць нешта, песень напяе... А бывае, ну такую лухту вярзе, такую бязглуздзіцу, што свет не чуў! Усё, думаю, «развод», заўтра ж выкіну, каб і смуроду ў хаце не было... А потым сяджу і сама сабе разважаю: гэта ж колькі гадоў мы разам пражылі! І без ніякіх клопатаў: есці яна не просіць, гарэлкі (нават кефіру) не п'е, не б'ецца... А розную лухту малоць пачне, за дурніцу мяне трымаць — дык яе ж і выключыць можна? Правільна я мяркую?
Хто б спрачаўся, як той казаў: вось гэткая Зая — не найгоршы варыянт.
Хоць, вядома ж, і не найлепшы.
Валянціна ДОЎНАР
Фіналістка праекта «Акадэмія талентаў» на АНТ — пра творчасць і жыццё.
Амаль тысяча дзвесце чалавек сабраліся, каб вырашаць найважнейшыя пытанні развіцця краіны.
Аляксандр Курэц – самы малады народны выбраннік у сваім сельсавеце і адзіны дэпутат сярод сваіх калег па службе.
