Стварэнне сістэмы электроннага ўрада, на думку экспертаў лічбавай галіны, дазволіць змяніць жыццё чалавека ў лепшы бок адпаведна з яго жаданнямі і ўзростам. І на гэтым шляху Беларусь імкнецца настолькі пашырыць колькасць сэрвісаў для фізічных асоб, каб у будучым чалавек, не выходзячы з дому, мог атрымліваць максімум паслуг. Надыходу электроннай будучыні, як лічаць спецыялісты, спрыяе сярод іншага і Адзіная сістэма ідэнтыфікацыі фізічных і юрыдычных асоб (АС ІФЮА), якая была створана ў межах дзяржпраграмы развіцця лічбавай эканомікі і інфармацыйнага грамадства на 2016—2020 гг. З 17 студзеня 2022-га яна перайшла ў паўнавартасны рэжым работы, і грамадзяне, якія маюць ІD-карткі або электронны лічбавы подпіс, могуць працаваць праз АС ІФЮА з інфармацыйнымі сістэмамі і атрымліваць пэўныя паслугі. Якім чынам працуе сістэма? Што ўмеюць новыя пашпарты? Як падпісаць электронны дакумент з дому ці ў арганізацыі? Адказы на гэтыя і іншыя пытанні карэспандэнт «Звязды» знайшла ў Дзяніса Сакратарова, вядучага спецыяліста аддзела электроннай камерцыі Нацыянальнага цэнтра электронных паслуг.
Перш чым паглыбляцца ў лічбавыя магчымасці, варта разабрацца з некаторымі паняццямі, каб было прасцей. Электронны лічбавы подпіс (ЭЛП) пад электронным дакументам — гэта аналаг звыклага подпісу на паперы, які мы пакідаем ад рукі, і ў пэўным сэнсе з'яўляецца вынікам дзеяння чалавека. Аднак перш чым падпісаць такі дакумент з дапамогай ЭЛП, трэба выпрацаваць непасрэдна сам электронны подпіс, для чаго выкарыстоўваюцца два ключы: адкрыты і закрыты. Такім чынам з'явіўся тэрмін «ключ электроннага лічбавага подпісу». Менавіта «сертыфікат адкрытага ключа» фізічныя і юрыдычныя асобы і атрымліваюць у рэгістрацыйным цэнтры. Ключ ЭЛП можа быць, па жаданні чалавека, запісаны на спецыяльны носьбіт (флэшку), або сім-карту да тэлефона, растлумачыў спецыяліст:
— Большасць ключоў ЭЛП, якія цяпер набываюць грамадзяне, — сертыфікаты юрыдычных асоб. З іх дапамогай можна атрымліваць электронныя паслугі і ажыццяўляць адміністрацыйныя працэдуры. Аднак асноўная мэта іх выкарыстання цяпер — падпісанне электронных дакументаў, справаздач у падатковую інспекцыю і Фонд сацыяльнай абароны насельніцтва. У такім сертыфікаце ўказана інфармацыя аб юрыдычнай асобе: назва арганізацыі, імя, імя па бацьку і прозвішча яе работніка, а таксама яго пасада.
Дзякуючы АС ІФЮА дзяржорганы і арганізацыі атрымалі больш магчымасцяў і могуць цяпер ідэнтыфікаваць чалавека, які звярнуўся да іх са сваёй ІD-карткай асабіста ці праз адпаведны сайт арганізацыі, а таксама яго электронны лічбавы подпіс. Акрамя таго, дзяржорганы могуць атрымліваць звесткі, якіх няма на ІD-картцы, у прыватнасці, інфармацыю пра сямейнае становішча, наяўнасць дзяцей і месца рэгістрацыі чалавека. У адзінай сістэме ідэнтыфікацыі запыт такой дадатковай інфармацыі рэалізаваны з атрыманнем згоды чалавека. Сваю згоду грамадзянін падпісвае, выкарыстоўваючы ЭЛП, які знаходзіцца на ІD-картцы.
— Для чалавека АС ІФЮА зручная тым, што яму не трэба мець пры сабе пакет дакументаў, калі ён прыходзіць у пэўную арганізацыю — дастаткова ІD-карткі, каб ідэнтыфікаваць сябе і ажыццявіць юрыдычна значнае дзеянне ў сістэме, а таксама атрымаць больш паслуг. А спецыялісту не трэба дадаткова сканіраваць папяровыя афіцыйныя паперы асобы ці ўручную ўводзіць у сістэму даныя з іх. У будучым колькасць дадатковых сэрвісаў, даступных праз сістэму, будзе павялічвацца, каб пэўны аператар мог атрымліваць і іншыя звесткі, неабходныя для аказання паслугі чалавеку, — мяркуе спецыяліст. — Напрыклад, інфармацыю аб нерухомасці і даведку аб займаных грамадзянінам памяшканнях, калі ён хоча стаць на ўлік асоб, якія маюць патрэбу ў паляпшэнні жыллёвых умоў.
Летась у адзінага партала электронных паслуг з'явілася новая версія — АПК «Платформа» (platform.gov.by). Адно з істотных адрозненняў ад папярэдняй версіі партала зводзіцца да магчымасці выкарыстання ІD-карткі для атрымання паслуг. Калі чалавек аўтарызуецца ў ёй, у тым ліку з дапамогай ІD-карткі, ён зможа атрымліваць шэраг даступных там электронных паслуг і адміністрацыйных працэдур. Сярод агульнадаступных паслуг — магчымасць атрымаць звесткі пра рэгістрацыю, сямейнае становішча, выплаты, на якія работадаўцам налічаны страхавыя ўзносы ў ФСАН.
Перавагі АС ІФЮА ў перыяд доследнай эксплуатацыі ўжо ацаніў шэраг арганізацый, сярод якіх Белтэлекам, А1, Інстытут прыкладных праграмных сістэм (ІППС), «Статусбанк», Віцебскаблгаз, Мінсувязі, інфармацыйна-вылічальны цэнтр Мінфіна.
З верасня 2021-га ў Беларусі пачалася масавая выдача ІD-картак, дзе ўказаны прозвішча, імя і імя па бацьку ўладальніка, яго ідэнтыфікацыйны нумар, а таксама запісаны асабісты ключ ЭЛП для фізічнай асобы. Такім чынам уладальнікам новых пашпартоў не трэба дадаткова звяртацца па атрыманне ключа. Яны могуць падпісваць электронныя дакументы сваім ЭЛП з дапамогай уласнай ІD-карткі і спецыяльнай прылады для яе счытвання. І гэтыя дзеянні будуць мець юрыдычную сілу.
— Разам з новым пашпартам чалавек атрымлівае і два пін-коды да ІD-карткі. Выкарыстоўваючы першы пін-код, ён з дапамогай АС ІФЮА ідэнтыфікуецца ў інфармацыйнай сістэме дзяржоргана ці арганізацыі, а ўводзячы другі — выпрацоўвае ЭЛП і падпісвае дакумент, — удакладніў Дзяніс Сакратароў. — Калі чалавек звяртаецца да аператара (у пэўную арганізацыю), ён прыкладае сваю ІD-картку да счытвальніка, каб сістэма яго убачыла. А вось каб даць ёй доступ да асабістых даных на ІD-картцы (трапіць у асабісты кабінет карыстальніка), чалавеку трэба ўвесці першы пін-код, то-бок прайсці аўтэнтыфікацыю. Каб пацвердзіць дазвол на атрыманне арганізацыяй дадатковай інфармацыі пра сябе, грамадзянін уводзіць у сістэме другі пін-код — такім чынам ён падпісвае згоду на гэта. І ўжо пасля таго чалавек можа атрымаць электронны сэрвіс, па які ён прыйшоў.
Калі грамадзянін хоча атрымліваць нейкую інфармацыю аб сабе, электронныя паслугі або падпісваць дакументы з дапамогай сваёй ІD-карткі з дому, яму прыйдзецца абзавесціся ўласным счытвальнікам карткі. На сайце Мінсувязі ўказаны пералік патэнцыяльных арганізацый-пастаўшчыкоў счытвальнікаў, прадукцыя якіх лічыцца гарантавана паўнавартаснай (кошт іх ад 80 да 200 рублёў). А можна купіць на іншых інтэрнэт-рэсурсах за 20-30 рублёў, аднак гарантыі на іх карэктную работу з персанальным кам'ютарам будуць пад пытаннем.
Падпісваць дакументы, якія будуць мець юрыдычную сілу, непасрэдна са свайго мабільніка, пэўна ж, зручна. Каб зрабіць гэта, патрэбная адмысловая сім-картка для тэлефона, якая падтрымлівае электронны лічбавы подпіс. Акрамя звыклага пін-коду ад тэлефона, у яе закладзены яшчэ два пін-коды, неабходныя для доступу да дадатку, з дапамогай якога будзе выпрацаваны ЭЛП. Першы пін-код указваюць, каб ідэнтыфікаваць карыстальніка, то-бок, каб чалавек пацвердзіў сістэме, што ён — гэта ён. А другі пін-код выкарыстоўваюць, каб выпрацаваць ЭЛП, расказаў спецыяліст:
— Спецыяльна нейкі дадатак на тэлефон устанаўліваць не трэба. Ён ужо ўключаны ў пакет праграм, які мабільныя аператары ў нашай краіне прапануюць для карыстальнікаў іх паслуг. У гэтым дадатку, дарэчы, можна ўбачыць даныя свайго ключа, напрыклад, нумар і тэрмін яго дзеяння. А каб паставіць свой ЭЛП, на тэлефоне ці любой іншай прыладзе трэба ўвайсці ў сістэму, дзе вы хочаце падпісаць дакумент. Можна ўвайсці ў гэтую сістэму з дапамогай першага пін-кода, адкрыць у ёй свой дакумент і націснуць кнопку «падпісаць». На экране з'явіцца акенца з нумарам транзакцыі, а на тэлефон прыйдзе СМС-паведамленне, што вы намагаецеся падпісаць дакумент у пэўнай сістэме з указаннем нумара транзакцыі. Вы пацвярджаеце сваю згоду, указаўшы другі пін-код. У гэты момант выпрацоўваецца ЭЛП і дакумент падпісваецца. Прыклад работы такой сістэмы — сэрвіс дастаўкі электронных дакументаў МDoc, які распрацаваны Нацыянальным цэнтрам электронных паслуг.
Ірына СІДАРОК
Фота аўтара
Фіналістка праекта «Акадэмія талентаў» на АНТ — пра творчасць і жыццё.
Амаль тысяча дзвесце чалавек сабраліся, каб вырашаць найважнейшыя пытанні развіцця краіны.
Аляксандр Курэц – самы малады народны выбраннік у сваім сельсавеце і адзіны дэпутат сярод сваіх калег па службе.
