Сезонны клопат: на згон вясны схаваць падалей зімовыя рэчы (вопратку, абутак) — дастаць летнія і цвёрда вырашыць, што ўжо сёлета (хопіць маек-джынсаў-красовак!) трэба хоць трохі панасіць сукенкі і сарафаны, «выгуляць» басаножкі і туфлі... Сезонны клопат: у пачатку восені прыбраць з-пад рук так і не надзетыя сукенкі-сарафаны, так і не абутыя туфлі... Кароткае, на жаль, лета. Ці... занадта поўная шафа?
Летам (да таго ж, на лецішчы) тэлевізар амаль не ўключаецца. Ні часу на яго, ні здароўя. Да таго ж рэклама, што яд, супраць якога...
Ну хіба навіна? Ці ведалі вы, напрыклад, што абрыдлы ўсім містар Пропер спачатку прыдумаў шампунь? І нават ім карыстаўся... Пакуль не заўважыў, што ад гэтай вынаходкі ў яго катастрафічна выпадаюць валасы...
Тады ён зразумеў, што падобнай брыдотай лепш усё ж мыць падлогу.
Урок беларускай: нашы суседзі-расіяне ходзяць за (за грибами, за водой, за справкой в ГАИ, за кем-то, чтобы забрать с собой)... Беларусы ходзяць у альбо па — у грыбы, у ягады, па хлеб, па ваду, па лекі, па дзяўчыну, каб разам пайсці...
Што цікава, можна хадзіць і ЗА ёй (той дзяўчынай альбо некім іншым), але гэта азначае следам...
Прыклад? Калі ласка.
Горад, метро. На ім мы даязджаем да патрэбнай станцыі і выходзім, па шырокіх прыступках падымаемся ўверх — за дзяўчынай у, мякка кажучы, кароткай маленькай спаднічцы і (мода!) вялізных грувасткіх чаравіках.
З адным чаравіком, відаць, нешта адбываецца (шнурок развязаўся, ці што?), дзяўчына згінаецца, каб яго завязаць...
Карціна алеем, карацей... Для тых, хто знізу.
Для іх жа кароткі анекдот: «Міця, глянь, калі я нахіляюся, трусікі не відаць?» — «Не, але магла б і надзець».
Віталіна — чалавек адказны: за ўчынкі і словы, за ўсё, што робіць. Ну, у прыватнасці, калі яна гатуе абед, значыць, яна гатуе абед, а не збірае з таго, што засталося ад учарашняй вячэры альбо сённяшняга сняданку...
У тую суботу рыбу сям'і абяцала, а таму зранку пакіравала ў краму, дзе найлепшы выбар.
Прайшлася там, паглядзела, што прадаецца, пачым, і ўздыхнула: больш-менш прымальная цана — хіба на хек ды мінтай...
— Вы нешта бераце? — пачула раптам над вухам.
— Думаю пакуль, — сказала Віта, адступаючы перад жанчынай, якая тут жа схілілася над тушкамі мінтая і, перабіраючы іх, забубніла:
— Так, гэтую рыбку бяром, гэтую не...
— Вы, падобна, сакрэт нейкі знаеце?.. Дык падзяліцеся, — папрасіла Віта. — А то адзін раз гэтую рыбу возьмеш і са смакам з'ясі, а другі...
— Мы яе зусім не ядзім, — буркнула ў адказ жанчына. — Я катам купляю.
— О-о, дык ім файна ў вас жывецца!
— Гэта не ў нас... Я вулічных кармлю.
...Ні ў той дзянёк, ні праз тыдзень — рыбу Віта не гатавала.
Зручная рэч мабільнік, бо не проста звініць, а яшчэ і піша, хто на провадзе...
Тым разам — як быццам Іванаўна, хоць голас — ну зусім не яе! «Дык гэта ўсё зубы, — сказала жанчына. — Пакуль працавала, часу не было, каб імі займацца. Думала, выйду на пенсію і ўсё зраблю. А тут — хату ў вёсцы да ладу давяла і ўсё: на зубы грошай няма».
Раней — не было часу.
У сваячкі двое дзяцей: дачушцы пяць, ходзіць у садок, а сын — той студэнт ужо, днямі першую стыпендыю дадому прынёс.
Бацькі з гэтай нагоды надумалі свята зладзіць, купілі торт.
— Ну і калі ж мы яго есці пачнём?! — не магла дачакацца малая. — Калі тую пенсію адзначым?
Мама хацела была паправіць — сказаць: «Не пенсію, а стыпендыю», а потым махнула рукой, падумала, што няма ў тым прынцыповай розніцы: студэнт ці пражыве за стыпендыю без дапамогі бацькоў, а пенсіянер — часцяком — за пенсію без падтрымкі дзяцей?
Восень, вёска, могілкі і магілкі. На нечай чужой — помнік з кранальным: «Родители не умирают, они на время покидают нас», на дзядзькавай — дзве яркія спелыя малінаўкі.
І гэта, як быццам, не дзіва, бо ён быў добры садавод — тут, у акрузе, прышчапіў проста безліч яблынь!
І разам з тым — дзіва, бо калі тое было, а нехта, бач, не забыўся!
У Антонаўны сабачка, якіх пашукаць, — рыжы, вясёлы, разумны.
Грэх не спытаць, дзе ж такога ўзяла?! «Не паверыце — муж прыслаў, — сумна ўсміхаецца жанчына і расказвае, як ён — досыць малады — раптоўна памёр, як яна тады шалела ад гора — дзеці з месяц «пасвілі», каб з сабой чаго не зрабіла, як настаў ім час ад'язджаць (работа, вучоба...), і як яна тады ўслых пашкадавала, што ў доме — ні ката, ні сабачкі, ніводнай жывой душы: загаварыць і то няма з кім!.. І як пасля, раніцай, адкрыла дзверы і за імі ўбачыла рыжыка.
Ва ўсіх пыталася: можа, ведае хто, чый ён, бо дамашні ж сабачка?
Ніхто не азваўся, не прыехаў і, дзякаваць богу, не забраў. Жыве — пасланцом... З таго свету?
У лес, як у храм... А ўжо там... Свая воля — застаўся б!.. Каб надыхацца, каб налюбавацца... Каб аднойчы выйсці на акопы — старыя, пакручастыя, каб, гледзячы ўніз, міжволі пакланіцца светлай памяці людзей, што капалі іх (рыдлёўкамі, месцамі — вышэй галавы!), што, напэўна ж, трымалі тут абарону, сплывалі крывёй, паміралі...
Гэта было некалі.
Цяпер у тыя ж акопы нехта скідвае смецце.
Прытча (мо і не да месца?). Па дарозе крочылі двое. Ім — бацьку з малым — відаць, цікава было размаўляць, глядзець па баках... Прычым настолькі, што старэйшы не заўважыў пад нагамі каменя і моцна пабіў нагу — завойкаў, застагнаў...
Назаўтра той самай дарогай яны ішлі назад, і (яно ж бывае!) бацька зноў спатыкнуўся — з усімі адсюль наступствамі... А таму трэцім разам, падыходзячы да знаёмага месца, ён успомніў сам і малому сказаў: «Глядзі пад ногі, бо тут ...»
Удвух яны сталі круціць галовамі, узірацца, шукаць вачыма той камень і не знайшлі... «Я адкінуў яго», — сказаў ім стары, што сядзеў на ўзбочыне. «О-о, вы таксама спатыкнуліся і пабілі нагу?» — здагадаўся хлопчык. — «Не, гэтага не было», — сказаў яму дзед. — «А чаму ж адкінулі?» — «Таму што я чалавек».
...Іх, скажам так, чалавекаў, людзей, адказных за іншых, — на дарогах жыццёвых шмат.
Не-людзей хапае, на жаль, таксама.
Чалавека няма, сышоў ён у лепшы свет, а лісты яго засталіся. З даўняга: «Муж аднекуль прынёс шчанюка — беспароднага, «двартэр'ера». Будзе, маўляў, наш двор пільнаваць, каровак пасвіць. І ў лес з ім хадзіць весялей...
Падрастае малы, бегае па двары. Ідзеш — скача на цябе, круціцца пад нагамі, хапае за адзежу.
Праганяеш яго, пакрыкваеш — яму хоць бы хны, а спынішся, пагладзіш па галаве — і суцішыцца, прытуліцца да нагі, глядзіць у вочы: слухае, слухае, слухае...
Вось і людзі б так — адзін з адным гаварылі. Можа, пачулі б? Можа, паразумеліся?»
Можа.
...Апошнім часам гэты ўнук да бабулі амаль не прыязджаў. Яно і зразумела: у вёску, далекавата, ды і што там рабіць? А тут...
Ён правы якраз атрымаў. Сябар даваў машыну. А ў бабулі — дзень нараджэння... Дык чаму б не купіць які падарунак і не махнуць: з раднёй за сталом не пасядзець, не дапамагчы, калі што спатрэбіцца?
Добрым часам з'явіўся: на бульбу якраз...
Пасля чаго бабуля ўсю ноч думала, які ж ён малайчына, што узяў ды прыехаў — і павіншаваў, і дапамог... Трэба было б аддзячыць. Але чым?.. Грошы ў кашальку цяпер не трымаюцца... Тады нечым з прадуктаў? Дадумайся, чым: дарослы ж хлопец і амаль мінчанін (з райцэнтра пераехаў), зарабляе, бач — на машыне ездзіць... Дык ён што — нейкай бульбы-капусты сабе не купіць, яблыкаў ці варэнняў?.. І тое ж сала — прадукт на аматара. Моладзь яго, можа, і ці есць? Пачну даваць, — дык яшчэ пакрыўдзіцца, а не пачну...
Да раніцы бабуля думала, а перад ад'ездам такі спытала:
— Можа, ты што з прадуктаў з сабою возьмеш?
— Канешне, бабуля! — згадзіўся хлопец.
— Нарыхтовак маіх? І бульбачкі? — узрадавалася гаспадыня. — І салка...
— Усё-усё вазьму, што ты дасі! Нам у інтэрнаце вельмі спатрэбіцца!
...Анекдот: бабуля з вёскі і сапраўды можа перадаць унуку і смятанкі, і мяска, і бульбачкі, і яек...
Бабуля з горада — хіба прывітанне.
Цуд, як прыгожа растуць журавіны! Ідзеш па балоце, — іх быццам няма? Ну хіба што недзе — адна?.. А мох каля яе расхінеш і...
Збіраў бы і збіраў, калі б многа было, але і так...
За шчасце прынесці дамоў, перабраць, падзяліцца з суседкай і яе ж падбіць на ўспаміны: пра тое, як яна штовосень ставіла капусту — і сабе, і дарослым дзецям, як спецыяльна для гэтага хадзіла на базар купляць журавіны... А неяк ёй там не пашчасціла — ягад не было. І ўнук (што вельмі здзівіла!) у свае пяць гадкоў вось гэта заўважыў, спытаў: «Бабуля, а дзе ж чырвоныя ягадкі?»
...Сёлета — хоць няшмат — ды яны ў капусце будуць.
І да болю шкада, што той улюбёны ўнучак гэтага не ўбачыць (хіба па скайпе?) і бабулінай хрусткай капусты зімой не паесць, бо ён — ужо дарослы і, як той казаў, паспяховы — у Амерыцы цяпер жыве.
Бабулі туды — і праўда — хіба з прывітаннем?
Верачка — позняе дзіця. Ёй шаснаццаць было, калі трагічна загінуў бацька. На пахаванне ўся акруга тады сышлася. Людзі спачувалі ўдаве, шкадавалі дзяцей. Казалі: «Такі дабрэнны чалавек быў! І такі малады!..»
Вось гэтаму, апошняму, Верачка не верыла: бацьку як-ніяк добра за 50!
...Столькі ж ёй цяпер самой. Кажа: «Я такая маладая... Быццам не жыла яшчэ!»
І сапраўды — усё праходзіць, апроч жыцця. Жыццё — яно пралятае.
Валянціна ДОЎНАР
Набор на бюджэтныя месцы павялічыцца.
Колькі ж каштуе гэты важны кампанент здаровага рацыёну зараз?
Не выявіць ні секунды абыякавасці.
