Вы тут

Васіль Ткачоў. Жыццёвінкі


Лёс грушы

У самым кутку школьнага двара расла груша. Высокая, з шырокай кронай i моцным ствалом. А яшчэ — з невялiкiмi, але смачнымi пладамi. Аднойчы i я пакаштаваў iх. Праходзiў якраз побач, убачыў у траве некалькi паданцаў, прынёс дадому i паклаў на падаконнiк: хай трошкi даспеюць, цвердаватыя пакуль. Пачакаў колькi дзён, а потым пакаштваў. Смаката! Дзiўна што тая груша так вабiла да сябе хлапчукоў! Хто-хто, а яны толк ведаюць у гэтай справе. Сваё, як кажуць, не ўпусцяць. Вядома ж, грушы дайсцi як належыць не паспявалi, але дзятва грызла iх так, што насы ўпрысядкi хадзiлi. Хто ж будзе чакаць, пакуль плады даспеюць? Няма калi. Нам i так добрыя будуць. А то ж цi ўцалеюць яны хiба да заўтрага? Вунь колькi ў раёне ласых! Не спазнiцца б!..

Як жа так атрымалася, што на школьным двары аказалася груша? Некалi яна расла на агародзе, вядома ж, мела свайго гаспадара, а калi дом зносiлi, дрэва рашылi не вытралёўваць. Тым больш што праекцiроўшчыкам яно не замiнала. Хай расце i радуе людзей сакавiтымi пладамi!

Сёння двор абнесены металiчнай агароджай, а на тым месцы, дзе гадоў сорак таму стаялi прыватныя хаты, пабудавалi шыкоўную школу. Распраўляў плечы мiкрараён камбайнабудаўнiкоў, iшла якраз i Усесаюзная камсамольская будоўля на прадпрыемстве, таму ў Гомель прыязджала моладзь з многiх куткоў СССР. А дзе моладзь — там i вяселлi, а дзе вяселлi — там i дзецi. Будавалiся дзiцячыя садкi, новыя школы. Ну, вядома ж, i жыллё.

Усё гэта праходзiла на маiх вачах. З акна кватэры, дзе сёння жыву, бачу садзiк i край школьнага двара. А калi з дрэў асыплецца долу лiсце, то i саму школу.

Цудоўны раён, цiхi, негаманкi. Зялёны. Некалькi вадаёмаў. Мне падабаецца.

А тут iду нядаўна каля школьнага двара, i — адчуваю — нешта не тое навакол. Спынiўся, прыгледзеўся, ацанiў. Ага, вось у чым справа — грушу спiлавалi! Няма грушы! Здзiвiўся: i каму яна перашкаджала? Мо, не адзiн я так падумаў. А потым паразважаў над лёсам гэтай пладавiтай грушы, i, ведаеце, быў ужо не такiм катэгарычным, як раней. А што, калi б я сам быў дырэктарам школы i з акна (ды i не толькi з акна!) бачыў, як дзятва лазiць па дрэве — нават калi на iм i пладоў няма. Як бы глядзеў на ўсё гэта? Спакойна? Раўнадушна? Наўрад. Тут калi сваiх дзяцей выпадкова заўважаў на дрэвах у вёсцы — у пятках калола. Так што, каб не мець лiшнiх клопатаў, аддаў бы, мусiць, i я каманду спiлаваць дрэва, папярэдне папрасiўшы ў яго прабачэння. Жыццё i здароўе дзiцяцi даражэйшыя. Ды i з каго спагоняць, калi што здарыцца? Вядома, з каго — з дырэктара. Хоць магло б i нiчога не здарыцца. Аднак падстрахавацца нiколi не будзе лiшнiм. Вартаўнiка ж да грушы не прыставiш.

Не ведаю, як было на самай справе, а мне чамусьцi ўявiлася, што ўсё склалася менавiта так.

Лёс дрэва, як i лёс чалавека, залежыць iншы раз ад чыстай выпадковасцi.

У свой час грушу пасадзiлi не на тым месцы...


Хiтрун

Хоць я не заядлы рыбак, але iншы раз выбiраюся з сынамi на якое-небудзь возера альбо на Сож цi Дняпро. З вудамi. Малодшы на ўсялякi выпадак перад адпраўкай на рыбалку прапаноўвае часам набыць рыбу ў краме. Каб без юшкi не застацца. Жартуе. Хоць у жарце ёсць i доля праўды... Але ж не толькi па рыбу едзем на бераг вадаёма, зусiм не, — больш каб адпачыць, унесцi ў жыццё нейкiя новыя штрышкi.

Апошнi раз пашэнцiла. Узялi трох ладных лiнёў i двух амаль такiх жа ляшчоў. Юшка атрымалася. Яшчэ прывезлi ў горад тым, хто скептычна адносiцца да нашага захаплення: частуйцеся, няверы!..

Пакуль сядзелi на беразе, назiралi i за рыбаком, якi аблюбаваў сабе месца насупраць. Да яго было метраў сто пяцьдзясят, таму добра бачылi, як ён раз-пораз выцягваў рыбку i складваў у садок. Якраз да нас падышоў мужчына, якi рыбалiў непадалёк, запыхкаў дымком i кiўнуў, бы мiж iншым, на таго рыбака, што вудзiў на другiм беразе.

— Звярнiце ўвагу на гэтага мужыка, — заўважыў ён з непрыхаваным дакорам у голасе. — Вудзiць рыбу на гэтым мосцiку, а скрэбцi пойдзе на другi такi ж. Заляпае луской усе дошкi. Чаму так робiць, не здагадваецеся?

— Не-а.

— I не здагадаецеся! Бо ён хiтрун яшчэ той! Адзiн раз я таксама купiўся. Падыходжу да першага мастка, бачу, усё ў лусцы. Ну, думаю, месца рыбнае. Закiдваю вуды — не клюе. Нуль увагi на мае насадкi. I чарвякоў на кручкi нанiзваю, i зярняты кiёвак, i апарышы, i воблеры скарыстоўваю... Час толькi страцiў, стамiўся i амаль нiчога не ўзяў. Мо, кату толькi паласавацца... А потым я дапяў усё ж, раскусiў таго мужчыну. Сваiм манеўрам ён адводзiць сапернiкаў ад рыбнай мясцiнкi. Ловiць у адным месцы, а чысцiць рыбу зусiм у iншым. Спадзяюся, усё зразумелi?

Мы кiўнулi. А мужчына на адыходак паведамiў, што калi прыцiснуў таго рыбака да сценкi, вобразна кажучы, той i сам прызнаўся ва ўсiм: «Гэта мой ход такi. А што тут не так? Якiя могуць быць прэтэнзii? Грыбныя ж мясцiны вы не выдаяце абы-каму. А чаму рыбныя можна? Калi рыба клюе на чарвяка, то рыбак — на луску. А, як? Бывае i такое».

Захацелася калi-небудзь апярэдзiць усё ж таго рыбака ды палавiць на аблюбаваным iм месцы.

А паскрэбцi рыбу мы i дома паскрабём. Было б што.


Першы блiн

Шмат гадоў таму некаторыя гомельскiя журналiсты i вядомыя ў вузкiх колах лiтаратары любiлi iншы раз сабрацца разам пасля працоўнага дня за куфлем пiва. Нiчога дзiўнага. Некалi i мы, як кажуць, былi рысакамi. Часцей за ўсё такiя сустрэчы ладзiлiся ў Навабелiцы паблiзу раённай газеты «Маяк». Не ленавалiся ж нават з цэнтра горада ехаць! Значыць, там было творчым людзям добра, утульна. Ды i ад вачэй начальства далей. А пагаманiць iм было аб чым! Менавiта падчас адной такой сустрэчы Леанiд Гаўрылкiн, тады яшчэ мала каму вядомы празаiк i ў будучым мiнчук, параiў Iвану Сяркову, якi артыстычна апавядаў пра свае дзiцячыя прыгоды ў час акупацыi нямецка-фашысцкiмi захопнiкамi ягонай вёскi Пакалюбiчы, напiсаць пра гэта лiтаратурныя творы. I што? Iван Кiрэевiч паслухаўся i стварыў тры цудоўныя аповесцi: «Мы з Санькам у тыле ворага», «Мы — хлопцы жывучыя» i «Мы з Санькам — артылерысты», якiя будуць цёпла сустрэты чытачамi i адзначаны шматлiкiмi лiтаратурнымi прэмiямi ў Маскве i Мiнску.

Сёння i журналiстыка iншая, i журналiсты, вядома ж, не такога разлiву. У iх наўрад цi iснуе сваё месца сустрэчы. Чамусьцi больш перакананы, што «сустракаюцца» адзiн з другiм яны, трымаючы каля вуха цi перад сабой смартфон або кляцаючы па кнопках кампю'тара.

Пра сваё першае прафесiйнае заданне, якое правалiў, распавёў мне вядомы ў Гомелi журналiст Сяргей Краснабарод. Зразумела, не каля газеты «Маяк». Ён сядзеў у сябе дома, а я — у сябе.

— Першае журналiсцкае заданне я правалiў начыста. Хочаш паслухаць, як было? Ёсць час?

— Гаманi.

— Ахвотна. Я — сямнаццацiгадовы малец, якi тры месяцы таму яшчэ цягаў школьную торбу з падручнiкамi. Наiўны рамантык з нататнiкам, поўным нязграбных вершыкаў уласнага складання. Але я сур'ёзна марыў пра журналiстыку. Таму i апынуўся ў галiновай штотыднёвай шматтыражнай газеце. Мяне ўзялi з выпрабавальным тэрмiнам.

У будаўнiчым аб'яднаннi якраз рыхтавалiся адзначаць круглую дату — цi то трыццаць, цi то трыццаць пяць гадоў з моманту яго стварэння. Даведалiся, што жывы яшчэ першы дырэктар будтрэста. Знайшлi адрас. Мне даручылi напiсаць душэўнае iнтэрв'ю з iм, расказаць i пра гераiчныя подзвiгi будаўнiкоў. Плюс узяць у яго пару фатаграфiй той эпохi з хатняга архiва, калi дадуць на вынас.

Напярэдаднi патэлефанаваў — растлумачыў, хто я i што мне трэба.

Iду. Знаходжу дыхтоўны цагляны дом у цэнтры горада. Зусiм недалёка ад рэдакцыi. Чатыры паверхi. Шырокi лесвiчны пралёт. Сцены пафарбаваны бэжавай алейнай фарбай. Высокая пабеленая столь. Кватэра на першым паверсе. Адчыняе добразычлiвая бабулька. Сiвыя валасы. Чысты пагляд блакiтных вачэй. Дзяжурныя прывiтаннi. Гучна клiча мужа.

Заходзiм у прасторны пакой з вялiкiмi вокнамi. На сценах — традыцыйныя пейзажы алеем на палотнах у разьбяных рамах, дзе-нiдзе фатаграфii. Статуэткi на палiцах за шклом шафы перад роўнымi радамi кнiг. Вялiкая канапа. Масiўныя крэслы ў тон. На часопiсным столiку — некалькi фотаальбомаў, штук пяць-шэсць, рознакаляровыя, цьмяныя, фарматам больш стандартнага лiста. Мяне, здагадваюся, чакалi.

З суседняга прахаднога пакоя памiж двухстворкавымi дзвярамi ў абрамленнi цяжкiх аксамiтных фiранак з'яўляецца стары. Высокi, худы, згорблены, лысы. Твар i галава ў карычневых пiгментных плямах. Белая кашуля запраўлена ў новенькiя сiнiя спартыўныя порткi з лампасамi. Шырокi кароткi гальштук на гумцы. Шорхаючы тэпцiкамi, гаспадар кватэры дабiраецца да другога крэсла каля часопiснага столiка, працягвае руку для прывiтання, садзiцца на край. Выцвiлыя вочы глядзяць спалохана i сумна, слязяцца.

Гаспадыня, як я потым зразумеў, пайшла на кухню гатаваць чай. Першыя хвiлiны нашай размовы. Спрабую знайсцi патрэбную iнтанацыю i паралельна ўцiхамiрыць усярэдзiне сябе малайцаватую энергiю неафiта, якая б'е праз край. I пакуль кажу штосьцi дзяжурнае i правiльнае, ён моўчкi глядзiць. Глядзiць мне нават не ў вочы, а як быццам скрозь iх, кудысьцi далей, глыбей... Потым гэтак жа, не прамовiўшы нi слова, бярэ са стала верхнi фотаальбом. Адкрывае наўздагад. На ўсю старонку — «Ганаровая грамата». Мне, бо сяджу насупраць, не разабраць тэксту, але малюнкi кумачовых сцягоў бачны добра, як i партрэты Ленiна i Сталiна. Худая кашчавая рука накрывае глянцавы лiст граматы i ледзьве слiзгае па iм — быццам гладзiць. Стары паднiмае галаву. У вачах поўна вiльгацi. Ён глядзiць на мяне i бязгучна плача. Слязiнка ўпала на руку, якая пакрывае кумачовыя сцягi...

I я губляюся. Я не ведаю, што рабiць, як сябе паводзiць далей, што казаць, аб чым пытацца. Становiцца няўтульна — як быццам падглядаю ў замочную шчылiнку... Становiцца сорамна — за дакучлiвае ўварванне ў чужое жыццё, за бесталковую журналiсцкую рызыку, за сваю маладосць...

У пакоi з'яўляецца яго жонка з кубкамi чаю на падносе:

— Вам лепш сысцi. Гутаркi не атрымаецца. Вы ж самi ўсё бачыце...

I я рэцiруюся. Вывальваюся з пад'езда на вулiцу...

Гадзiны праз паўтары дакладваў рэдактарцы пра свой вiзiт да першага дырэктара нашага будаўнiчага аб'яднання. Яна толькi кiвала галавой. Як быццам загадзя ведала, чым гэта ўсё павiнна было скончыцца...

А ў горадзе раскашавала тады лета 1982 года...

I ўсё ж я, калi акрэп як журналiст, пра гэтага чалавека напiсаў добры артыкул. Праўда, ужо са слоў тых, хто яго ведаў. Дарэчы, у нас, журналiстаў, ёсць адзiн лёгкi сродак — зразумець. Зразумець сябе i свайго героя...

Вось што пачуў я ад Сяргея.

Ад сябе дабаўлю: i хоць той першы блiн атрымаўся камяком, Сяргей Краснабарод i па сённяшнi дзень працуе ў Гомельскiм тэлерадыёаб'яднаннi. Лiчыцца там сярод карыфеяў.

Васiль ТКАЧОЎ

Выбар рэдакцыі

Грамадства

Час клопату садаводаў: на якія сарты пладовых і ягадных культур варта звярнуць увагу?

Час клопату садаводаў: на якія сарты пладовых і ягадных культур варта звярнуць увагу?

Выбар саджанца для садавода — той момант, значнасць якога складана пераацаніць.

Культура

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».