...Мне ў той час было гадоў, можа, з дзесяць — многага не ведаў, не разумеў. Ды і адкуль, калі ў вёсцы ні радыё, ні тэлебачання... Кіно і тое прывозілі адзін раз у тыдзень. Людзі толькі-толькі абжываліся пасля вайны: нешта будавалі, абзаводзіліся кароўкамі.
Тое ж перажывалі і калгасы: не мелі, можна сказаць, ніякай сельскагаспадарчай тэхнікі, амаль усё рабілі ўручную. Але ж старшыня наш глядзеў уперад, вучыў кадры, укараняў найлепшы вопыт, хацеў завесці кароў, якія давалі б найбольш малака, і бычкоў, якія б хутчэй набіралі вагу.
...Мой тата ў той час скончыў курсы па штучным асемяненні. Праўленне калгаса выдзеліла яму памяшканне, закупіла ўсе неабходныя прылады працы і нават мікраскоп. Мяне ён вельмі цікавіў.
І вось аднойчы, калі бацька стаў глядзець у тую штуковіну, я не вытрымаў, спытаў:
— А што ты там бачыш?
— Ды вось, сынок, — у вусы ўсміхнуўся тата, — назіраю, ці жывыя тут бычкі ды цялушачкі. Хочаш паглядзець, — дык ідзі сюды.
Я глянуў і расчараваўся:
— Там нічога няма...
— А ты адно вочка заплюшчы, а другім глядзі — вось у гэта акенца.
Я зрабіў, як тата сказаў, але як ні ўзіраўся, ні цёлачак, ні бычкоў не бачыў... Хіба — маленькіх рухавых «апалонікаў»?
— А бачыш, — падказваў бацька, — яны розныя: ёсць з кароткімі хвосцікамі, ёсць — з доўгімі? З адных «апалонічкаў» будуць бычкі, з другіх — цялушачкі.
...Тады я выгляд зрабіў, што паверыў бацькавым словам, хоць па праўдзе ўсё гэта не так: каб хоць нешта зразумець у такіх складаных рэчах, мне трэба было падрасці і ў школе падвучыць заалогію.
Мікалай Багданаў, Мёрскі раён
Гэта гісторыя — з часоў майго маленства, недзе з шасцідзясятых, калі калгаснікі душыліся ў чэргах па хлеб (ды і то кукурузны)... У рабочых (у прыватнасці нашай цагельні) ужо была перавага. Яны — праўда, строга па спісе — забіралі свае боханы ў ларку на ўскрайку вёскі. І часам, калі нехта прасіў, не толькі за сябе, але і «за таго хлопца».
Зрэшты, пра гэта варта і падрабязней.
...Цагельнай вуліцу назвалі,
Яна ў нас цёзкаю была
З цагельняй,
што пабудавалі
Задужа блізка да сяла.
Туды бульдозеры і МАЗы
Чаўночылі амаль штодзень,
Зрабілі вуліцу — заразы —
Глінянай кашай да калень.
Па ёй Пятро ішоў са змены
І вечарэла ўжо якраз,
Стараўся ён як можна меней
Мясіць загліненую гразь,
Бо хлеба цэлы абярэмак
Валок вяскоўцам пад заказ.
Разлічваў — без прыгод...
дарэмна,
Бо не яго тады быў час:
Насустрач —
той яшчэ прыкольшчык
Іван Камар...
І «не касы»,
А ззаду ўжо чуваць фармоўшчыц,
Што з ім на змене, галасы.
Вось параўняліся...
Без жарту
Іван нібыта спачуваў:
— Ну ты, брат, рукі абцяжарыў...
Аборай порткі падвязаў?
Пятро адказвае бадзёра:
— Парваўся рэмень...
Дык вузлом...
Такой бяды... Яно ж не гора?
Абы нам горай не было!
А што да хлеба, —
распанелі
Мае суседзі...
Так, браток:
Во сёння з просьбамі населі,
Каб я ім хлеба прывалок.
— Ты б закурыў, —
Іван гаворыць, —
Даў роздых стомленым рукам...
А сам тым часам... за абору
І... «роздых» Пётравым штанам:
Уніз паўзуць
і не ўтрымаеш
(Не пакладзеш жа хлеб у гразь!)
А як кальсоны ў дзірках маеш,
Дык і на вочы не вылазь,
Бо ўжо й фармоўшчыцы наспелі,
Яшчэ здалёк прыціхшы ўраз:
Пятровы споднікі бялелі,
Як тыя ветразі падчас.
У іх «нырнуў» свавольнік-вецер
І адшукаў, што казытаць...
Як не самлеў — баяўся Пеця,
Каб бабам цуд не паказаць,
Бо рогат будзе...
Потым плёткі
Як далей жыці мужыку?
Ды...
адшукалася малодка:
Паспагадала бедаку.
Штаны, як бачыш падцягнула,
(Бо ёй жа хлеб не ўтрымаць...),
А заадно
яшчэ й шапнула,
Што будзе
вечарам чакаць.
...Шумелі побач дзеўкі-бабы —
Іван іх нечым забаўляў,
А Пеця быў, здаецца, й рады,
Што ён той «вузел» развязаў.
Мікола Камароўскі, г. Орша
Раніцай ды пасля дажджу дыхаць у горадзе куды лягчэй: паветра свежае, дрэвы ў квецені, птушкі шчабечуць. Нават шкада, што вуліцы амаль пустыя — хіба машыны паўсюль стаяць.
Каля адной, бачу, трое: двое мужчын і жанчына. Па ўсім відаць — з рыбалкі прыехалі: багажнік насцеж, на пакетах рыба. І ладныя такія кучкі. «Вам вось гэта, большая, — кажа маладзейшы з мужчын, — вы ж удваіх рыбачылі». — «Але ж ты нашмат болей злавіў, — пярэчыць яму жанчына. — Значыць, большая кучка твая»...
У мяне аж на сэрцы пацяплела ад гэтай дзяльбы. А потым, і неяк міжволі, прыгадалася іншая. Генадзь (ён нейкі час «шафярыў» — вазіў аднаго фірмача) так пра яе расказваў:
— Значыць, неяк мы з босам выбраліся на Волму. Думалі, рыбалка як рыбалка... Аж не: вось такой ні ў мяне, ні ў яго аніколі не было і ўжо, напэўна, не будзе. Рыба хапала прынаду так, быццам з тыдзень перад гэтым пасцілася: толькі паспявай падсякаць ды цягаць. Азарт! А ўжо ўдача... Кілаграмаў з дзесяць мы ў садок накідалі! І шкада, што змяркацца стала...
Юшку варыць запозна было — павячэралі тым, што мелі, што з дому ўзялі. За чарачкай, наперабой паўспаміналі, як шчупак упарціўся ды кідаўся ў бакі (лёску то нацягваў, то адпускаў), як ляшчы білі хвастамі па вадзе, як акунькі з яршамі ў садок прасіліся... І раптам Віктар (на рыбалцы, як і ў лазні, генералаў няма) гаворыць: «А давай пакумекаем, каму што аддадзім. Самі ж не з'ядзім столькі рыбы?»
Давай дык давай: уключыў я ў машыне бліжняе святло, ён дастаў блакнот і ручку — начарціў «табліцу»: «Мне — табе — маёй цешчы — тваёй маці — маёй «рыбцы» — тваёй «зайцы» (вы здагадаліся, каго меў на ўвазе?). А далей пайшла дзяльба: і гарачыліся мы, і «насілі» рыбу з аднаго слупка ў другі, і крэслілі...
Урэшце Віктар сказаў, што шчупака ніхто не фаршыруе лепш, чым ягоная цешча (значыць, гэта рыбіна ёй), што ляшчоў — дзелім на тры кучкі: яму, мне і маёй маці. А вось драбяза — самы занятак для каханак — для «рыбкі» і «зайкі» — няхай патрэніруюцца, пакажуць сябе.
На тым і парашылі. Думалі, што раніцай, можа, яшчэ паловім, аднак праспалі, на жаль: сонца паднялося, значыць, рыба кляваць не будзе — трэба збірацца дамоў.
Я ўзяўся складваць у багажнік начынне, Віктар — забіраць з рэчкі рыбу. Адвязаў ён ад дрэва садок, пацягнуў на сябе, з цяжкасцю падняў над вадой і...
Пра гора-гаспадыню кажуць, што ўмела гатаваць — не ўмела падаваць. Мы з босам аказаліся такімі ж рыбакамі: то-бок хапіла ў нас розуму, каб рыбы налавіць, а вось у што яе скласці...
Не вытрымаў наш садок вялікага ўлову — у міг... парваўся: рыба хвосцікамі боўць-боўць-боўць і памінай як звалі... Толькі ёршык і тры акунькі засталіся — у ячэйкі забіліся.
Такога «падарунка» бос мой яўна не чакаў, а рэчка Волма — ні такога крыку, ні такіх мацюкоў...
Як і рогату, бо я адскочыў за кусты, сагнуўся ў тры пагібелі і разагнуцца не магу! Бос нават падумаў, што з таго расстройства мяне жывот прыхапіў... А ён і праўда — ад смеху як не парваўся!
І ўлоў падзяліўся ўмомант. Аніякіх табліц — дзве рыбкі яго кату і дзве — майму. А галоўнае — навука для нас абодвух: пакуль з рыбай дамоў не прыедзеш, лепей не лічы і, вядома ж, не дзялі. На сваіх памылках навучаны.
Любоў Чыгрынава, г. Мінск
...Мала сказаць, што Таццяна любіла свайго Мішу, з гадамі ён стаў яе палавінай (прычым «большай», як той казаў), да таго ж — неад'емнай, пякучай, балючай, бо ў клопаце аб мужавым здароўі жонка забывала пра ўсё, а пра сябе дык, відаць, найперш.
Што муж?
З гадамі ён прывык да гэтай апекі, горш за тое — стаў раздражняцца: маўляў, што ты прыліпла, як ліст у лазні. Аніякай свабоды.
Гэта ў яго, а вось у яе...
Неяк раз сябры запрасілі іх на прыроду: на суткі знялі сядзібу ў вёсцы, сабралі там немалую кампанію: сумбурнае застолле было, і спіртное, на жаль, разлівалася рэчкай.
Факт, што Таня час ад часу тузала Мішу за рукаво: «Табе досыць... Не пі — у цябе страўнік».
Муж аднак і вухам не вёў: адмахваўся ад жонкі, як ад назойлівай мухі і далей рабіў, што хацеў...
Госці доўга тады сядзелі за сталом, ноч-апоўнач сталі разбрыдацца (а хто-ніхто і распаўзацца). Жанчыны вырашылі начаваць у адным дамку, мужчыны — у другім. Таццяна ўжо і месца выбрала, але ж помніла, што з дому на ўсякі выпадак яны бралі з сабой коўдру і спальнік — Міша казаў, што хоча паспаць «на прыродзе», у машыне.
Жонцы ж трэба было прасачыць, каб там усё было добранька: каб ён правільна паслаў пасцель, каб накрыўся, каб ноччу не змерз, каб хоць не расхварэўся.
Факт, што прыхапіўшы ліхтарык, Таня падышла да машыны і здзівілася, бо Мішы там чамусьці не было. «Можа, ён, не дай бог, недзе паваліўся? Можа, заблудзіўся? — занервавалася жонка. — А можа, з сэрцам што?»
З гэтымі трывожнымі думкамі яна спехам абышла ўсе сцежкі-дарожкі, праверыла закуткі, урэшце зазірнула ў пуню і... аслупянела: на сенавале яе ліхтарык выхапіў з цемры дзве кудлатыя галавы: адну мужчынскую, са збялелым спалоханым тварам і другую — з жаночым, ружовым, цалкам нявінным.
Галовы маўчалі. Маўчала і Таццяна.
...Невядома, колькі хвілін цягнулася гэта поўнае розных сэнсаў маўчанне: жонцы здалося, што прайшла не менш, чым вечнасць, а калі дакладней, — то ўсё яе даўгаватае сямейнае жыццё з яго радасцямі і бедамі, з заўсёдным нястомным хваляваннем за здароўе мужа, з усімі дзяжурнымі карвалоламі-валакардзінамі...
Услед яму, гэтаму жыццю, Таня раптам зацягнула нечаканае нават для сябе, працяжнае: «А-а-а-а!..» Яно рэхам адгукнулася ў Сусвеце і ўжо адтуль вярнулася з такім жа нечаканым і мяцежным словам: «Сва-бо-да-а-а-а...», разам з якім з душы Таццяны сышлі ўсе жаночыя крыўды, усе нязгоды з абрыдлым становішчам, з бесцырымоннай жорсткай рэчаіснасцю, з вар'яцкім часам безразважных падзей і нястрымных жаданняў.
Валянціна Паліканіна, г. Мінск
Рубрыку вядзе Валянціна ДОЎНАР
Ад яе ж чарговае і шчырае: «Пішыце! Калі ласка, з нумарамі тэлефонаў для аператыўнай зваротнай сувязі»
Прэв'ю: fanparty.ru
Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».
Выбар саджанца для садавода — той момант, значнасць якога складана пераацаніць.
Актрыса НАДТ імя М. Горкага — пра шлях да сцэны і натхненне.
Тата і мама — два самыя важныя чалавекі ў жыцці кожнага дзіцяці.