Як беларускія пратэзы дапамагаюць людзям з абмежаванымі магчымасцямі весці паўнавартаснае жыццё

46-гадовы Дзмітрый Краўцэвіч большую частку свайго жыцця носіць пратэз галёнкі. 35 гадоў ён атрымлівае гэтыя прыстасаванні ў Беларускім пратэзна-артапедычным аднаўленчым цэнтры. Пачынаў, калі яны былі драўляныя і шынна-скураныя, а зараз карыстаецца сучасным — з вуглепластыкавай ступнёй. Такі пратэз дазваляе весці актыўны лад жыцця: Дзмітрый займаецца бегам, ездзіць на веласіпедзе і нават катаецца на каньках. Высокай актыўнасці ад мужчыны патрабуе і работа — ён інструктар у плавальным басейне (дарэчы, Дзмітрый — прызёр Параалімпіяды ў Афінах, ён заваяваў бронзавы і сярэбраны медалі ў плаванні). Пратэзам беларускай вытворчасці ён цалкам задаволены, яго хапае на тры-чатыры гады, хоць, згодна з заканадаўствам, асноўны пратэз бясплатна мяняецца раз на два гады, рабочы — раз на тры. Пры гэтым паходка такога чалавека нічым не адрозніваецца, і пра яго інваліднасць можна і не здагадвацца. Напярэдадні Дня інвалідаў мы пабывалі ў цэнтры і паглядзелі, як тут дапамагаюць людзям з абмежаванымі магчымасцямі весці паўнавартаснае жыццё.

Ваш пратэз — наша праблема

— Мы асвоілі практычна ўсе тэхналогіі, якімі валодаюць сусветныя лідары, і пастаянна ў іх вучымся, укладваем вялікія сродкі ў адукацыю нашых супрацоўнікаў, — расказвае намеснік міністра працы і сацыяльнай абароны Аляксандр РУМАК, праводзячы журналістаў па цэхах Беларускага пратэзна-артапедычнага аднаўленчага цэнтра. — Мы вывучаем сусветныя тэндэнцыі ў пратэзаванні і можам рабіць такія ж пратэзы, як робяць нашы нямецкія калегі — пытанне толькі ў камплектацыі.

Сучасны пратэз складаецца з некалькіх модуляў: куксапрыёмнай гільзы, рэгуліровачнай часткі і ступні.

— 90 % поспеху — гэта куксапрыёмная гільза. Мы можам вырабляць іх з айчынных матэрыялаў. Гільзы выконваюцца з вуглепластыку, з акрылавых смол. Гэта дазваляе зрабіць іх трывалымі і адначасова лёгкімі, — тлумачыць урач-траўматолаг-артапед Яўген БЯРВІНСКІ.

Яшчэ аднаму пацыенту цэнтра, Генадзю Мікалаевічу з Брэста, за 30 дзён, якія ён будзе знаходзіцца ў стацыянарным аддзяленні, падбяруць тры пратэзы: асноўны, рабочы і купальны. Мужчына таксама шмат гадоў, пасля таго як з-за няшчаснага выпадку страціў нагу, жыве з пратэзам. Але ранейшы спосаб жыцця яму ўдалося захаваць, у прыватнасці, застацца ў прафесіі (працуе кухарам).

— Зараз пацыент у тэставым пратэзе. Ён выкарыстоўваецца для падгонкі куксапрыёмнай гільзы. Мы можам бачыць зоны празмернай і недастатковай нагрузкі і рэгуляваць тэставую гільзу. Затым вырабляецца пастаянная гільза. Калі вы ўбачыце чалавека з такім пратэзам на вуліцы, вы нават не заўважыце яго інваліднасць, — расказвае Яўген Бярвінскі і просіць пацыента прайсціся.

Для фіксацыі пратэза выкарыстоўваецца сіліконавы лайнер, які не слізгае па скуры. Калі раней лайнер служыў ахоўным механізмам, дык цяпер ён можа выконваць і крапежную функцыю. На ім прымацаваны спецыяльны металічны штыр, які фіксуецца ў замок, і пратэз надзейна трымаецца.

Зніжаем вагу каляскі

На прадпрыемстве вырабляюцца самыя розныя тэхнічныя сродкі рэабілітацыі — ад калясак да артапедычнага абутку, палак, хадункоў, бандажоў, пратэзаў малочнай залозы і бялізны для іх умацавання.

— Наша навінка — каляска для дзяцей з ДЦП, мы яе распрацавалі сумесна з польскімі калегамі. Ёсць лінейка пакаёвых калясак рознай ступені функцыянальнасці, у тым ліку і каляскі актыўнага тыпу, — дэманструе вырабы галоўны інжынер прадпрыемства Ігар ХАЛОПІЦА.

Пакаёвая каляска разлічана на пяць гадоў, каляска актыўнага тыпу — на чатыры гады, з электрапрыводам — на шэсць гадоў. Пры гэтым пераадольваць перашкоды, спускацца па прыступках, з'язджаць з бардзюраў людзей з абмежаванымі магчымасцямі вучаць у спецыялізаваным адукацыйна-рэабілітацыйным цэнтры пры прадпрыемстве. Штогод тут вырабляецца каля 150 калясак актыўнага тыпу, каля 120 калясак з электрапрыводам. Дарэчы, беларуская каляска з электрапрыводам каштуе 2600 рублёў. Цяпер у цэнтры працуюць над новай яе мадэллю, якая зможа праходзіць да 40 кіламетраў без падзарадкі акумулятара, — гэта дазволіць камфортна праязджаць істотныя адлегласці. Штогод тут выпускаюць ад сямі да васьмі з паловай тысячы калясак розных відаў. Гэта цалкам закрывае патрэбу беларускага рынка і дазваляе выходзіць на рынкі збыту за мяжой. У прыватнасці, прадпрыемства другі год супрацоўнічае з Азербайджанам і вядзе перамовы з Узбекістанам.

— Мы актыўна ідзём па шляху аблягчэння канструкцыі. Увесь час наракалі, што нашы каляскі цяжкія. З 17-18 кілаграмаў мы знізілі вагу да 11-12. Для гэтага ў канструкцыі выкарыстоўваем магніевыя колы, трубкі ў канструкцыі рамы маюць таўшчыню ўсяго 0,8 мм. У сусветна вядомага вытворцы Otto Bock вага супастаўляльная, — кажа генеральны дырэктар Беларускага пратэзна-артапедычнага аднаўленчага цэнтра Уладзімір КАЛЕВІЧ.

Цэх пашыву артапедычнага абутку — адзіны ў краіне, дзе наладжана масавая вытворчасць вырабаў ручной работы. Гэта яшчэ адзін від запатрабаванай прадукцыі цэнтра. Без яго не могуць абысціся людзі з паталогіямі ступняў. Абутак шыецца па індывідуальных заказах. І падабраць яго могуць людзям з самымі рознымі дэфармацыямі ступняў — укарачэннем, слановасцю, а таксама дзецям з ДЦП і іншым (усяго каля 20 відаў паталогій). Штомесяц абутнікі цэнтра вырабляюць да тысячы пар. Каштуе адна такая ад 120 рублёў, пры гэтым нямецкі аналаг — 1,5 тысячы еўра.

Кожны год у цэнтры дапамагаюць 65 тысячам пацыентаў з рознымі наступствамі траўмаў і цяжкіх хвароб. Частка з іх праходзіць праз стацыянарнае аддзяленне, дзе ім распрацоўваюць комплексную праграму рэабілітацыі, падбіраюць і вырабляюць пратэз, вучаць хадзіць. Інструктары займаюцца з імі ў басейне і трэнажорнай зале, робяць масаж і фізіяпрацэдуры. У спецыялізаваным адукацыйна-рэабілітацыйным цэнтры можна атрымаць і прафесію. Тут навучаюць па шасці спецыяльнасцях, у прыватнасці, абутнікаў, майстроў па манікюры, мастакоў-афарміцеляў.

Новае ў заканадаўстве

У Беларусі жыве 570 тысяч чалавек з інваліднасцю, у тым ліку 33 тысячы дзяцей. Гэта каля 6 % насельніцтва. Першую, самую цяжкую групу мае амаль 90 тысяч чалавек, другую — 260 тысяч, трэцюю — 188 тысяч.

— Калі ў савецкія часы палітыка ў адносінах да інвалідаў мела пераважна медыцынскую накіраванасць, то цяпер мы перайшлі да сацыяльнага аспекту. Наша задача — сацыяльна інтэграваць такіх людзей у грамадства, у тым ліку праз забеспячэнне тэхнічнымі сродкамі рэабілітацыі, — кажа Аляксандр Румак.

Людзі з інваліднасцю ў залежнасці ад медыцынскіх паказанняў могуць атрымаць у тэрытарыяльных органах па працы і сацыяльнай абароне 72 віды сродкаў рэабілітацыі. Такія сродкі, як каляскі, пратэзы, артапедычны абутак і іншыя выдаюцца бясплатна. Некаторыя, напрыклад смартфоны для невідушчых, аплачваюцца часткова.

— Мы падрыхтавалі праект пастановы Саўміна, які прадугледжвае кампенсацыю за сродкі рэабілітацыі, што людзі з інваліднасцю набываюць самастойна. У пералік уключылі пакуль 11 такіх сродкаў. У Расіі, напрыклад, дзейнічае кампенсацыйны прынцып: людзі самі набываюць неабходнае, а дзяржава затым вяртае ім грошы. Мы захаваем наш ранейшы прынцып, але дадзім людзям і самім магчымасць набываць неабходнае і кампенсаваць частку трат, калі іх не задавальняюць тыя сродкі, што выдаюцца. Праект дакумента падрыхтаваны, праходзіць узгадненне з зацікаўленымі ведамствамі і, магчыма, налета будзе прыняты, — расказаў Аляксандр Румак.

З 570 тысяч інвалідаў 200 тысяч знаходзяцца ў працаздольным узросце. З іх 110 тысяч мае рэкамендацыі для працаўладкавання. І толькі каля 60 % працуе.

— Праект закона «Аб правах інвалідаў і іх сацыяльнай інтэграцыі» прадугледжвае шэраг мер для стымуляцыі працаўладкавання. Гэта і навучанне, і перападрыхтоўка, і ўладкаванне за кошт броні (квот). Закон знаходзіцца ў Палаце прадстаўнікоў і рыхтуецца да разгляду ў першым чытанні на вясенняй сесіі, — паведаміў намеснік міністра.

Алена КРАВЕЦ

Фота Ганны ЗАНКАВІЧ