Анансуючы прэм'еру ігравога фільма «ІІ» Улады Сяньковай, аўтары інтрыгавалі тэмай, якую нібы не прынята абмяркоўваць у беларускім грамадстве. У пэўны момант у буднях дзесяцікласнікаў здараецца нешта такое, што пераварочвае іх жыцці і выкрывае непрывабную сутнасць герояў.
Нешта такое — гэта ВІЧ, і я разумею магчымую прычыну, чаму рэжысёру не хацелася загадзя раскрываць сутнасць драмы: мы чуем «ВІЧ» і пераключаемся на адхілены рэгістр, маўляў, сацыяльная рыторыка мусіць стаць на першы план, і ўсё, бывай, мастацтва, да таго ж мы сапраўды выкрутліва пазбягаем такіх далікатных тэм.
Але не ўсё так прадказальна ў выпадку з карцінай «ІІ»: пазбаўленая той фармальнай павучальнасці, яна праз дзве палоскі, якія правакуюць цэлую серыю досыць уражальных сцэн, паказвае падлеткавую жорсткасць, закаснелую свядомасць і жыццесцвярджальнае сяброўства. І фільм у рэшце рэшт уяўляе сабой не сацыяльны ролік аб прэвентыўных мерах супраць заражэння, а мастацкі твор, у якім тэст на ВІЧ як індыкатар і правакатар становіцца тэстам нашаму грамадству.
Цяпер стужка — нават дазволю сабе назваць яе адной з найбольш удалых ігравых беларускіх кінакарцін апошняга часу — рыхтуецца да пракату ў Беларусі. Яе сусветная прэм'ера адбылася на Варшаўскім кінафестывалі, дзе «ІІ» удзельнічала ў адной з конкурсных праграм і была ўдастоена спецыяльнай згадкі журы. А беларуская прэм'ера, што адбылася пры поўнай зале, была адной з самых «абыграных» падзей кінафестывалю «Лістапад». 11 снежня паказ фільма ў кінатэатры «Масква» стане пачаткам пракату: з 12-га стужку можна будзе паглядзець у пяці мінскіх кінатэатрах.
У цэлым гісторыю, што разварочваецца на экране, можна лічыць універсальнай: жылі-былі сябры і сяброўкі, вучыліся ў 10 класе, пражывалі свае «першыя разы», рыхтаваліся да будучыні, любілі і жадалі выклікаць рэўнасць, цярпелі здзекі і абаранялі адно аднаго, хадзілі на дыскатэкі, марылі паступіць у польскі ўніверсітэт (гэта ўжо беларуская метка), але «вот, новый поворот».
Паварот і ўсё, што адбываецца пасля яго, па-першае, робяць фільм няпростым відовішчам, а па-другое, пераплаўляюць як бы ўніверсальныя рэчы ў нейкую заяву аб беларускім грамадстве. Тое, што фільм з'яўляецца меседжам пра вялікую катэгорыю — нацыю, краіну, аб'яднаных адной тэрыторыяй людзей, паказвае сам яго змест, бо быццам наўмысна ўтрымлівае ў сабе з'явы рэчаіснасці, якія ў нас у пэўным сэнсе замоўчваюцца, тым больш замоўчваюцца ў мастацкім кіно. Гомасексуалізм, булінг у школах і сам вірус імунадэфіцыту могуць не толькі раздражніць кансерватыўных альбо безуважных людзей, але і паказаць ім, што прызнаваць усё гэта варта, а галоўнае, нармальна.
Таму прыемна бачыць — дажыліся, — як нетрадыцыйная арыентацыя і ВІЧ з'яўляюцца ўсяго толькі арганічна ўпісанымі ў канву элементамі сюжэта, а не прадметамі нейкіх дэкламацый, а гэта ўжо само па сабе ёсць сэнсаўтваральная рэч. Калі кіно заклікана ў тым ліку заводзіць размову аб рэчаіснасці, то карціна «ІІ» — за доўгі час у нашай краіне адна з найбольш шчырых і некрывадушных.
І далей — болей: калі дзве палоскі аказваюцца ў сюжэце, мы бачым, як яны мяняюць наваколле. У гэтых зменах і ганебных праявах хаваецца асноўны жах фільма і не толькі фільма: шэраг эпізодаў, справакаваны навіной аб тым, што ў школе ёсць ВІЧ-станоўчы чалавек, уяўляе сабой цалкам магчымы сцэнарый і транслюе рэалістычны вобраз беларускага грамадства. Я ўсяму, што адбываецца, веру, хоць карціна відавочна згушчае сцэны і праз іх блізкасць узмацняе эмацыянальнае ўздзеянне. Са школьнага асяроддзя сцэнарый выціскае ўсе магчымасці для паказальнасці і прымушае яго стройна праяўляць сябе праз стаўленне да, скажам так, нетрадыцыйных рэчаў.
Тут увярну пра тое, што поўнаметражны фільм рабіўся з рэсурсаў, якія разлічваліся на кароткаметражку. Так, складаныя ўмовы для кінапрацэсу — заезджаная тэма, куды ні плюнь, усім цяжка і нечага не стае, але ў гэтым выпадку малы бюджэт не становіцца рысай фільма, а, наадварот, падладжвае пад сябе аўтарскія метады. Бязладная камера, прыглушаныя колеры і акцёрская ігра, што стварае партрэты мазкамі, набліжаюць выказванне да таго, на што і самі мы глядзім кожны дзень, толькі не бачым.
Шмат трапна падмечаных дэталяў, крыху маніпуляцый і разумнага ўтрыравання — гатова: сцэна за сцэнай фільм Улады Сяньковай пацвярджае, калі хочаце, дзікасць нашага грамадства. Дзікаму грамадству глядзець абавязкова.
Ірэна КАЦЯЛОВІЧ
Амаль тысяча дзвесце чалавек сабраліся, каб вырашаць найважнейшыя пытанні развіцця краіны.
Расказаў першы намеснік старшыні Дзяржаўнага камітэта па навуцы і тэхналогіях Рэспублікі Беларусь Дзяніс Каржыцкі.
Як вакцыны выратоўваюць жыцці і чаго можа каштаваць іх ігнараванне?
Аляксандр Курэц – самы малады народны выбраннік у сваім сельсавеце і адзіны дэпутат сярод сваіх калег па службе.
